روده تحریک پذیر | نشانه ها، علل و درمان سندرم روده تحریک پذیر

سندروم روده تحریک پذیر یک بیماری شایع گوارشی است که بیشتر در بین جوانان و زنان رایج است. سندروم روده تحریک پذیر باعث بهم ریختن عملکرد روده شده و خود را با ناراحتی‌های متعددی نشان می‌دهد. در اثر این اختلال، روده بزرگ تاثیر می‌پذیرد و نشانه‌ها و علائمی مانند گرفتگی و درد شکمی، التهاب، گاز و اسهال یا یبوست بروز پیدا می‌کند. سندروم روده تحریک پذیر یک بیماری مزمن است که باید در طولانی مدت آن را کنترل کرد. مقابله با استرس اولین قدم برای درمان این بیماری تلقی می‌شود. جهت درمان مؤثر و نتیجه بخش لازم است علائم، عوامل تشدید کننده و علل این بیماری را به طور کامل بشناسید.

 

سندروم روده تحریک پذیر (IBS)

این بیماری نوعی از اختلالات عصبی شناختی محسوب می‌شود و اختلال در عملکرد روده است که با دردهای طولانی مدت در شکم، بهم ریختن و تعدد اجابت مزاج و احساس ناراحتی روده ای مشخص می‌شود. دو علامت اصلی و غالب این بیماری اسهال و یبوست است. فقط تعداد کمی از افراد مبتلا به IBS علائم و نشانه‌های شدید دارند. برخی افراد می‌توانند علائم خود را با مدیریت رژیم غذایی، سبک زندگی و استرس کنترل کنند. اما علائم شدیدتر را می‌توان با دارو و مشاوره درمان کرد. این بیماری را باید جدی دانست چرا که باعث تغییر در بافت روده یا افزایش خطر ابتلا به سرطان می‌شود. برای کسب اطلاع از دیگر اختلالات عصبی شناختی کلیک کنید.

 

اینفوگرافیک روده تحریک پذیر

علائم سندروم روده تحریک پذیر

علائم اولیه بیماری روده تحریک پذیر درد یا ناراحتی شکمی ناشی از اسهال مکرر یا یبوست و تغییر عادت‌های روده است. علائم معمولا به صورت حملات ناگهانی تجربه می‌شود و در یک روز از بین می‌رود اما مزمن است و ممکن است با تعداد زیاد اتفاق بیفتد. همچنین احساس نفخ یا حرکت روده‌ای ممکن است اتفاق بیفتد. استرس و اضطراب علائم بیماری و به خصوص دردهای شکمی را تشدید می‌کند. برای کسب اطلاعات در زمینه اضطراب و دردهای شکمی کلیک کنید.

احساس تخلیه ناقص یکی دیگر از نشانه‌هایسندروم روده تحریک پذیر است. احساس ناخوشایندی که بعد از هر بار مدفوع، هنوز فرد احساس می‌کند کامل عمل دفع انجام نشده است. استرس و اضطراب در حالی که یکی از علل ایجاد IBS است، همزمان یکی از علائم این بیماری نیز می‌باشد. همچنین رفلاکس معده، خستگی مزمن، مخاط در مدفوع، سردرد و کمردرد برخی دیگر از علائم IBS است. بیماران مبتلا به IBS ممکن است در دفعاتی علائم را بسیار شدید‌تر و در مواردی بسیار بهبود یافته تجربه کنند.

 

چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟

اگر علائم به طور مداوم در عادات روده ای وجود داشت یا دچار تغییرات شدید شد، حتما به پزشک مراجعه کنید. این علائم ممکن است مشکل بزرگتری مثل سرطان روده بزرگ را نشان دهند. برخی از علائم و نشانه‌های جدی‌تر عبارت‌اند از:

• کاهش وزن
• اسهال در شب
• خونریزی از مقعد
• کمبود آهن
• استفراغ‌های نامعلوم و بی دلیل
• مشکل در بلعیدن غذا

 

علل بیماری (IBS)

علت اصلی بروز بیماری سندروم روده تحریک پذیر مشخص نیست، اما فاکتور‌هایی که نقش مهمی در ایجاد این بیماری بازی می‌کنند به شرح زیر است:

انقباض ماهیچه‌ای در روده

دیواره‌های روده با لایه‌های عضلانی که با دستگاه گوارش حرکت می‌کنند در ارتباط است. انقباض قوی‌تر و طولانی‌تر از حد طبیعی این عضلات، می‌تواند باعث ایجاد گاز، التهاب و اسهال شوند. انقباضات روده ای ضعیف نیز می‌تواند باعث کاهش سرعت هضم غذا و تشکیل مدفوع خشک و سفت شود.

سیستم عصبی

ناهنجاری‌های عصب‌های دستگاه گوارش شما ممکن است موجب بروز ناراحتی بیش از حد طبیعی هنگام خروج باد معده یا خروج مدفوع شود. در این بیماری سیگنال‌های هماهنگ کننده مغز با سیستم گوارش آسیب می‌بیند و می‌تواند عملکرد روده را مختل کند.

التهاب روده

برخی از افراد مبتلا به IBS تعداد بیشتری از سلول‌های سیستم ایمنی را در روده خود دارند و پاسخ سیستم ایمنی بدن با درد و اسهال همراه است.

عفونت شدید

IBS می‌تواند بعد از یک دوره شدید اسهال ایجاد شده توسط باکتری یا ویروس شروع شود. همچنین این بیماری ممکن است به علت رشد بیش از حد باکتری در روده ایجاد شود.

تغییرات باکتری‌های مثبت در روده

باکتری میکروفلورا یک نوع باکتری خوب است که در روده قرار دارد و نقش کلیدی در سلامت ایفا می‌کند. در افراد مبتلا به سندروم روده تحریک پذیرمیزان باکتری میکروفلورا متفاوت از افراد سالم است.

 

عوامل تشدید کننده سندروم روده تحریک پذیر

علائم IBS می‌تواند به وسیله عوامل زیر تحریک و ایجاد شوند:

تغذیه: نقش حساسیت‌های غذایی در این بیماری به طور کامل تایید نشده است اما بسیاری از افراد مبتلا به سندروم روده تحریک پذیر با برخی از خوراکی‌ها دچار تشدید علائم می‌شوند. گندم، لبنیات، مرکبات، لوبیا، کلم و نوشیدنی‌های گاز دار برخی از خوراکی‌های تحریک کننده IBS است. سبک زندگی ناسالم باعث تشدید بیماری می‌شود. پیشنهاد می‌کنیم مقاله سبک زندگی را مطالعه کنید.

استرس: اکثر افراد مبتلا، در دوره‌های استرس زا، دچار افزایش شدید نشانه‌های می‌شوند و روند درمان را مختل می‌کنند. به همین دلیل لازم است در کنار درمان‌های دارویی، از مشاوره تلفنی فردی و یا مشاوره کنترل استرس کمک بگیرید.

هورمون‌ها: زنان دوبرابر بیشتر احتمال ابتلا به IBS را دارند که ممکن است به دلیل تغییرات هورمونی باشد. بسیاری از زنان متوجه می‌شوند که در دوره‌های قاعدگی یا دوران یائسگی نشانه‌های آنها تشدید می‌شود.

عوامل خطر

بسیاری از افراد علائم و نشانه‌های گاه به گاه IBS را دارند. اما در شرایطی احتمال ابتلا بیشتر است:

سن پایین: اکثر افراد مبتلا به IBS زیر 40 سال دارند.

زن بودن: به دلیل تغییرات هورمونی و متعاقبا تغییرات خلقی در زنان احتمال به هم ریختگی هورمون‌ها در بدن زنان بیشتر خواهد بود.

سابقه خانوادگی: ژن‌ها ممکن است در این بیماری نقش داشته باشند.

سلامت روانی: یک مشکل سلامت روانی مثل اضطراب، افسردگی و سایر مشکلات روانی با IBS مرتبط است. سابقه سوء استفاده جنسی، جسمی یا احساسی نیز ممکن است عامل خطر باشد.

 

عوارض و پیامدهای سندرم روده تحریک پذیر

یبوست و اسهال دو عارضه‌ی آزار دهنده در سندروم روده تحریک پذیر هستند و همین امر بواسیر را تشدید می‌کند. علاوه بر این برخی افراد به خاطر این سندروم مجبور می‌شوند بسیاری از غذاها را مصرف نکنند به همین خاطر ممکن است دچار سوءتغذیه شوند. اما مهم‌ترین تأثیری که روده تحریک پذیر بر زندگی فرد اعمال می‌کند، پایین آمدن سطح کیفیت زندگی و یأس و افسردگی است.

 

پیشگیری و درمان سندروم روده تحریک پذیر

پیدا کردن راه‌های درمان استرس ممکن است به جلوگیری یا کاهش علائم IBS کمک کند. برای کسب اطلاعات بیشتر در زمینه راه‌های درمان اضطراب کلیک کنید. برخی دیگر از روش‌های پیشگیری عبارت‌اند از:

مشاوره و روان درمانی: یک روانشناس می‌تواند به شما در یادگیری و یا تغییر دادن واکنش شما به استرس کمک کند. مطالعات نشان داده‌اند که روان درمانی می‌تواند کاهش معنی دار و طولانی مدت علائم را تضمین کند. برای کسب اطلاعات بیشتر در زمینه روان درمانی کلیک کنید.

بیوفیدبک: بیوفیدبک به شما کمک می‌کند بازخورد عملکردهای بدن خود را دریافت کنید. دریافت بازخورد به شما کمک می‌کند تا تاثیر تغییرات ظریف مانند آرامش عضلات خاص را به منظور کاهش نشانه‌ها بدانید و روی آنها تمرکز کنید. برای کسب اطلاعات بیشتر در زمینه بیوفیدبک کلیک کنید.

تمرینات آرامش بخش پیشرفته: این تمرینات به شما کمک می‌کند که ماهیچه‌های خود را آرام کنید. با سفت کردن عضلات در پای خود، و با تمرکز کردن و از بین بردن تنش‌ها و کنترل ماهیچه‌های چشم و سر می‌توانید تاثیرات مثبتی را تجربه کنید.

تمرینات ذهن آگاهی: این روش کاهش استرس به شما کمک می‌کند که در لحظه ای که درگیر نگرانی یا حواس پرتی هستید، تمرکز خود را حفظ کرده و ذهن خود را کنترل کنید.

دارو درمانی: داروهای ضد اسهال مانند لوپرامید می‌توانند مفید باشند. علاوه بر این داروهایی همچون هیوسیامین و دی‌سیکلومین اسپاسم‌های روده‌ای را بهبود می‌بخشند. در مواردی که علت بیماری رشد باکتری‌های روده‌ای باشد، پزشک آنتی بیوتیک تجویز می‌کند. از داروهای مخصوص در درمان روده تحریک پذیر می‌توان به آلوسترون و لوبی‌پروستون اشاره کرد.

 

توصیه‌های تغذیه‌ای در درمان سندرم روده تحریک پذیر

مهم‌ترین تغییراتی که لازم است در تغذیه خود اعمال کنید حذف مواد غذایی نفخ‌آور، مصرف گلوتن و برخی کربوهیدارت‌ها است. در ادامه برخی از توصیه‌های مهم و غذاهای مؤثر در درمان این بیماری را شرح داده‌ایم:

1. مصرف فیبر

هر چند مصرف فیبر یبوست را کاهش می‌دهد اما می‌تواند گازها و دردهای شکمی را افزایش می‌دهد. بهترین کار این است که مواد غذایی حاوی فیبر را با فاصله‌های زمانی زیاد مصرف کنید. فیبر در غذاهایی همچون میوه‌ها، غلات، حبوبات و سبزیجات یافت می‌شود. مصرف فیبر را محدود کنید و به جای آن می‌توانید از مکمل‌های فیبر مانند متاموسیل و سیتروسل استفاده کنید. این مکمل‌ها نفخ کمتری دارند و گاز کمتری تولید می‌کنند.

2. پرهیز از مصرف غذاهای مشکل‌ساز

خوردن غذاهایی که منجر به تشدید علائم می‌شوند را متوقف کنید. الکل، نوشیدنی‌های کافئین‌دار، شکلات، فرآورده‌های لبنی و شیرین کننده‌های مصنوعی از جمله مواد غذایی مشکل ساز هستند و علائم بیماری را افزایش می‌دهند. درصورتی که با مشکل تولید گاز زیاد مواجه هستید بهتر است مواد غذایی مانند حبوبات، کلم، گل‌کلم و کلم‌بروکلی را مصرف نکنید.

3. غذا خوردن به صورت منظم

هیچ کدام از وعده‌های غذایی خود را نادیده نگیرید. لازم است برای تنظیم عملکرد روده هر روز در ساعت مشخصی از روز غذا بخورید. مصرف غذای کمتر و با فاصله زمانی کوتاه به بهبود اسهال کمک می‌کند. اما در صورتی که به یبوست مبتلا هستید، بهتر است میزان غذای مصرفی در هر وعده بیشتر و با فاصله زمانی بیشتری باشد.

4. مصرف فرآورده‌های لبنی

در صورتی که به مشکل عدم تحمل لاکتوز مبتلا هستید، بهتر است به جای شیر از ماست استفاده کنید. در کل بهتر است لبنیات را در تغذیه خود محدود کنید و یا آن‌ها را به صورت ترکیب با غذاهای دیگر مصرف کنید. در برخی موارد و به دستور پزشک لازم است مصرف لبنیات را به طور کامل متوقف کنید. در این صورت لازم است پروتئین، کلسیم و ویتامین B مورد نیاز بدن را از غذاهای دیگر دریافت کنید.

5. نوشیدن مایعات فراوان

نوشیدن مایعات را فراموش نکنید و هر روز به میزان زیادی آب مصرف کنید. بهتر است مصرف نوشیدنی‌های الکلی و کافئین‌دار را کنار بگذارید. این نوشیدنی‌ها روده را تحریک کرده و باعث افزایش بیرون روی و اسهال می‌شوند. نوشیدنی‌های گاز دار نیز گاز معده و روده را افزایش می‌دهند.

برای دریافت مشاوره در زمینه راه های مقابله با استرس می توانید با مشاوران مرکز مشاوره روانشناسی حامی هنر زندگی از طریق تلفن ثابت از کل کشور با شماره 9099075228 و از تهران با شماره 9092305265 تماس بگیرید.