اختلال حرکات قالبی | نشانه ها، علل و نحوه درمان حرکات قالبی

اختلال حرکات قالبی عبارت است از حرکات تکراری و بی هدف و بی فایده، مثل تکان دادن دست به حالت خداحافظی، کوبش سر به دیوار یا اشیای دیگر، حرکت دادن بدن به جلو و عقب. این رفتارها می توانند باعث صدمه یا جراحت وارد کردن به خود شود و بر سلامت عمومی فرد تأثیر منفی بگذارند؛ در اجرای مهارت‌های موجود اختلال به وجود آورند و یادگیری مهارت‌های جدید را مختل کنند. در اینجا به بررسی علائم، نحوه شکل گیری و درمان اختلال حرکات قالبی پرداخته‌ایم. برای دریافت مشاوره روانشناسی کلیک کنید.

علائم اختلال حرکات قالبی

اختلال حرکات قالبی در دسته اختلالات تیک طبقه بندی می‌شود و نشانه‌های آن بسیار شبیه تیک‌های معمول است که ممکن است با آن‌ها آشنایی داشته‌باشید اما شدت علائم این اختلال نسبت به تیک‌های معمول بیشتر هستند. برای کسب اطلاعات بیشتر در زمینه اختلالات تیک کلیک کنید. در ادامه مهم‌ترین نشانه‌های اختلال حرکات قالب را ذکر کرده‌ایم:

_رفتار حرکتی تکراری، ظاهرا برانگیخته شده و به ظاهر بی هدف (مثل تکان دادن سر یا دست، تکان دادن بدن، کوبش سر، گاز گرفتن خود، ضربه زدن به بدن خویش)

_رفتار حرکتی تکراری در فعالیت‌های اجتماعی، تحصیلی و فعالیت‌های دیگر اختلال ایجاد می‌کند و ممکن است به صدمه دیدن خود منجر شود.

_شروع اختلال حرکت قالبی در اوایل دوره رشد می‌باشد.

اینفوگرافیک اختلال حرکات قالبی

شدت علائم اختلال حرکت قالبی

_خفیف: نشانه‌ها با تحریک حسی یا حواس پرتی به راحتی متوقف می‌شوند.

_متوسط: نشانه ها به اقدامات حفاظتی آشکار و تغییر رفتاری نیاز دارند.

_شدید: برای پیشگیری از صدمه جدی، نظارت مداوم و اقدامات حفاظتی ضرورت دارند.

شکل گیری اختلال حرکات قالبی

اختلال حرکات قالبی معمولاً در طی ۳ سال اول زندگی خود را نشان می‌دهند. حرکات قالبی در دوره طفویت هر کسی وجود دارد و احتمالا در یادگیری مهارت‌های حرکتی دخیل هستند. در اکثر کودکانی که دارای روند معمول رشد هستند این حرکات با گذشت زمان از بین می‌روند و یا متوقف می‌شوند. اما برخی از کودکان حرکات قالبی پیچیده را از خود نشان می‌دهد که درصد زیادی از این حرکات قبل از دو سالگی و بقیه را بعد از دو سالگی نشان می‌دهند.

به صورت کلی شروع حرکات قالبی پیچیده ممکن است در اوایل کودکی و یا بعدا در دوره رشد اتفاق بیفتد. حرکات قالبی در همه مردم مشاهده می‌شود اما در افرادی که در محیط‌های محدود کننده زندگی می‌کنند یا به علت یک اختلال خاص به محرومیت حسی دچار شده‌اند، بیشتر مشاهده می‌شود. همچنین در این افراد رفتارهای کلیشه ای با شدت بیشتری نمایش داده می‌شود و احتمال خود آسیب رسانی آن‌ها بیشتر است. منظور از محیط‌های محدود کننده معمولا محیط‌های بیمارستانی یا سازمانی است که در آنها محرک‌های اجتماعی و محرک‌های محیطی به اندازه کافی وجود ندارد. به نظر می‌رسد که حرکات قالبی باعث می‌شود که افراد دارای سابقه محرومیت حسی آرام بگیرند، از برانگیختگی آن‌ها کاسته شود و حتی لذت ببرند.

اختلال حرکات قالبی در کودکان مبتلا به اوتیسم

اختلال حرکات قالبی یکی از علائم اوتیسم است اما نشانه‌ی قطعی این بیماری نیست. در صورتی که این اختلال در کنار دیگر نشانه‌های بروز پیدا کند تشخیص اوتیسم داده می‌شود. اختلال در مهارت‌های ارتباطی و رفتارهای متقابل کودکان اوتیسم در بیماران مبتلا به اختلال حرکات قالبی به آن شدت دیده نمی‌شود. اختلال حرکات قالبی زمانی تشخیص داده می‌شود که علائم آن منجر به بروز آسیب به فرد شود و برای کنترل آن‌ها نیاز به درمان وجود داشته‌باشد.

عوامل تشدید کننده اختلال حرکت قالبی

از مهمترین عوامل تشدید کننده اختلال حرکت قالبی یا اختلال حرکت کلیشه‌ای می‌توان به موارد زیر اشاره داشت:

عوامل محیطی

گوشه گیری و انزوای اجتماعی می‌تواند عامل تشدید کننده‌ای برای تحریک خود باشد که ممکن است باعث حرکات قالبی همراه با صدمه زدن مکرر به خود شود. استرس و اضطراب می‌تواند با تغییر حالات فیزیولوژیکی باعث آغاز یا تشدید حرکات قالبی شود. برای اطلاع از اختلال اضطرابی کلیک کنید.

عوامل ژنتیکی و فیزیولوژیکی

حرکات قالبی در افراد مبتلا به ناتوانی‌های عقلانی با شدت مختلف، بیشتر دیده می‌شود. رفتارهای مکرر صدمه زدن به خود که در اختلال حرکات قالبی نیز دیده می‌شوند می‌توانند ناشی از نشانگان نوروژنتیک باشند. به عنوان مثال، حرکات کشیدگی عضلانی قالبی و قطع کردن انگشتان خویش، گاز گرفتن لب، و انواع دیگر صدمه زدن به خود در نشانگان لشنیهان وجود دارند. همچنین رفتارهای قالبی می‌توانند از بیماری جسمانی دردناک ناشی شوند (مثل عفونت گوش میانی، مشکلات دندان، التهاب معده و مری).

درمان اختلال حرکات قالبی

یکی از درمان‌های رایج تیک مراجعه به روانشناس برای دریافت مشاوره کنترل استرس است. بنابراین اگر به همراه این اختلال، علائم استرس را نیز حس می‌کنید جهت درمان استرس کلیک کنید. از مهم‌ترین روش‌های درمانی اختلال حرکات قالبی می‌توان به موارد زیر اشاره داشت:

رفتار درمانی

به دلیل اینکه اکثر حرکات قالبی به طور مستمر تقویت شده‌اند در این روش سعی می‌شود این رفتارها تقویت نشوند و در عوض سایر رفتارهای مناسب جایگزین شوند و تقویت شوند، همچنین این رفتارها را می‌توان تنبیه کرد و به این صورت از فراوانی این رفتارها کاسته می‌شود. تا به امروز بهترین روش برای درمان حرکات قالبی رفتار درمانی است. برای کسب اطلاعات بیشتر در زمینه رفتار درمانی کلیک کنید.

دارودرمانی

داروهای SSRI نشان داده‌اند که در درمان اختلالات حرکات قالبی تا اندازه‌ای موثر واقع می‌شوند. از داروهای آنتی سایکوتیک نیز زیاد استفاده می‌شود، اما شواهد تایید کننده اثر بخشی اندک این داروها می‌باشد و همچنین عوارض جانبی آن‌ها نیز زیاد است.

برای دریافت مشاوره در زمینه تشخیص و درمان اختلال قالبی می توانید با مشاوران مرکز مشاوره روانشناسی حامی هنر زندگی از طریق تلفن ثابت از کل کشور با شماره 9099075228 و از تهران با شماره 9092305265 تماس بگیرید.