اعتیاد رفتاری و عوامل زمینه ساز آن

خوشحال می شویم برای دیدن ویدیوهای مرتبط با اعتیاد رفتاری پیج اینستاگرام دکتر فرزاد طباطبایی را دنبال کنید.

اعتیاد رفتاری به انواعی از اعتیاد گفته می‌شود که به مواد خاصی وابسته نیست بلکه این نوع اعتیاد وابستگی به انجام رفتارهایی نظیر قمار، خرید، سکس، بازی و امثال این‌ها را شامل می‌شود. این نوع اعتیاد اثراتی همانند اعتیاد به مواد اعتیادآور دارد. برای مثال فرد نسبت به انجام آن تحمل پیدا می‌کند یعنی در هر نوبت باید با شدت و میزان بیشتری آن رفتار را تکرار کند تا به لذت دفعه قبلی دست پیدا کند و همین موجب تشدید اعتیاد او می‌شود. عوارض ناشی از اعتیاد رفتاری در همه جنبه‌های زندگی فرد مبتلا اثرگذار است. کنترل و درمان اعتیاد رفتاری نیازمند مداخلات حرفه‌ای و مشاوره روانشناسی است. در ادامه به توضیحات بیشتری درمورد اعتیاد رفتاری، علل، علائم و درمان های آن خواهیم پرداخت. برای آگاهی از مشاوره ترک اعتیاد کلیک کنید.

 

شناخت اعتیاد رفتاری

اعتیاد رفتاری، نوعی عمل است که فرد با انجام آن احساس لذت و آرامش می کند. در قدم بعدی فرد مانند مواد مخدر وسوسه انجام دوباره آن را دارد و در نهایت به مرور زمان فرد احساس نیاز بیشتر با دفعات افزون تر برای انجام آن پیدا می کند. ویژگی اصلی اعتیاد رفتاری این است که فرد در کار، تحصیل یا سایر فعالیت هایش دچار اختلال می شود. به عنوان مثال زنی که به دلیل اعتیاد رفتاری زندگی زناشویی و مشترکش دچار مشکل می شود یا دانش آموزی که در امتحانات افت می کند.

همان‌طور که بیان شد اعتیاد رفتاری مجموعه‌ای از رفتارهایی است که فرد احساس می‌کند اجبار به انجام آن‌ها دارد و با وجود آنکه این رفتارها باعث زیان و آسیب به او می‌شود، نمی‌تواند در برابر انجام آن‌ها مقاومت کند چرا که احساس می‌کند کنترل این رفتارها از دست او خارج شده است. اعتیاد به مواد اعتیاد آوری چون تریاک، حشیش، هروئین و.... از جمله اعتیادهایی است که در جامعه مورد تأیید نیستند، اما اعتیادهای رفتاری معمولاً نادیده گرفته می‌شوند و افراد کمتر درصدد ترک آن برمی‌آیند. علاوه بر این خانواده‌ها نیز توجه و حساسیت کم‌تری در برابر آن‌ها از خود نشان می‌دهند. همه این عوامل باعث می‌شوند که این مشکل در طول زمان بدون درمان باقی بماند و عوارض روانی آن در فرد روز به روز تشدید شود.

برای اطلاع بیشتر درباره انواع مواد اعتیاد آور کلیک کنید.

 

اینفوگرافیک اعتیاد رفتاری

عوامل زمینه ساز اعتیاد رفتاری

هرچند اعتیاد رفتاری با اعتیاد به الکل و مواد رابطه علت و معلولی ندارد اما میزان این مشکل در افرادی که به الکل یا مواد، اعتیاد دارند بیشتر است. داشتن ویژگی‌های تکانشی و وسواس نیز می‌تواند باعث شود فرد تمایل بیشتری به روی آوردن به این نوع اعتیاد داشته باشد. 

زمینه خانوادگی و ژنتیکی در بروز هر نوع اعتیادی مؤثر است. افرادی که در خانواده درجه یک خود سابقه اعتیاد دارند نسبت به سایر افراد آسیب‌پذیری بیشتری در برابر این مشکل دارند. هم‌چنین لذت و پاداش ناشی از رفتار باعث ترغیب شدن فرد به تکرار رفتار و بروز اعتیاد رفتاری می‌شود.

مسئله‌ای که اغلب در مورد زمینه‌های اعتیاد به رفتارهای مختلف نادیده گرفته می‌شود سابقه مشکلات روانی و خانوادگی در فرد است. در حقیقت بسیاری از افراد به دلیل ناتوانی در مدیریت مشکلات و هیجانات خود تلاش می‌کنند تا راه فراری پیدا کنند. به همین دلیل خود را در فعالیتی لذت بخش غرق می‌کنند تا تمام مشکلات خود را فراموش کنند. به همین خاطر اعتیاد رفتاری را می‌توان نتیجه درمان و حل نشدن مشکلات درون روانی و بین فردی افراد نیز دانست. 

برای آگاهی بیشتر درباره نقش وسواس فکری عملی در اعتیاد رفتاری کلیک کنید.

 

انواع اعتیاد رفتاری

اعتیادهای رفتاری رفتارهای تکراری هستند که با وجود تجربه کردن پیامدهای منفی، فرد نمی تواند آنها را کنترل کند.اعتیاد رفتاری از جمله جدیدترین اختلالاتی است که در دسته اعتیاد قرار گرفته است. متخصصان به طور خاص اعتیار به قمار را به عنوان اعتیاد رفتاری مطرح می‌کنند اما با این حال نمونه‌های دیگری نیز وجود دارد که در صورت مشاهده لازم است به یک روانشناس مراجعه کنید. در اینجا به تعدادی از انواع اعتیاد رفتاری اشاره می‌کنیم. برخی از نمونه های رایج عبارتند از:

1. اعتیاد به قمار : نیاز اجباری به قمار که منجر به مشکلات مالی، مسائل مربوط به روابط و از دست دادن کنترل بر رفتار فرد می شود.
2. اعتیاد به اینترنت: استفاده بیش از حد و غیرقابل کنترل از اینترنت که اغلب منجر به بی توجهی به سایر مسئولیت ها، کناره گیری اجتماعی و تأثیرات منفی بر سلامت روان می شود.
3. اعتیاد به بازی یا اعتیاد به شبکه های اجتماعی: انجام اجباری و بیش از حد بازی های ویدیویی که منجر به اختلال در عملکرد در زمینه های مختلف زندگی از جمله کار، روابط و سلامت جسمانی می شود.
4. اعتیاد به خرید: تمایل غیرقابل کنترل به خرید، که منجر به خرج کردن بیش از حد، انباشته شدن بدهی و اثرات منفی عاطفی در هنگام تلاش برای متوقف کردن یا کنترل رفتار می شود.
5. اعتیاد به ورزش: وسواس ناسالم نسبت به ورزش، که فراتر از فواید جسمی است و منجر به ورزش اجباری حتی در صورت آسیب دیدگی یا خستگی، نادیده گرفتن سایر زمینه های زندگی و تجربه پیامدهای منفی سلامت جسمی و روانی می شود.
6. اعتیاد به کار: تمرکز بیش از حد بر کار، اغلب نادیده گرفتن روابط شخصی، سلامت جسمانی و مراقبت از خود، که ناشی از نیاز غیرقابل کنترل به موفقیت و شناخت است.
7. اعتیاد جنسی: در این مورد فرد نمی تواند در مقابل هوس رابطه جنسی و رفتار های جنسی مقاومت کند به طوری که گاهی رفتارهای پرخطر جنسی را می پذیرد. اگرچه می داند این نوع رفتار موجب وارد آمدن آسیب به سلامت روحی و جسمی او می شود.

توجه به این نکته مهم است که اگرچه این رفتارها ممکن است شباهت هایی با اعتیاد به مواد داشته باشند، اما شامل مصرف مواد نمی شوند. اعتیادهای رفتاری می تواند عواقب جدی بر سلامت جسمی، روانی و اجتماعی فرد داشته باشد و اغلب برای درمان و بهبودی نیاز به کمک حرفه ای دارد.

علائم و عوارض

علائم و عوارض اعتیادهای رفتاری، اغلب روانی است. برخی از این علائم مانند مواد مخدر هستند. برای آگاهی از علائم اعتیاد به مواد مخدر کلیک کنید.این علائم موارد زیر را شامل می‌شوند.

- مشغولیت ذهنی برای انجام آن رفتار 

- احساس نوعی از اجبار برای انجام رفتار مورد نظر

- رفتار مورد نظر باعث دور شدن فرد از سایر ابعاد زندگی می‌شود به گونه‌ای که انجام آن به مهم‌ترین بخش زندگی فرد تبدیل می‌شود. 

- رفتار اعتیادی در طول زمان روز به روز با شدت بیشتری انجام می‌شود چرا که میزان قبلی همان لذت سابق را در فرد ایجاد نمی‌کند. 

- شخص مبتلا به اعتیاد رفتاری حتی پس از تصمیم به ترک، احساس ناتوانی در کاهش فعالیت دارد. سابقه تلاش ناموفق در کاهش رفتار نشانه مهمی برای تشخیص این اعتیاد است.

- در خطر قرار گرفتن سلامت روان خود و اطرافیان، سلامت جسمانی و توان مالی برای ادامه فعالیت از مهم‌ترین عوارض اعتیاد رفتاری است. نکته مهم در این عارضه آن است که علم به آسیب‌های بالقوه برای فرد و اطرافیان مانع تکرار و تشدید رفتار نمی‌شود.

- با توقف فعالیت اعتیادآور فرد هیجانات ناخوشایندی نظیر نشانه‌های افسردگی و اضطراب را تجربه می‌کند. برای شناخت بیشتر در مورد افسردگی کلیک کنید.

 

درمان و ترک اعتیاد رفتاری
 

این نوع از اعتیادها به علت روزمره بودن فعالیت‌ها بر خلاف اعتیاد به مواد با قطع رفتار درمان نمی‌شوند. به طور مثال فرد مبتلا به اعتیاد خوردن یا سکس را نمی‌توان با قطع رفتار درمان کرد چرا که نیاز طبیعی فرد نادیده گرفته می‌شود. با این حال روش‌های مؤثر در اعتیاد به مواد می‌تواند در اعتیاد رفتاری نیز مفید باشد. به عنوان مثال برنامه‌های انگیزشی و درمان شناختی رفتاری می‌تواند در درمان این اعتیاد موثر واقع شود. مشاوره روانشناسی می‌تواند در شناسایی علل و عوامل تشدید کننده رفتار و کمک برای برطرف کردن آن‌ها نیز نقش داشته باشد. برای آشنایی بیشتر با درمان شناختی رفتاری کلیک کنید.

گروه درمانی که در اعتیاد به مواد معمول است، در اعتیاد رفتاری نیز مؤثر است. در این نوع از درمان تجربیات چند درمان‌جو با هدایت درمانگر به اشتراک گذاشته می‌شود و افراد می‌توانند روش‌های مؤثر در ترک رفتار را بیاموزند. برای آشنایی بیشتر با گروه درمانی کلیک کنید.

 

کلام آخر

با توجه به آنچه بیان شد احتمالا شما هم به این مسئله پی برده باشید که اعتیاد تنها شامل مصرف موادی از جمله تریاک و شیشه نیست و بسیاری از رفتارهای روزمره ما نیز می‌تواند جنبه اعتیادی به خود بگیرد. اما از آنجایی که اعتیاد رفتاری معمولا با نشانه‌های جسمی و روانی کمتری نسبت به اعتیاد به مواد مخدر همراه است افراد کمتر به درمان آن اهمیت می‌دهند در صورتی که اعتیاد رفتاری می‌تواند به اندازه اعتیاد به مواد مخدر سلامت جسمی و روانی شما را با تهدید مواجه کند و همچنین تاثیرات خود را بر جنبه‌های مختلف زندگی از جمله اجتماعی، فردی و خانوادگی بگذارد. به همین دلیل ضرورت دارد تا به درمان این اختلال بپردازید. بهره بردن از مشاوره ترک اعتیاد می‌تواند در این زمینه بسیار کمک کننده باشد. برای شناخت بیشتر درباره درمان اعتیاد رفتاری کلیک کنید.

 

سوالات متداول

چگونه می‌توان از اعتیاد به اینترنت در کودکان و نوجوانان پیشگیری کرد؟

سعی کنید تفریحات خانوادگی بیشتری را در برنامه روزانه خود قرار دهید و استفاده از اینترنت را نیز محدود کنید. علاوه بر این والدین به عنوان الگوی فرزندان لازم است که آنان نیز در استفاده از اینترنت برای خود محدودیت قائل شوند. برای آگاهی بیشتر درباره پیشگیری از اعتیاد به اینترنت کلیک کنید.