دیابت یا قند خون | از علائم و پیامد ها تا درمان انواع آن

بیماری دیابت چه علائم و نشانه‌هایی دارد؟ میزان نرمال قند خون چقدر باید باشد؟ چه کسانی در معرض خطر ابتلا به این بیماری قرار دارند؟ دیابت یا قند خون یکی از شایع‌ترین بیماری‌های متابولیکی است. تعداد زیادی از افراد در سرتاسر جهان به آن مبتلا هستند. متاسفانه دیابت بیماری مزمنی است که به آرامی پیش می‌رود و ممکن است عوارض جانبی و مشکلات فراوانی برای فرد به همراه داشته باشد. به دلیل همین عوارض و پیامدها، آگاهی از علائم، علل بروز و روش‌های درمان آن اهمیت می‌یابد. بیماری‌های جسمانی گاه منجر به بروز استرس در افراد می‌شوند و به دلیل ارتباط نزدیک جسم و روان، استرس و اضطراب بیماری را تشدید می‌کنند؛ در این زمینه مشاوره تلفنی فردی در کنار درمان‌های دارویی می‌تواند مؤثر باشد.

دیابت یا قند خون بالا

دیابت یا بیماری قند یک اختلال در سوخت و ساز (متابولیک) بدن است. دیابت بر اثر قطع تولید انسولین و یا عدم کارکرد مناسب آن در بدن به وجود می‌آید. انسولین هورمونی است که مواد غذایی قندی و نشاسته را در بدن به انرژی تبدیل می‌نماید نقش اصلی انسولین پایین آوردن قند خون است، بنابراین اختلال در ترشح انسولین باعث می‌شود سطح قند خون به طور پیوسته افزایش می‌یابد.

اینفوگرافیک دیابت یا قند خون

انواع بيماری ديابت

دیابت به چهار زیر گروه تقسیم می‌شود:

1. دیابت نوع 1

2. دیابت نوع 2

3. دیابت بارداری

4. دیابت به علل متفرقه

دیابت نوع یک

در دیابت نوع یک، تولید انسولین در بدن به طور کامل قطع می‌شود. در نتیجه قند موجود نمی‌تواند وارد سلول‌ها شود تا انرژی بدن را تامین نماید. در واقع تولید انسولین از پانکراس به علت از بین رفتن سلول‌های سازنده انسولین،متوقف می‌شود به همین دلیل افراد مبتلا باید از بدو تشخیص، انسولین مورد نیاز را به صورت روزانه تزریق کنند تا میزان قند خونشان کنترل شود. عوامل ژنتیکی و آلوده شدن به ویروس‌های خاص می‌توانند باعث ابتلا به این نوع دیابت شوند. دیابت نوع یک معمولا در کودکی و نوجوانی رخ می‌دهد اما امکان ابتلا در بزرگسالی نیز وجود دارد.

دیابت نوع دو

دیابت نوع دو، معمول‌ترین نوع دیابت است که با عنوان دیابت بزرگسالی یا غیر وابسته به انسولین شناخته می‌شود. در این نوع بدن نسبت به انسولین مقاوم می‌شود در این حالت انسولین ترشح شده تاثیری بر روی جذب قند ندارد و یا ترشح آن به میزان کافی صورت نمی‌گیرد حالتی که به آن مقاومت در برابر انسولین گفته می‌شود. در این نوع دیابت، بدن قادر به استفاده و ذخیره گلوکز نمی‌باشد در واقع گلوکز به جای تبدیل به انرژی به جریان خون باز می‌گردد و سبب ایجاد علایم مختلف می‌شود.

دیابت نوع دوم در افراد چاق بیش‌تر دیده می‌شود در واقع چاقی خود عامل ایجاد مقاومت به انسولین است. دیابت نوع دو معمولا سال‌ها تشخیص داده نمی‌شود چرا که افزایش قند خون به تدریج ایجاد می‌شود. ریسک بروز دیابت نوع دو با افزایش سن، چاقی، کمبود فعالیت بدنی، زنان با سابقه دیابت بارداری و افراد دارای فشار خون بالا یا اختلال چربی خون افزایش می‌یابد. دیابت نوع دو به مرور زمان ایجاد می‌شود. این مسئله باعث بالا رفتن میزان قند خون شده و اگر به آن توجهی نشود امکان دارد به مشکلات جدی تری منتهی گردد. سابقه ژنتیکی نقش بسیار قوی دارد.

ديابت حاملگی

ديابت حاملگی به ديابتی گفته مي ‌شود كه برای اولين بار در طول حاملگی تشخيص داده شود. اين نوع ديابت معمولاً گذراست و بعد از اتمام حاملگی بهبود می‌‌يابد. خانم‌های مبتلا به ديابت حاملگی بعداً در معرض خطر ابتلا به ديابت نوع 2 هستند. برای کسب اطلاعات بیشتر از دیابت بارداری کلیک کنید.

ديابت با علل متفرقه

از علل متفرقه ديابت می‌‌توان به جراحی، داروها (مثل كورتيكواستروئيدها)، رژیم غذایی نامناسب، سوء تغذيه و عفونت اشاره كرد.

 

عوامل مستعد کننده ابتلا به دیابت یا قند خون بالا

• افزایش سن
• سابقه فامیلی ابتلا به دیابت (به خصوص فاميل درجه اول)
• عدم تحرک و فعالیت
• افزایش وزن و چاقی
• فشار خون بالا
• افزایش تری گلیسیرید خون یا کاهش HDL یا هر دو
• بیماری قلبی و عروقی
• سابقه دیابت بارداری
• سابقه تولد نوزاد با وزن 4 کیلو گرم و یا بیشتر
• سندرم تخمدان پلی کیستیک
• سابقه اختلال در تست تحمل گلوکز
• استرس
• رژیم غذایی نادرست

عوارض بیماری دیابت یا قند خون بالا

دیابت باعث می‌شود سوخت و ساز گلوکز کاهش یابد به همین دلیل میزان قند خون افزایش یافته و در دراز مدت به تخریب رگ‌های بسیار ریز در بدن منجر می‌شود که می‌توانند اعضای مختلف بدن مانند کلیه، چشم و قلب را درگیر کند. عدم کنترل قند خون عوارض جانبی دیابت را افزایش می‌دهد که در طولانی مدت زندگی فرد را تحت تاثیر قرار می‌دهد. عوارض احتمالی عبارتند از:

1. بیماری قلب و عروق

بیماری دیابت به طور چشمگیری خطر ابتلا به انواع مشکلات قلبی _ عروقی، حمله قلبی، سکته مغزی و باریک شدن شریان‌ها را افزایش می‌دهد.

2. آسیب عصبی

قند اضافی مویرگ‌ها را تحریک می‌کند. این موضوع می‌تواند باعث سوزش، بی حسی یا درد شود که معمولا در انگشتان دست یا پا حس می‌شود و به تدریج گسترش می‌یابد. آسیب اعصاب مربوط به هضم و گوارش به تهوع، استفراغ، اسهال یا یبوست شود.

3. آسیب کلیه

ابتلا به دیابت باعث آسیب به عروق خونی کوچک در بدن می‌شود. وقتی عروق خونی در کلیه‌ها آسیب ببینند کلیه‌ها نمی‌توانند خون را به درستی تصفیه و مواد اضافی و زائد را دفع کنند. در این شرایط، مقدار نمک و آب باقی مانده در بدن بیشتر از حد طبیعی آن می‌شود که می‌تواند منجر به افزایش وزن و تورم قوزک پا شود. در ادرار فرد ممکن است پروتئین یافت شود و مواد زائد در خون انباشته شوند

4. آسیب چشم

دیابت می‌تواند به عروق خونی شبکیه چشم آسیب برساند. در نتیجه احتمال خطرات بینایی مانند آب مروارید، گلوکوم (افزایش فشار داخل چشم) یا کوری را افزایش می‌دهد.

5. آسیب پا

آسیب‌هایی مانند بریدگی‌ها و تاول‌ها می‌توانند عفونت‌های جدی ایجاد کنند که اغلب به ندرت بهبود می‌یابند و در نهایت عفونت‌ها ممکن است به قطع انگشتان یا پا منجر شود.

6. آسیب پوستی

دیابت ممکن است شما را بیش‌تر در معرض مشکلات پوستی، از جمله عفونت‌های باکتری و قارچی قرار می‌دهد.

7. اختلال شنوایی

با وجودی که تمام افراد با بالا رفتن سن دچار کاهش عملکرد شنوایی می‌شوند، اما اختلالات شنوایی در افراد مبتلا به دیابت دو برابر افراد دیگر است. حتی افرادی که به پیش دیابت مبتلا هستند، احتمال از دست دادن شنوایی 30 درصد بیشتر است. دیابت به رگ‌های خونی داخل گوش آسیب می‌رساند و از این طریق باعث بروز مشکلاتی در شنیدن می‌شود. برای جلوگیری از آسیب شنوایی بهتر است قند خون خود را به صورت مرتب چک کنید.

8. افسردگی

بین روان انسان و جسم او ارتباط نزدیکی وجود دارد؛ به همین برخی از افرادی که دیابت دارند به افسردگی نیز دچار می‌شوند. علائم افسردگی در افراد مبتلا به دیابت نوع یک و دو معمول است که می‌تواند بر مدیریت و رعایت رژیم دیابت تأثیر بگذارد. برای کسب اطلاعات در زمینه علائم افسردگی کلیک کنید.

9. بیماری‌های لثه‌ای

دیابت کلاژن موجود در بافت‌ها را تغییر می‌دهد و موجب عفونت دهان و دندان و لثه‌ها می‌شود. متاسفانه ارتباط بیماری‌های لثه‌ای و دیابت دو جانبه است؛ به صورتی که بیماری‌های لثه‌ای باعث تشدید دیابت و دیابت باعث بدتر شدن بیماری‌های لثه‌ای می‌شود. برای پیشگیری از بیماری‌های دهان و دندان بهتر است هر روز از مسواک و دهان شویه استفاده کنید.

10. بروز اختلال در روابط جنسی

بیشتر مردانی که به قند خون مبتلا هستند، اختلال نعوظ را در زندگی زناشویی خود تجربه می‌کنند. چاقی و اضافه وزن بر این مشکل می‌افزاید. اختلال نعوظ ممکن است علت روانی داشته‌باشد و یا از کاهش تستسترون نشأت بگیرد. در افراد مبتلا به قند خون بالا تغییر در رگ‌های خونی و مشکل در خون‌رسانی به آلت تناسلی وجود دارد. خانم‌های میانسال مبتلا به دیابت نیز در خون رسانی به اعصاب و رسیدن به ارگاسم مشکل دارند.

11. وقفه تنفسی در خواب

وقفه تنفسی در خواب یا آپنه خواب مشکل جدی است که در آن فرد به هنگام خواب برای چند ثانیه تنفس خود را از دست می‌دهد و مجاری هوا مسدود می‌شود. حدود 50 درصد از افرادی که دیابت دارند، به آپنه خواب هم دچار می‌شوند. یکی از نشانه‌های شایع آپنه خواب، خروپوف با صدای بلند است. آپنه خواب ممکن است کنترل دیابت را سخت‌تر کند. 

 

درمان دیابت | کنترل دیابت

درمان قطعی برای دیابت وجود ندارد و تنها می‌توان آن را کنترل کرد که وارد مراحل حاد قرار نشود که در ادامه به بررسی آن می پردازیم:

آموزش

لازم است افراد مبتلا به دیابت در مورد اصول پایه در درمان دیابت آموزش ببینند تا بتوانند در کنترل دیابت خود بهتر عمل کنند. در واقع آموزش از اصول مهم در درمان دیابت می‌باشد. یادگیری اصول تغذیه صحیح، داشتن رژیم غذایی مناسب، پایش سطح قند خون و فواید ورزش و فعالیت بدنی از جمله حوزه‌هایی است که در بحث آموزش ضروری می‌باشد.

تغذیه

تغذیه صحیح نه تنها به کنترل بهتر قند خون کمک می‌کند بلکه به کم کردن وزن یا حفظ وزن مناسب و کنترل چربی یا فشار خون کمک می‌کند. باید توجه داشت که تغذیه مناسب در پیشگیری و کنترل درمان موثر است. با رعایت یک رژیم غذایی شامل مصرف سبزیجات، غلات، حبوبات، ماهی و محدود کردن فرآورده‌های شیرینی، شکر و کربوهیدرات می‌توان قند خون را کنترل کرد.

ورزش

از اثرات مثبت ورزش، کاهش قند خون، کاهش مقاومت بدن به انسولین، تقویت دستگاه قلب و گردش خون می‌باشد که در افراد دیابتی از اهمیت زیادی برخوردار است. همچنین در کاهش حمله‌های قلبی، نابینایی و آسیب‌های عصبی موثر است. ورزش نیز در پیشگیری از دیابت بسیار تاثیر دارد.

داروها

درمان‌های دارویی نیز همزمان با درمان‌های غیر دارویی مانند ورزش و رژیم غذایی تجویز می‌شوند تا درمان به شکل مطلوب تری صورت پذیرد. در دیابت نوع یک، از همان ابتدا انسولین تجویز می‌شود ولی در دیابت نوع دو، کنترل قند عموما با قرص شروع می‌شود که این دارو‌ها با افزایش دادن ترشح انسولین از لوزالمعده و نیز کاهش مقاومت به انسولین به کنترل قند خون کمک می‌کند. در دیابت نوع دو هر چه انسولین زودتر شروع شود، از عوارض نامطلوب قند خون می‌تواند جلوگیری کند.

انسولین خود به 5 نوع کوتاه اثر، سریع اثر، انسولین با اثر طولانی مدت،  انسولین با اثر متوسط و ترکیبی تقسیم می‌شود. برخی از دیگر داروهای تجویزی در درمان دیابت و قند خون شامل بی‌گوانیدها، متفورمین، سولفونیل اوره، مگلیتینایدها و مهار کننده‌های آلفا گلوکوزیداز می‌شود.

پایش قند خون

پایش قند خون به دو روش انجام می‌گیرد:

1. پایش قند خون توسط خود بیمار که به آن خود پایشی می‌گویند

2. پایش قند خون توسط پزشک

در خود پایشی، قند خون توسط خود بیمار و با استفاده از دستگاه‌های خانگی اندازه گیری قند خون، انجام می‌گیرد. گلوکز پلاسما اندازه گرفته می‌شود که میزان کنترل قند خون را در کوتاه مدت نشان می‌دهد. ارزیابی کنترل دراز مدت قند خون توسط پزشک انجام می‌شود که از طریق آزمایش هموگلوبین صورت می‌گیرد و میزان کنترل قند خون در دو تا سه ماه اخیر را نشان می‌دهد. این دو روش مکمل یکدیگر هستند.

 

تغذیه و رژیم غذایی در افراد مبتلا به دیابت

رعایت نکات تغذیه‌ای مهم‌ترین بخش پیشگیری و درمان دیابت است. در ادامه بهترین غذاها برای کاهش علائم قند خون بالا و بدترین مواد غذایی را نام برده‌ایم:

بهترین مواد غذایی در پیشگیری و درمان قند خون بالا

• نان سبوس دار
• ماهی بخار پز شده یا کبابی
• مرغ یا بوقلمون
• سیب زمینی کباب شده
• سبزیجات تازه، خام یا کمی بخار پز شده، کباب یا گریل شده
• غلات سبوس دار مثل برنج قهوه‌ای
• آرد سبوس دار مثل آرد گندم
• ذرت یا محصولات تهیه شده از ذرت
• کاهو، سبزیجات سبز، اسفناج
• لبنیات کم‌چرب
• آب میوه‌های طبیعی
• میوه
• مربای کم قند یا بدون شکر
• گوشت خورشتی یا کباب شده
• قسمت‌های کم چرب گوشت
• آب معدنی، آب جو سبک، چای تلخ، قهوه سیاه بدون شکر

 مواد غذایی مضر برای افراد مبتلا به دیابت

در صورتی که به بیماری قند خون مبتلا هستید، از خوردن مواد غذایی زیر پرهیز کنید:

• کنسروهای میوه
• گوشت سرخ شده و چرب
• لبنیات پر چرب
• مرغ با پوست
• خوراک لوبیای چرب
• کره، روغن نباتی هیدروژنه شده
• آرد سفید
• لواشک
• سبزیجات پخته شده با کره، پنیر یا سس فراوان
• ترشیجات
• آب میوه‌های آماده
• اسنک‌های سرخ شده از جمله چیپس
• کنسرو شور سبزیجات
• ماهی سرخ شده
• غلات تصفیه شده، مانند برنج سفید
• نان سفید
• نوشابه
• سیب زمینی سرخ شده

 

روش‌های خانگی و گیاهی در درمان دیابت

گیاه ریحان: مصرف روزانه‌‌ی گیاه ریحان باعث آسان‌تر شدن ترشح انسولین می‌شود. ریحان کارکرد لوزالمعده و کبد را بهبود می‌بخشد.

مصرف سیر: سیر قند خون را کاهش می‌دهد، به بازسازی سلول‌های لوزالمعده و تحرک آن‌ها برای تولید انسولین کمک می‌کند.

شنبلیله: شنبلیله گیاهی که بیشترین فایده را در کنترل دیابت دارد، باعث کاهش مقاومت انسولین در بدن می‌شود و گیرنده‌های انسولین در گلبول‌های قرمز خون را افزایش می‌دهد.

مصرف پیاز: پیاز ماده غذایی پر خاصیتی است که بر سوخت و ساز گلوکز در کبد تأثیرات قابل ملاحظه‌ای می‌گذارد و ترشح انسولین را افزایش می‌دهد.

آلوئه ورا: شیره خشک شده‌ی آلوئه‌ورا به همراه ژل داخل برگ‌های آن، در کاهش گلوکز تأثیر بسزایی دارد.

مصرف برگ‌های انبه: می‌توانید برگ‌های انبه را به مدت یک شبانه‌روز در آب خیس کنید و سپس آب به دست آمده از برگ‌های انبه را میل کنید. همچنین می‌توانید برگ‌های انبه را خشک کرده، آسیاب کنید و روزی دوبار مصرف کنید.

گیاه اسفرزه: فیبر موجود در این گیاه یبوست را درمان می‌کند و با کاهش قند خون و میزان کلسترول از بروز بیماری‌های قلبی نیز پیشگیری می‌کند.

 

برای دریافت مشاوره در زمینه قند خون بالا می توانید با مشاوران مرکز مشاوره روانشناسی حامی هنر زندگی از طریق تلفن ثابت از کل کشور با شماره 9099075228 و از تهران با شماره 9092305265 تماس بگیرید.