ما از ساعت 9:00 الی 19:00 در خدمت شما عزیزان هستیم!
جردن- خیابان 33 پلاک 50 واحد 7
خوشحال می شویم برای دیدن ویدیوهای مرتبط با پروتکل درمان اختلال سلوک پیج اینستاگرام مؤسسه حامی را دنبال کنید.
پروتکل درمان اختلال سلوک برنامه ای درمانی شامل آموزش والدین و کودک است که طی مراحلی تحت نظر مشاور انجام شده و به درمان و کاهش علائم اختلال سلوک منجر می شود. اختلال سلوک چیست؟ مشکلات رفتاری کودکان، تمایل آن ها به آزار دادن دیگران، قانون شکنی و ضایع کردن حقوق دیگران مشکلی است که از آن با عنوان اختلال سلوک در کودکان و نوجوانان یاد می کنند. میزان بسیار خفیفی از این علائم در دوره رشدی امری طبیعی به حساب می آید اما زمانی که موارد یاد شده شدت یابند، می توانند یک هشدار خطرناک و جدی برای والدین باشند. اختلال سلوک از مهم ترین اختلالات رفتاری محسوب می شود که در ادامه در مورد روش های درمانی آن به طور مفصل صحبت کرده ایم. برای کسب اطلاع بیشتر از اختلالات رفتاری کودکان کلیک کنید..gif)
پیش از آن که به پروتکل درمان اختلال سلوک بپردازیم لازم است با علائم این اختلال آشنا شویم. علائم رفتاری کودکان و نوجوانان مبتلا به اختلال سلوک در چهار دسته جای می گیرد.
پرخاشگری: کودکان و نوجوانان مبتلا بسیار پرخاشگر هستند، به دیگران آسیب می زنند، اغلب در مدرسه یا بیرون از آن زورگویی و قلدی می کنند. کودک مبتلا اولین نفری است که دعوا و کتک کاری را شروع می کند، ممکن است برای آسیب رساندن به دیگران از وسایل خطرناک استفاده کند، حیوانات را آزار می دهد، دزدی می کند و ممکن است دست به تجاوز بزند.
خرابکاری و تخریب اموال: تمامی رفتارهایی را شامل می شود که باعث تخریب و آسیب به املاک خصوصی یا عمومی می شود. مثلا کودک یا نوجوان مبتلا به عمد و برای وارد کردن صدمات جدی، آتش سوزی راه می اندازد و اموال دیگران را تخریب می کند.
دروغگویی و دزدی: شیادی می کند و زیاد دروغ می گوید. همچنین ممکن است به خانه یا اتومبیل دیگران دست برد بزند، برای رهایی از مسئولیت را رسیدن به خواسته خود، همچنین برای این که دیگران در حقش لطف کنند دروغ می گوید. اجناس گران قیمت می دزدد.
قانون شکنی: هیچ گاه قوانین مدرسه را رعایت نمی کند، با وجود اینکه والدین سخت گیر هستند شب ها دیر به خانه می آید یا اصلا نمی آید، حداقل دو بار از خانه و مدرسه فرار کرده است. ممکن است از خانه فرار کند و برای مدت طولانی بر نگردد. مدام سر کلاس های درس غیبت می کند. برای اطلاع بیشتر از اختلال سلوک کلیک کنید.
قدم اول در طراحی پروتکل درمان اختلال سلوک ، ریشه یابی علت بروز این اتفاق در کودک یا نوجوان است. مجموعه ای از عوامل بیولوژیکی، روانی و اجتماعی منجر به بروز سلوک می شوند که در ادامه توضیح داده ایم.
عوامل بیولوژیک: عامل ژنتیک در بروز این اختلال نقش زیادی دارد. وجود سابقه این اختلال در پدر و مادر احتمال ابتلای کودک را افزایش می دهد. همچنین مصرف سیگار و الکل در دوران بارداری، سوءتغذیه در بارداری و بعد از آن در ابتلای کودک مؤثر است.
عوامل روانی اجتماعی: از مهم ترین عوامل بروز اختلال محیط خانوادگی نامناسب است. مواردی همچون خشونت در خانواده، بد رفتاری با کودک، بیکاری والدین، اختلال یکی از والدین به اختلال ضد اجتماعی، کتک زدن کودک و به طور کلی محیط خانوادگی پر استرس و آشفته زمینه را برای ابتلای کودک به سلوک فراهم می کند مخصوصا کودکی که زمینه ارثی نیز داشته باشد. بسیاری از این کودکان نیز تحت تأثیر رفتارهای خشونت آمیزی که در رسانه ها و یا در همسالان خود مشاهده می کنند، قرار می گیرند. پایین بودن طبقه اجتماعی خانواده، فقر و عدم موفقیت تحصیلی از دیگر عوامل مؤثر در بروز رفتارها و نشانه های سلوک هستند.
آنچه که در پروتکل درمان اختلال سلوک پایه و اساس قرار می گیرد، روان درمانی است. روان درمانی روش های مختلفی دارد که هدف از آن ها ایجاد تغییر در مراجع و در جنبه های مختلف رفتاری ، شناختی و هیجانی است. این هدف با اجرای تکنیک های مختلف و طی جلسات، مرحله به مرحله حاصل می شود. روان درمانی به صورت کلی شامل دو روش کوتاه مدت و بلند مدت می شود. روان درمانی کوتاه مدت اغلب دو تا سه ماه به طول می انجامد.
همچنین از جمله روش های روان درمانی بلند مدت می توان به روانکاوی اشاره کرد که اغلب سه تا پنج سال به زمان نیاز دارند. یکی دیگر از روش های مؤثر در درمان سلوک درمان شناختی رفتاری نام دارد. این روش کوتاه مدت و ساختار یافته است به این معنی که تعداد جلسات درمانی، انواع تکنیک ها و روش هایی که قرار است به کار برده شود و فعالیت هایی که در هر جلسه اتفاق می افتد، از قبل تعیین و برنامه ریزی شده است. برای کسب اطلاع بیشتر از تست اختلال سلوک کلیک کنید.
درمان شناختی رفتاری مراحل زیر را در بر می گیرد:
پس از تشخیص با استفاده از مصاحبه بالینی و تست های تشخیصی اقدامات مناسب جهت پروتکل درمان مراجع آغاز می شود. در مرحله اول مناسب بودن نوع درمان، برای بیماری که تشخیص اختلال سلوک گرفته است مورد بررسی قرار می گیرد. این کار بر اساس دستور العملی که برای انتخاب بیمار وجود دارد انجام می شود. معمولا روش درمان شناختی رفتاری برای آن دسته از نوجوانان مبتلا به اختلال سلوک به کار برده می شود که حداقل تا کلاس دهم درس خوانده باشد و خود برای آمدن به جلسات درمانی رضایت داشته باشد.
در درمان شناختی رفتاری، مرحله ارزیابی اهمیت فراوانی دارد. جلسات اولیه به میزان زیادی شامل مرحله ارزیابی می شود و ساعت های زیادی از وقت جلسه را به خود اختصاص می دهد. مرحله ارزیابی به معنای برگذاری مصاحبه روانشناختی با مراجع است. در طول مصاحبه روانشناختی درمانگر مشکلات مراجع را شناسایی می کند و عوامل زمینه ساز یا تشدید کننده علائم را مورد بررسی قرار می دهد. خاصیت درمان شناختی رفتار در این است که مرحله ارزیابی در طول مدت درمان ادامه پیدا می کند و هدف از آن آگاهی درمانگر از روند بهبود مراجع و خوب پیش رفتن جریان درمان است.
در درمان شناختی رفتاری علائم و نشانه های سلوک به کمک مصاحبه بالینی مورد بررسی قرار می گیرد و بعد از آن فرد مبتلا مشکلات مختلفی را که در رابطه با بیماری اش دارد بیان می کند. همچنین در مورد عوامل زمینه ساز و تداوم دهنده اختلال نیز بحث و گفتگو می شود. درمانگر شناختی رفتاری پس از ارزیابی و تشخیص برنامه ی درمانی را طراحی می کند و در این برنامه از انواع تکنیک های موجود در درمان شناختی رفتاری بهره می گیرد. برای اطلاع بیشتر از درمان شناختی رفتاری کلیک کنید.
مرحله اجرا در پروتکل درمان اختلال سلوک بر اساس طرح اصلی که برای درمان ترسیم شده پیش می رود. درمانگران در این مرحله صلاح می دانند از تکنیک های مختلفی مانند تکنیک مدیریت مشروط ( Contingency management) ، تکنیک خود کنترلی (Self control ) ، تکنیک انزجاری (Aversion technique)و تکنیک بازسازی شناختی استفاده کنند. این روش ها ممکن است به صورت تکی و یا به صورت تلفیقی، متناسب با وضعیت فرد، نوع علائم و شدت علائم به کار برده شوند. نتیجه بخشی تکنیک های درمان شناختی رفتاری همکاری و تمایل خود مراجع را لازم دارد.
از تکنیک های درمان شناختی رفتاری در مرحله اجرا می توان به موارد زیر اشاره کرد:
در این تکنیک مراجع می آموزد که در مقابل کارهای مثبتی که برای کمک به کاهش علائم و درمان خود انجام می دهد، به خود پاداش دهد. به مرور این باور در ذهن مراجع شکل می گیرد که دریافت پاداش مشروط بر انجام منظم تکالیف درمانی است. علاوه بر این در جریان اجرای تکنیک مدیریت مشروط، فرد یاد می گیرد تا در صورت شکست در کنترل رفتارهای پرخاشگرانه تنبیه و جریمه ای را برای خود در نظر بگیرد. در این تکنیک مراجع به یک خود کنترلی نسبی می رسد و می تواند به تدریج بر رفتارهای خود نظارت بیشتری داشته باشد. او به کمک درمانگر تلاش می کنند تا به اهدافی که در آغاز درمان در مورد آن ها توافق شده نزدیک تر شود.
یکی دیگر از تکنیک های درمان شناختی رفتاری که در پروتکل درمان اختلال سلوک برای مبتلایان با شدت علائم زیاد به کار برده می شود، تکنیک انزجاری است. هدف از این تکنیک از بین بردن و یا به حداقل رساندن رفتارهای خشونت آمیز و آسیب زدن به دیگران است. در این صورت سلامتی خود فرد و اطرافیانش تضمین می شود. تکنیک انزجاری به دو شیوه واقعی و تصوری قابل اجرا است. در نوع واقعی آن، شخص مبتلا به اختلال سلوک وقتی احساس می کند دلش می خواهد به دیگران آسیب برساند یا رفتار خشونت آمیزی انجام دهد، برای جلوگیری از این کار محرکی آزار دهنده را به خود وارد می کند.
این محرک آزار دهنده اغلب نوعی شوک الکتریکی ضعیف است که به دست های فرد وصل می شود و از طریق دستگاه کوچکی که احتمالا در جیب لباس او قرار می گیرد فعال می شود. روش تصوری این تکنیک به این صورت است که فرد با چشمان بسته روی صندلی می نشیند و پیامدهای ناخوشایندی که رفتارهای خشونت آمیزش به بار می آورد را در ذهن خود متصور می شود.
این تکنیک اغلب برای مبتلایانی که در اواخر دوره نوجوانی و یا سنین بزرگسالی هستند، انجام می شود و هدف آن تغییر افکار منفی است. چرا که درمانگران شناختی معقتدند با تغییر و کاهش افکار منفی، علائم اختلال سلوک و رفتارهای خشونت آمیز مرتبط با آن کاهش می یابد. در فرآیند اجرای تکنیک بازسازی شناختی درمانگر ابتدا به فرد توضیح می دهد تا چگونه افکار منفی خود را شناسایی کند و سپس به او یاد می دهد افکار نامناسب را جایگزین کند.
جلسه اول: در جلسه اول مواردی همچون علل بدرفتاری كودكان ، ويژگی های والدين، علل زمينه ای و ويژگی های كودكان بررسی می شوند و تکالیفی برای منزل ارائه می شود. همچنین درمانگر به والدین آموزش می دهد که چطور می توانند مشکلات رفتاری کودک خود را ارزیابی کنند و آن ها را کاهش دهند.
جلسه دوم پروتکل درمان اختلال سلوک : به والدین آموزش داده می شود که چگونه به کودک نافرمان و لجباز توجه و محبت نشان دهند تا رفتارهای خشونت آمیز او کاهش یابد. همچنین به آن ها آگاهی داده می شود که چگونه واكنش های نامناسب والدين به رفتارهای كودک منجر به بروز رفتارهای خودسرانه و لجبازی بیشتر می شود.
جلسه سوم : گاه کودکان والدین خود را زمانی که در حال انجام کاری مثل تلفن حرف زدن یا کار در آشپزخانه هستند، اذیت می کنند. در جلسه سوم به والدین آموزش داده می شود تا در این زمان ها چگونه به کودک توجه کنند. آموزش دادن فرمان های اثر بخش به کودک و آموزش اطاعت کردن فرزند ، در این جلسه اساس کار قرار می گیرد.
جلسه چهارم : این مطلب در جلسه چهارم پروتکل درمان اختلال سلوک بیان می شود که تحسین و توجه همیشه برای کاهش رفتارهای مخرب مؤثر نیست. بلکه رفتارهای منفی کودکان باید تقویت منفی شده و کودک تنبیه شود. اقتصاد ژتونی که همان برنامه پاداش دهی است یکی از مواردی است که در این جلسه پدر و مادر با آن آشنا می شوند.
جلسه پنجم : والدین بعد از این که از سیستم تقویت و پاداش و تنبیه استفاده کردند، رفتارهای کودک و تقویت منفی و محروم سازی مورد بررسی قرار می گیرد. نحوه جریمه کردن کودک و محروم سازی او از چیزهای مورد علاقه اش زمانی که اشتباهی می کند یاد داده می شود.
جلسه ششم : در این جلسه هم مشکلات والدین در خصوص ارتباط با فرزند مبتلا به اختلال سلوک و نحوه اجرای فرآیند پاداش دهی و محروم سازی مورد بررسی قرار داده می شود تا مهارت های پدر و مادر افزایش یابد.
جلسه هفتم : اغلب کودکان نافرمان در مکان های عمومی علائم و نشانه های آزار دهنده اختلال سلوک را از خود بروز می دهند؛ برای مثال پافشاری زیادی برای خرید یک چیز می کنند یا خرابکاری می کنند و زمانی که به خواسته خود نمی رسند از روش هایی همچون گریه کردن و داد زدن بی وقفه استفاده می کنند. در جلسه هفتم از پروتکل درمان اختلال سلوک نحوه مدیریت رفتارهای کودکان در مکان های عمومی به والدین آموزش داده می شود.
جلسه هشتم : بعد از آموزش های لازم، از خانواده خواسته می شود تا ماه بعدی باز هم مراجعه کنند و میزان پیشرفت در بهبودی کودک ارزیابی شود. مشکلاتی که در طی یک ماه به وجود آمده در این جلسه مطرح می شود. هدف از این جلسه افزایش مهارت های تربیتی و پرورشی والدین است. تعداد جلسات ممکن است بسته به شرایط کودک و شدت علائم کم و زیاد شود.
تعدادی از مداخله ها در کاهش علائم اختلالات رفتاری کودکان و نوجوانان مؤثر است. مداخله ها اغلب دو مقوله پیشگیری و درمان را در بر می گیرد. هر چند این دو موضوع نباید به عنوان دو مسئله جدا از هم تلقی شوند. در درمان های روانشناختی، پیشگیری و درمان پیش از هر چیز بر رشد مهارت های خود کودک و کسانی که با او در ارتباط هستند یعنی مادر و پدر، مدرسه و دوستانش تأکید می کند. روش های عصب شناختی نیز در برخی مبتلایان می تواند مفید باشد که در این صورت پس از حصول نتایج مثبت، مداخله های شناختی و رفتاری اجرا می شوند. در ادامه مقاله پروتکل درمان اختلال سلوک به سه موضوع آموزش کودک، خانواده او و نقش جامعه و مدرسه پرداخته ایم.
آموزش کودک شامل آموزش مـهارت های جـدید برای تسهیل رشد کودک و عملکرد سازشی در او می شود. یکی از ابعاد پیشگیری، نیاز به توسعه مهارت های کودک با توجه به توانایی ها و قابلیت های او است. به گونه ای که بتواند با دیگران تعامل سازندع داشته باشد، به تکمیل موفقیت آمیز وظایف رشدی، تعامل با محیط و استفاده از رویکردهایی که عملکرد سازشی را افزایش می دهند بپردازد. تسهیل و رشد توانمندی های کودک قبل از بروز اختلال و جهت پیشگیری از آن در کودکانی که سابقه بروز اختلالات رفتاری در خانواده های آن ها وجود دارد، بسیار مهم است و بر درمان اولویت دارد.
علاوه بر این ها مداخله درمانی توسعه یافته باعث تغییر فرآیندهای شناختی کودک و اصلاح آن ها می شود که مهارت هایی همچون حل مسأله ، خودکنترلی از طریق بیان درونی و رشد رفتارهای مثبت اجتماعی به جـای رفـتارهای ضد اجتماعی را در بر می گیرد. رشد اجتماعی کودکان باعث تعامل مؤثر آن ها با مردم و در نتیجه کاهش تمایل برای آسیب زدن به آن ها می شود. خانواده در این فرآیند آموزشی نقش بسیار مهمی دارد. برای کسب اطلاعات در زمینه مشاوره تلفنی کودک کلیک کنید.
در این بخش از مقاله پروتکل درمان اختلال سلوک به نقش خانواده در درمان پرداخته ایم. خانواده کودک نقش زیادی در پیشگیری از اختلالات و درمان آن ها دارد. مطالعات نشان می دهند والدینی که کودکان مبتلا به اختلال سلوک دارند اغلب کمبودهای جدی در مهارت های تربیت فرزند و تعامل با کودک از خود نشان داده اند. آموزش مهارت های پرورشی مؤثر به عنوان یک مکانیسم اولیه به شمار می آید که منجر به تغییر رفتارهای کودک و کاهش علائم و نشانه های اختلال می شود. برنامه های آموزشی که در جلسات روان درمانی در اختیار والدین قرار می گیرد این مهارت های پرورشی را در آن ها تقویت می کند.
والدینی که در برنامه های آموزشی شرکت می کنند می تواند تا 60 درصد در بهبود علائم اختلال کودکشان مؤثر باشند. این برنامه های آموزشی شامل آموزش والدین در فرآیند اجرای برنامه های پاداش و تنبیه، تکنیک های انضباطی، ارتباط مؤثر با کودک و راهبردهای حل مسئله می شود. هر چند که مداخلات والدین در رشد مهارت های کودکان مبتلا مؤثر است با این وجود، تعداد زیادی از خانواده ها به دلایل گوناگون همچون افسردگی، فشارهای زندگی، اختلافات زناشویی و … همکاری های لازم را به عمل نمی آورند و یا توانایی مداخلات درمانی را ندارند.
میزان تأثیر گذاری خانواده در پروتکل درمان اختلال سلوک به میزان زیادی به خصوصیات و شرایط خانواده بستگی دارد. مشاور و روانشناس در جلسات درمانی مسائل شناختی، روانی و سازگاری اجتماعی یا زناشویی والدین را مورد بررسی قرار می دهد و با در نظر گرفتن این موارد والدین را برای کمک به کودک خود راهنمایی می کند. برای کسب اطلاعات در زمینه مشاوره کودک کلیک کنید.
محیط مدرسه نیز نقش مهمی در پیشگیری از ابتلا به اختلال دارد. مداخلات مدرسه می تواند در حوزه های رشد مهارت ها، حل مسئله ، کنترل خشم ، افزایش مهارت های اجتماعی و ارتباطی مفید باشد. برنامه های پیشگیری زیادی طراحی شده. این برنامه ها کودک را در تصمیم گیری و مهارت های شناختی تشویق می کند. همچنین برنامه هایی که در مدرسه امکان اجرا دارد، درگیر مهارت های حل مسأله بین فردی ، راهـبردهایی برای افزایش آگاهی فـیزیوژیکی و آمـوزش عاطفه درونی و خود کنترلی در طی موقعیت های دشوار می شود.
لازم است در مدرسه به کودک آموزش داده شود تا چطور در کلاس درس رفتار کند، چگونه دوستانه رفتار کند، چگونه با دوستانش به صورت صلح آمیز صحبت کند و چگونه در مدرسه و در جریان تکالیف درسی و فعالیت های اجتماعی پیشرفت کند. مداخلات مرتبط با جامعه نیز پیشگیری و درمان را به صورت همزمان در نظر قرار می دهد. مجموعه ای از این مداخلات جوانان را در برنامه های فعال اجتماعی مشارکت می دهد و آموزش های لازم در اختیار آن ها قرار داده می شود. کودکان و نوجوانان نیز لازم است برای شرکت در فعالیت های اجتماعی تشویق شوند و مورد پاداش قرار گیرند تا این کار را تکرار کنند.
پروتکل درمان اختلال سلوک برنامه های درمانی و کنترلی زیادی را شامل می شود و در این زمینه روش های بسیار مؤثری ابداع شده است. اما آنچه که بیش از همه اهمیت دارد، نحوه رفتار والدین با این کودکان و به کار گیری روش های صحیح تربیتی است. روانشناسان معتقدند آن دسته از راهبردهای درمانی که با افزایش رفتارهای اجتماعی همراه است، کمک شایانی به کاهش رفتارهای پرخاشگرانه و خشونت آمیز می کند. مراجعه به مشاور کودک و متخصص سلامت روان جهت درمان و دریافت راهبردهای کنترلی ضرورت دارد. به همین دلیل توصیه می کنیم برای کمک به کودک خود از مشاوره کودک استفاده کنید. مرکز مشاوره روانشناسی حامی هنر زندگی در این زمینه خدمات ارائه می دهد. برای کسب اطلاع بیشتر در زمینه مشاوره تلفنی کلیک کنید.
برای دریافت مشاوره در زمینه ----- می توانید با مشاوران مرکز مشاوره روانشناسی حامی هنر زندگی از طریق تلفن ثابت از کل کشور با شماره 9099075228 و از تهران با شماره 9092305265 تماس بگیرید.
دیدگاه ها
دیدگاهتان را بنویسید
نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های مورد نیاز نشانه گذاری شده اند*
.jpg)
