نوروسایکولوژی | انواع رویکردهای عصب روانشناسی

خوشحال می شویم برای دیدن ویدیوهای مرتبط با نوروسایکولوژی پیج اینستاگرام دکتر فرزاد طباطبایی را دنبال کنید.

نوروسایکولوژی علم جدیدی است که هدف آن مطالعه مغز و تاثیر آن بر رفتار انسان است. نوروسایکولوژی واژه ای مرکب از دو واژه به معنای عصب و روانشناسی است، بنابراین واژه را می توان عصب روانشناسی ترجمه کرد. بیشترین تمرکز عصب روانشناسی بر مغز و رفتار است و آن ها را مورد مطالعه قرار می دهد. در ادامه مقاله به شرح جنبه های مختلف نوروسایکولوژی، رویکردها، بیماری ها و کارکردهای آن پرداخته ایم.  

نوروسایکولوژی یا عصب روانشناسی چیست؟

عصب روانشناسی، تخصص روانشناسی (مطالعه ذهن) و عصب شناسی (مطالعه مغز) است. یک روانشناس مغز و اعصاب برای درک ساختار و عملکرد مغز و ارتباط آن با افکار و رفتارها تلاش می کند. عصب روانشناسی علم مطالعه ی روابط بین مغز و رفتار است. متخصصان مغز و اعصاب ارزیابی هایی را برای توصیف تغییرات رفتاری و شناختی ناشی از بیماری ها انجام می دهند. مطالعه ی بیماری یا آسیب سیستم عصبی مرکزی مانند بیماری پارکینسون یا اختلال حرکتی دیگر توسط عصب روانشناس صورت می گیرد. همچنین برخی از روانشناسان مغز و اعصاب بر اصلاح یا سازگاری با این تغییرات رفتاری و ذهنی و سایر علائم تمرکز دارند.  

اینفوگرافیک نوروسایکولوژی

کارکرد نوروسایکولوژی

بسیاری از اختلالات مغزی، اختلالات روانی ایجاد می کنند. عصب روانشناسی، با درک رابطه بین اختلالات مغزی و اختلالات روانی، تشخیص بهتر، گزینه های درمانی بیشتری را برای بیماران فراهم می کند. تشخیص افتراقی اختلالات فیزیکی-ساختاری مغز و سایر اختلالات عصبی هنگام تهیه برنامه درمانی برای کسی که دارای مشکلات درمان شناختی رفتاری باشد، مهم است.
بسیاری از اختلالات روانی، تغییر شکل یا انواع دیگر اختلالات مغزی آشکاری نشان نمی دهد. با این حال، این اختلالات می تواند در نهایت منجر به آسیب مغزی یا سایر اختلالات عصبی رشدی شود. برخی از ناهنجاری های رفتاری و شناختی می تواند نتیجه یک مشکل عصبی قابل درمان باشد. در صورت مشکوک بودن به این موضوع، یک روانشناس مغز و اعصاب آزمایشاتی را برای تشخیص مشکل احتمالی انجام می دهد.  

چه تفاوتی بین روانشناس و عصب روانشناس وجود دارد؟

روانشناسی رشته گسترده ای است و تخصص های مختلفی که متخصصان این حوزه در آن فعالیت می کنند متفاوت و دشوار است. در این بخش مرور کوتاهی داریم بر شناخت بهتر تخصص روان شناس و عصب روان شناس. متخصص روانشناس در تشخیص و معالجه افرادی که شرایط نامطلوب روحی و روانی دارند متمرکز است. بخش عمده ای از کار آنها گفتگو درمانی در مورد احساسات و افکار مردم است.
به آنها کمک می کنند که در مورد مشکلات عاطفی و رفتاری خاص با روانشناس مشورت کنند. هدف روانشناس کمک به مراجع برای مدیریت بهتر این مشکلات است. روانشناس به آنها کمک می کند زندگی شادتر و موفق تری داشته باشند. یکی از تفاوت های اصلی کار روانشناس و عصب روانشناس این است که روانشناسان معمولا دارو تجویز نمی کنند.

متخصص عصب روان شناس کیست؟

متخصص عصب روان شناس همان روانپزشک و متخصص مغز و اعصاب است. او در درجه اول به عملکردهای شناختی توجه می کند. به ویژه عملکردهایی که با وجود یک بیماری، شرایط یا آسیب دیدگی مانع از فعالیت درست مغز می شوند. آنها ارتباط بین مغز و رفتار را مطالعه می کنند. عصب روانشناسی زیرمجموعه یا تخصصی در دنیای روانشناسی است که بیشتر بر روی اختلالات مغز و اعصاب مغزی و کارکرد نیمکره های مغز تمرکز دارد.
متخصصان مغز و اعصاب آزمایشاتی را برای ارزیابی توانایی شناختی بیماران انجام می دهند. روانشناسان مغز و اعصاب می توانند از تصویربرداری مانند ام آر آی برای مطالعه و تشخیص بهتر بیماران خود استفاده کنند. همانطور که پیش از این در قسمت بیماری ها ذکر شد متخصصان اعصاب و روان بیش از مسائل عاطفی که ممکن است بیمار با آن روبرو شود، بیشتر روی بیماری ها و شرایط قابل تشخیص متمرکز هستند.  

آزمایش های نوروسایکولوژی نمایانگر چیست؟

آزمایش های نوروسایکولوژی، استاندارد شده هستند. به این معنی که به طور مشابه به همه بیماران داده می شود. هر چند وقت یک بار آنها به روشی مشابه امتیاز می گیرند. به این ترتیب روانشناس مغز و اعصاب می تواند میزان ضعف و قدرت عملکردها را تعیین کند. نمرات فردی تست ها مهم هستند؛ اما روانشناس مغز و اعصاب برای تعیین الگویی از نقاط  ضعف و قوت شناختی و برای درک بیشتر از نحوه عملکرد مغز، تمام داده های این ارزیابی را بررسی می کند.

ارزیابی عصب روانشناختی

ارزیابی عصب روانشناختی، ارزیابی نحوه عملکرد مغز فرد است. این عملکرد به طور غیرمستقیم اطلاعات مربوط به یکپارچگی ساختاری و عملکردی مغز بیمار را بدست می آورد. ارزیابی عصب روانشناختی شامل مصاحبه و انجام آزمایشات است. این تست ها به طور معمول از نوع مداد و کاغذی است. برخی از تست ها ممکن است به شکل خود گزارشی باشد. به این معنی که توسط بیمار و با کمک یک تکنسین تکمیل می شوند. اما اکثر آزمایشات نیاز به تجویز توسط یک روانشناس مغز و اعصاب یا همان روان پزشک دارد.

ارزیابی عصب روانشناختی چه مدت طول می کشد؟

ارزیابی کامل معمولاً بین دو تا پنج ساعت طول می کشد. بسته به پیچیدگی موضوعاتی که در ارزیابی و وضعیت بیمار باید برطرف شود، ممکن است تا هشت ساعت هم زمان ببرد. گاهی اوقات لازم است که ارزیابی طی دو یا چند جلسه انجام شود. به طور کلی پزشک بالینی تلاش می کند تا بهترین عملکرد ممکن بیمار را در شرایط مطلوب بدست آورد.  

چرا ارزیابی عصب روانشناسی توصیه شده است؟

ارزیابی عصب روانشناختی الگوهای نقاط قوت و ضعف را در بین عملکردهای شناختی و رفتاری را به صورت عینی مستند می کند. برای بیماران مبتلا به بیماری پارکینسون یا اختلال حرکتی دیگر، ارزیابی و تفسیر این الگوی نقاط قوت و ضعف می تواند در تشخیص افتراقی کمک کند. به عنوان مثال، برای تعیین اینکه آیا تغییرات ذهنی و رفتاری احتمالی مربوط به اختلال حرکتی، افسردگی، بیماری مغزی یا معضل دیگری است. همچنین در ارزیابی قبل و بعد از عمل های جراحی مغز و اعصاب عملکردی مورد استفاده قرار می گیرد. به عنوان مثال در تحریک عمیق مغز.
برای کمک به تعیین اینکه آیا یک درمان معین برای یک شخص خاص مناسب است یا خیر از ارزیابی های نوروسایکولوژی استفاده می شود. در مورد اینکه آیا درمان تأثیرات مثبت یا منفی بر عملکردها و رفتارهای ذهنی داشته است نیز کمک کننده است. با ارائه این مبانی، پزشکان می توانند تصمیم بگیرند که آیا عملکرد شما به دلیل روند بیماری کاهش یافته است؟ یا اینکه عملکرد شما در نتیجه درمان بدتر یا بهبود یافته است.  

رویکردهای عصب روانشناسی

عصب روان شناسی بر پایه ی رویکردهای مختلفی کار می کند. از جمله آنها می توان به رویکرد عصب روانشناسی تجربی، رویکرد عصب روانشناسی بالینی، شناختی اشاره کرد. همچنین رویکرد تصویربرداری عصبی عملکردی ( با استفاده از فناوری های تصویربرداری عصبی برای خواندن نقشه ی مغزی ) و دو رویکرد نسبتا جدید با نام های روانپزشکی عصبی و اتصال گرایی از جمله پایه های نوروسایکولوژی هستند. در ادامه به شرح کوتاهی از آنها می پردازیم. ابتدا مروری داریم بر عصب روان شناسی تجربی.

1-رویکرد عصب روانشناسی تجربی

این رویکرد روشی است که از روش های روانشناسی تجربی برای کشف رابطه بین سیستم عصبی و عملکرد شناختی استفاده می کند. بیشتر کارها شامل مطالعه انسان های سالم در محیط آزمایشگاهی است. اگرچه اقلیت محققان ممکن است آزمایشات حیوانی هم انجام دهند. کار انسان در این زمینه اغلب از ویژگی های خاص سیستم عصبی ما بهره می برد.

2-رویکرد عصب روانشناسی بالینی

این روش استفاده از دانش عصب روانشناختی برای ارزیابی بیماران است. مدیریت و توانبخشی افرادی که دچار بیماری یا جراحت به ویژه در مغز شده اند ( که باعث ایجاد مشکلات عصبی شناختی شده است) در این رویکرد بررسی می شوند. به ویژه این رویکرد از نظر روانشناختی به درمان توجه می کند تا بفهمند چگونه چنین بیماری و جرحی می تواند بر عوامل روانی تأثیر بگذارد و تحت تأثیر قرار گیرد.

3-رویکرد عصب روانشناسی شناختی

رویکرد و تحول نسبتاً جدیدی است. عصاره ای است از رویکردهای مکمل عصب روانشناسی تجربی و بالینی. این رویکرد با مطالعه افرادی که از آسیب مغزی یا بیماری عصبی رنج می برند، به دنبال درک کاملی از ذهن و مغز می باشد. یک مدل از عملکرد عصب روانشناختی به عنوان محلی سازی عملکرد شناخته می شود. مدل بر این اصل استوار است که اگر بعد از آسیب دیدگی در ناحیه خاصی از مغز، یک مشکل شناختی خاص پیدا شود، ممکن است ان قسمت از مغز به نوعی درگیر شود.  

یک مدل جایگزین برای شیوه های پیشین عصب روانشناسی

یک مدل جایگزین از ارتباط بین ذهن و مغز، مانند پردازش موازی، ممکن است قدرت توضیح بیشتری برای عملکرد و اختلال عملکرد مغز داشته باشد. رویکرد دیگری بررسی می کند که چگونه الگوی خطاهای تولید شده توسط افراد آسیب دیده مغزی می تواند درک ما از فرآیندهای ذهنی را بدون مراجعه به ساختار عصبی زمینه ای، محدود کند. این رویکرد روانپزشکی عصبی شناختی است. با مطالعه بیماری روانی می خواهد روند طبیعی ذهن و مغز را درک کند.

رویکرد اتصال گرایی

اتصال گرایی استفاده از شبکه های عصبی مصنوعی برای مدل سازی فرایندهای شناختی خاص است. این رویکرد با استفاده از مدل های ساده اما معتبر، نحوه کار سلول های عصبی را بررسی می کند. این شبکه ها هنگامی که برای انجام یک کار شناختی خاصی مانند شبیه سازی آسیب مغزی یا نقص در آسیب دیدگی برنامه ریزی می شوند، در حقیقت در تلاش برای درک و مقایسه نتایج آن با اثرات واقعی آسیب مغزی در انسان هستند. برای شناخت بیشتر کارکرد مغز مطالعه مقاله لوب های مغز پیشنهاد می شود.  

بیماری های تحت پوشش نوروسایکولوژی

عصب روانشناسی مشکلات عصبی و مشکلات روحی_ روانی را که ممکن است همراه آنها باشد درمان می کند. در زیر لیستی از انواع بیماری های عصب روانشناختی است که یک متخصص مغز و اعصاب درمان می کند. این بیماری ها عبارتند از:
اختلالات یادگیری، اختلال بیش فعالی، اختلال نقص توجه، اختلالات غدد درون ریز، تومورهای مغزی، سرطان مغز، دمانس یا زوال عقل، آلزایمر، صرع، اختلالات تشنج، ناهنجاری های کروموزوم جنسی، سندرم کلاینفلتر، بیماری های نورون حرکتی، ضربه مغزی ورزشی، آسیب تروماتیک مغز، اختلالات طیف اوتیسم، وسواس فکری- عملی، روانگسیختگی.

عوامل تاثیر گذار در نتیجه نوروسایکولوژی

از جمله عوامل مزاحم برای دستیابی به هدف نوروسایکولوژی می توان یه چند نمونه ی زیر اشاره کرد.

• بیمار بیش از حد خسته یا دارای حمله خواب یا نارکولپسی و غیر منتظره باشد.
• بیمار انگیزه ای برای تلاش جهت همکاری با پزشک ندارد یا تجربه تغییرات مکرر در توانایی حرکتی دارد.
• بیمار از نظر عاطفی بسیار پریشان است یا دارای یک بیماری روانی شدید است.
• بیمار تحت تأثیر داروها یا مواد غیرقانونی که عملکرد شناختی را مختل می کنند می باشد.

 

طبقه بندی زمینه های ارزیابی نوروسایکولوژی

متخصصان اعصاب و روان درباره اختلالات عصبی آموزش می بینند. این آموزش به آنها کمک می کند تا اختلالات روانشناختی را ارزیابی کنند. در صورت مشکوک شدن به مشکلات عصبی، ارزیابی عصبی به کمک متخصص مغز و اعصاب می آید. زمینه های مختلفی برای ارزیابی آنها وجود دارد تا مشکل را درک کنند. سپس با موفقیت، توانبخشی و درمان را آغاز کنند. این موارد به شرح زیر است.

عملکرد اجرایی

مهارت های عملکرد اجرایی مهارت های لازم برای برنامه ریزی، تمرکز و توجه، به خاطر سپردن و اجرای دستورالعمل ها و چند وظیفه دیگر است. عملکرد اجرایی توانایی فیلتر کردن عوامل حواس پرتی را تنظیم می کند. به ما امکان سازماندهی و اولویت بندی وظایف را می دهد. این مهارت ها برای تعیین و دستیابی به اهداف، بسیار مهم است.

تمرکز- توجه و عملکرد فکری

توانایی تمرکز و توجه برای تعیین و دستیابی به اهداف و همچنین پیمایش و حفظ روابط اجتماعی حیاتی است. مشکلات مربوط به تمرکز و توجه می توانند علائم اختلالات نقص توجه، بیش فعالی کودکان  باشند. عملکرد فکری مربوط به توانایی تفکر، برنامه ریزی، استدلال و  مهارت ارتباط موثر با دیگران است. این مهارت ها برای یادگیری، حل مشکلات و تمرین قضاوت درست مهم است.

عملکرد تحصیلی و عملکرد تطبیقی ارزیابی شخصیت

این جنبه به طور خاص، ارتباط بین پیشرفت تحصیلی یا عدم موفقیت و پریشانی روانشناختی اختلالات را بررسی می کند. عملکرد انطباقی توانایی تعامل با دیگران در محیط ها و موقعیت های مختلف را ارزیابی می کند. ارزیابی شخصیت آزمایشی است که با توجه به استانداردهای علمی_تجربی برای پیش بینی رفتارها در محیط های مختلف مانند مدرسه و خانه، محل کار، موقعیت های بین فردی نمره گذاری می شود.

ارزیابی سرعت، مهارت و هماهنگی حرکتی

ایندسته از ارزیابی ها شامل آزمایشاتی است که برای ارزیابی سرعت حرکت و زمان واکنش و مهارت های هماهنگی طراحی شده اند. این نوع ارزیابی می تواند به تشخیص اختلالات حافظه، اختلال گفتاری و زبان و بهبود توانایی های ساخت و ساز کمک کند.  

کودکان و روانشناسی اعصاب

روانشناسان مغز و اعصاب به طور مكرر براي تشخيص و معالجه كودكان با اختلالات يادگيري توسط والدین مورد جستجو قرار می گیرند. انواع اختلالات یادگیری را می توان توسط روانپزشک اعصاب، از مشکلات اجتماعی گرفته تا سندرم آسپرگر، برطرف کرد. اگرچه منابع روانشناسی در بیشتر مدارس موجود است اما بهترین برنامه های ارزیابی و درمان توسط متخصصان اعصاب و روان ارائه می شود.
دلایل زیادی وجود دارد که باعث می شود کودک از نظر درسی عقب بماند. یافتن دلیل مشخص نیز به تخصص نیاز دارد. معمولاً اولین فردی که متوجه اختلال یادگیری در کودک می شود معلم یا والدین است. مرحله بعدی ارزیابی توسط روانشناس مدرسه یا تیم مطالعه کودک می باشد. در حالی که این افراد به طور خاص برای یافتن و درمان ناتوانی های یادگیری آموزش دیده اند، در صورت وجود اختلالات عصبی ممکن است نتوانند آن را تشخیص دهند.  

هدف درمانی متخصص مغز و اعصاب ( نوروسایکولوژی)

این هدف متخصص مغز و اعصاب است که بهترین تصویر ممکن را از عملکرد فعلی بیمار بدست آورد. موارد مختلفی می تواند در این هدف تداخل ایجاد کند. بسیاری از روانشناسان مغز و اعصاب حرفه ای از اطلاعات جمع آوری شده از کار با بیماران برای نوشتن گزارش های بالینی استفاده می کنند.
رویکرد مبتنی بر تحقیق روانشناسان مغز و اعصاب برای کمک به جامعه پزشکی و علمی است. این رویکرد به درک بهتر نحوه کارکرد اختلالات شناختی و دوره های احتمالی درمانی، می تواند مفید باشد. اگرچه تحقیقات قسمت بزرگی از کار متخصص مغز و اعصاب است اما ممکن است خدمات مشاوره ای و درمانی را هم به بیماران و خانواده هایشان ارائه دهند.  

سخن آخر درباره نوروسایکولوژی

به طور کلی در صورتی می توانید از خدمات نوروسایکولوژی بهره ببرید که خود یا یکی از عزیزانتان با یک بیماری اسیب رسان به عملکرد مغز درگیر باشید. متخصص مغز و اعصاب به افراد در حفظ خودمختاری کمک می کند. تفاوت اصلی بین روانشناسی و عصب روانشناسی در رویکردهای آنها و نحوه برخورد آنها با شرایط روانشناختی است. روانشناسان روی احساسات و روانشناسان مغز و اعصاب روی اختلالات عصبی رفتاری، فرایندهای شناختی و اختلالات مغزی تمرکز دارند.
عصب روانشناسی بیشتر تحت تأثیر تحقیقات انجام می شود اما روانشناسی فرد را تحت تأثیر قرار می دهد. علیرغم تفاوت های موجود بین روانشناسان و روانشناسان اعصاب ، هر دویک هدف دارند. هدف درک بهتر مشکلات روحی بیماران و ارائه کمک به آن ها برای مدیریت بهتر است. برای کسب اطلاعات بیشتر از مشاوره روانشناسی کلیک کنید.