کتاب درمانی در روانشناسی | استفاده از کتاب برای بهبود مشکلات روانی

کتاب درمانی در روانشناسی یکی از روش های درمانی است. کتاب های روانشناسی در دهه های اخیر بسیار مورد توجه مخاطبان قرار گرفته است. این مسئله به دلیل رایج شدن شیوه درمانی جدیدی در دنیا، تحت عنو.ان کتاب درمانی، است. کتاب درمانی روشی بسیار موثر در درمان بیماری ها و اختلالات روانی نظیر اختلالات افسردگی، اضطراب، دوقطبی و...، می تواند باشد. البته نباید کتاب های شبه روانشناسی و یا کتاب های زرد را با کتاب های علمی که به منظور بهبود وضعیت سلامتی روانی افراد مورد استفاده قرار می گیرند، با هم یکی دانست. حال این مقاله قصد دارد به بررسی روش  کتاب درمانی در علم روانشناسی، کارکرد و اهمیت آن در بهبود سطح زندگی انسان ها بپردازد. برای کسب آگاهی بیشتر در این زمینه از مشاوره تلفنی فردی کلیک کنید.  
 

روانشناسی و انسان

روانشناسی علمی است به نسبت نوپا اما بحثی همیشگی؛ در واقع از زمان های قدیم تا به امروز انسان ها درباره یکدیگر، چگونگی بروز رفتار، چگونگی رشد اندیشه در ذهن، چگونگی بیان آن از طیق رفتار ها و...، همگی وجود داشته و در نهایت با پیشرفت های انسانی و گذشت زمان به صورت یکه مجموعه علمی درآمده است.

علم روانشناسی چیست؟؟؟

با توجه به گستردگی وسیع این علم و وجود دیدگاه های بسیار زیاد و گاه متناقض در این علم، هنوز افراد در تعریف آن نظرات مختلف دارند. با این حال اصلی ترین تعریف علم روانشناسی را می توان این چنین گفت که روانشناسی، علم مطالعه ذهن و رفتار انسان است. موضوعاتی نظیر مهارت های شناختی و رفتاری، زبان و بیان های انسانی، مشکلات یا اختلالات روانی و...، همگی جزو چهارچوب اصلی مورد بحث علم روانشناسی هستند.
شاید برای بسیاری از افراد به درستی مشخص نباشد که هدف اصلی علم روانشناسی چیست؟ اگر یک بار دیگر تعریف این علم را بازبینی کنیم، خواهیم فهمید که این علم در واقع به بررسی اصولی و تخصصی مهارت های ذهنی و رفتار های انسانی می پردازد. بنابراین این علم گستره وسیعی از ویژگی های انسانی را در بر می گیرد که اهداف گسترده و مخصوص به خود را دنبال می کند.

پیشینه ای کهنه، تاریخچه ای نو

پیشینه دو بحث فلسفه و روانشناسی به جرئت از تمام مباحث علمی موجود قدمت بیش تری دارد؛ در واقع ریشه ‌های روانشناسی را می ‌توان تا سده پنجم قبل از میلاد مسیح با اندیشمندانی نظیرسقراط، افلاطون و ارسطو دنبال کرد ولی به قول هرمن ابینگهوس، روانشناسی پیشینه ‌ای طولانی اما تاریخچه ‌ای کوتاه دارد. رادولف گوسلنیوس آلمانی برای نخستین بار اصطلاح روانشناسی را در سال 1950 ابداع کرد. برای آشنایی بیشتر با روانشناسان معروف ایران و جهان کلیک کنید.
تا حدود اواخر قرن نوزدهم، روانشناسی تنها به عنوان یک شاخه بی اهمیت و جزئی از علم کلی فلسفه قلمداد می شد. در نیمه اول قرن بعدی نیز نگاه به روانشناسی تنها به چشم مجموعه ای از کمک ها و مهارت های بین رشته ای در حوزه های پزشکی، آموزش و...، بوده است. در واقع هویت مستقل علم روانشناسی از دهه 50 قرن بیستم شروع شد.

اهمیت علم روانشناسی در زندگی انسانی

با توجه به ساده ترین و واضح ترین تعریف علم روانشناسی، می توان گفت این علم کاربردی اصولی و تخصصی در جهت شناسایی پدیده های انسانی، درمان مشکلات سلامت روانی و هیجانی، بهبود فرایند های آموزشی، امور مهم زندگی انسانی نظیر ازدواج، اشتغال و...، دارد. در واقع این علم ترکیبی از علوم آموزشی، عملی و تئوری است.  که هر کدام ئر بخش های مختلف زندگی انسانی می توانند کاربرد داشته باشند.
روانشناسی امکان درک چگونگی کارکرد جسم و ذهن انسان را در کنار یکدیگر، فراهم می کند. بهره‌ مندی از این علم به تصمیم‌ گیری ها و رفتار های سازنده تر در زندگی فردی و جمعی انسان ها کمک می کند. علم روانشناسی نه تنها موجب افزایش موفقیت های افراد می ‌شود، بلکه روی سطوح متنوع سلامت انسان ها نیز تاثیر می گذارد.
این علم به بسیاری از انسان ها کمک می ‌کند تا با بیماری ‌ها و اختلالات روانی مقابله کرده و در جهت بهبود ادامه زندگی خود باشند. همچنین مطالعات روانشناسی به کمک حوزه های عصب شناختی، پزشکی، تربیت و آموزشی و...، آمده است و سبب پیشرفت ‌های دارویی و تشخیصی نظیر بیماری آلزایمر و بیماری پارکینسون شده است.  

انسان و کتاب

با این که میزان کتاب خوانی و مطالعه در جهان امروزه نسبت به زمان های گذشته به شدت کاهش یافته است، با این حال هنوز هم جایگاه ویژه کتاب در زندگی انسان غیر قابل انکار و حذف است.

جایگاه کتاب در زندگی انسانی

کتاب ها می توانند دنیایی متفاوت را برای انسان به ارمغان بیاورند که برای افراد سیر در این دنیا می تواند بسیار مهم باشد. در واقع کتاب ها فرصتی دوباره و حتی چندین باره را برای یک تفکر و دید نو نسبت به هر پدیده ای فراهم می کنند. همچنین کتاب ها فرصت تصور و رویاپردازی را برای انسان فراهم می کنند؛ به طوری که بسیاری از نویسندگان بزرگ، با کتاب خوانی های متنوع و گسترده قوه تخیل خود را افزایش داده اند و از آن در نوشتن آثار جاودانه خود استفاده کرده اند. در این رابطه مطالعه مقاله تاثیر کتاب بر مغز پیشنهاد می شود. 
هیچ رسانه دیگری نظیر کتاب نمی تواند دو فرصت طلایی تفکر دوباره و تصور که هر دو در رشد مهارت های ذهنی و رفتاری تاثیر گذار هستند را، فراهم کند. البته هر رسانه ای برای خود پیام دارد و در جهت آموزش و تبلیغ آن پیام به مخاطب خود است، اما هیچ کدام نمی توانند جانشین و جایگزین مناسب کتاب باشند. بنابراین هر چقدر هم که تکنولوژی پیشرفت کند و دنیا های مجازی روز به روز بیش تر شوند، هنوز این رسانه کتاب است که می تواند به تغییراتی جدی و بادوام در افراد منجر گردد.

آیا کتاب می تواند مفید نباشد؟؟؟

هر نوع رسانه و هر نوع بیانی می تواند سبب دو پدیده پیشرفت و پسرفت در زندگی انسان ها بشود؛ چراکه در جهت تبلیغ و به قصد اثر گذاری بر اندیشه های انسانی و در نهایت تغییر رفتار های انسانی است، خواه این کتاب ها دیدگاه دینی داشته باشند خواه دیدگاه های علمی. هر کدام در جهت افزایش آگاهی و تغییر رفتار در انسان ها هستند؛ اما باید توجه داشت که تمان این داده ها و یا اطلاعاتی که به ذهن انسان از طریق کتاب خوانی منتقل می شوند، درست و کامل نیستد.
یعنی اطلاعات یک کتاب می توانند اثر مخربی نیز بر انسان و حتی جامعه بگذارد؛ بنابراین کتاب ها نیز می توانند سبب افزایش خشونت، افسردگی، خیانت، خودکشی و...، بشود. با توجه به این نکته بسیار مهم، بهتر است که هر انسانی از فرصت ویژه تفکر دوباره در مطالعه استفاده کند، روی مطالبی که می خواند فکر کند، آن ها را ارزیابی کند و در نهایت بهترین را برگزیند.  

کتاب درمانی در روانشناسی

در یونان باستان ایمان به قدرت ادبیات بسیار رواج داشت و در کتابخانه ‌های‌ خود تابلویی داشتند که مضمون وشته آن به این قرار بود: ( مکانی برای شفای روح ). در بحث درمانی علم روانشناسی از روش های مفید و متنوعی می توان استفاده کرد؛ چراکه به اصطلاح هر کس به نسخه خود نیاز دارد. یک از این روش های کتاب خوانی است.

1-کتاب ها در علم روانشناسی

با توجه به رویکرد های متنوع موجود در تارخچه روانشناسی، کتاب ها نیز بر اساس همان دیدگاه در روانشناسی دسته بندی می شوند؟ سالانه تعداد زیادی کتاب چاپ می شوند که افراد برخی از آن ها را در حیطه روانشناسی قلمداد می کنند. اما باید دانست که همه این کتاب ها دارای بار علمی کامل و حتی لازم، حداقل از لحاظ علم روانشناسی، نیستند. بنابراین گاهی یک کتاب می تواند از لحاظ نگارش، تکنیک های ادبی و محتوا، مناسب باشد ولی داده های آن تنها بر اساس تجربه های شخصی نویسنده و یا اعتقادات خاص او باشد. 
بهتر است که افراد هر کتابی را از لحاظ اعتبار بار معنایی و علمی آن ارزیابی کنند و اگر می خواهند به قصد روان درمانی و یا تغییر خود از این کتاب ها استفاده کنند، بهتر است که قبل از آن با یک متخصص حرفه ای مشورت کنند تا به درکی درست و به نسبت تخصصی از مشکلات خود برسند. همانطور که وقتی کسی در یادگیری زبان انگلیسی مشکل دارد، سعی می کند با استفاده از کتاب های کمکی مناسب و مشاوره از یک معلم زبان انگلیسی حرفه ای، اشکلات خود را کاهش و سطح زبان خود را بهبود دهند.

2-کتاب درمانی در روانشناسی یعنی چه؟

استفاده از روش مطالعه به‌ عنوان راهی برای کمک به آسان‌ سازی فرآیند درمان، بهبودی و رسیدن به اهداف درمانی، در بین متخصصین و رانشناسان بسیار رایج است. کتاب‏ درمانی یک روش کم‏ هزینه، ساده و مفید در درمان انواع بیماری ‏ها و یا مشکلات روان شناسی است که امروزه بسیار مورد توجه متخصصین و مراجعین، قرار گرفته است. کتاب ‏درمانی به معنی استفاده از کتاب هایی خاص به منظور درمان و تغییر افراد است و در واقع به ‏عنوان یک روش مکمل در درمان به ‏کار می ‏رود.
اصطلاح کتاب ‌درمانی نخستین بار توسط ساموئل کروترز و در سال 1916 ابداع شد. در سال 1937 از روش کتاب‌ درمانی اغلب برای درمان بیماری ‌های روانی شایع در کنار دارو های مورد نیاز استفاده می ‌شد. کتاب درمانی تعریفی ساد دارد ولی مشکلاتی که می‌تواند حل کند، مشکلات ساده ‌ای نیستند. در واقع با کتاب درمانی حتی می توان از بروز مشکلات در آینده نیز استفاده کرد و با این روش می ‌توان به همه انسان ها کمک کرد، حتی به افرادی که در حال حاضر، مشکلی ندارند. 
در این میان چیزی که کتاب درمانی را از نظریه ‌ها و فعالیت های رسمی روان‌درمانی دیگر نظیر درمان شناختی -رفتاری متمایز می ‌کند، این مسئله است که یک درمانگر حرفه ای از کتاب درمانی به ‌عنوان رویکرد درمانی فرعی و یا جانبی بهره می گیرد؛ نه یک روش اصلی. همچنین این روش نیز مانند سایر روش های درمانی بسته به نظر تیم های درمانی می ‏تواند گروهی، فردی، حضوری و یا حتی غیر حضوری اجرا گردد. البته باید توجه داشت که هر کدام در کنار مزایا خود دارای محدودیت‏ هایی نیز می تواند باشد.

3-اهداف کتاب درمانی در روانشناسی

با استفاده از روش کتاب درمانی می توان به فرد مهارت های زندگی را آموخت و آن ها را در او تقویت کرد. همچنین کتاب درمانی یکی از موثر ترین روش های درمانی به منظور سازش دهی واقعیات ناگوار زندگی با ذهن بیماران است. از طرف دیگر کتاب به خودی خود می تواند عامل مهمی برای رشد خلاقیت فردی و استعداد های فردی باشد؛ حال زمانیکه از کتاب ها به منظور درمان ذهن و بهبود آن استفاده شود، تاثیر بسیار بهتر و مثبت تری را بر افزایش سطوح خلاقیت افراد به همراه دارند.  به همین دلیل استفاده از کتاب ها به عنوان راهی برای درمان افراد، به شدت می تواند آشفتگی های ذهنی افراد را کاهش دهد.بنابراین به طور کلی می توان اهداف روش کتاب درمانی را به در غالب 3 دسته کلی به صورت زیر لیست کرد:

• افزایش سطوح آگاهی و ادراکی در افراد
• تقویت قوه های نگرشی و تشخیصی در افراد
• اصلاح الگو های نگرشی و رفتاری در افراد

4-کاربرد کتاب درمانی در روانشناسی

کتاب درمانی می تواند کاربرد های گسترده و متنوعی را برای درمان افراد با سنین متفاوت داشته باشد. کتاب ها می توانند معانی جدیدی را به زندگی خواننده ببخشند و تاثیری مثبت و اساسی را برای او به ارمغان بیاورند. از کاربرد های مهم دیگر روش کتاب درمانی می توان به کمک کردن به حل تعارضات و مشکلات ذهنی و عاطفی افراد در سنین مختلف، به خصوص دوران نوجوانی، اشاره کرد.
یافته های مطالعه ای که به بررسی رابطه کتاب درمانی با شناخت از خود و آمادگی برای خواندن در بین کودکان مهد کودکی می پرداخت، نشانگر این نکته بودند که رابطه ای مثبت بین روش کتاب درمانی و درک کودکان از محیط درونی و بیرونی،آمادگی آن ها برای سازش با شرایط جدید و همچنین افزایش سطح موفقیت آن ها وجود دارد. 
از طرف دیگر در مطالعه ای که هدف آن بررسی رابطه اثر کتاب درمانی بر درمان احساس سرخوردگی افراد سالمند بود، مشاهده شد که روش کتاب درمانی در جهت افزایش اعتماد به نفس، توانایی ادراه و انجام امور شخصی در بین افراد سالخورده می تواند نقش بسیار موثری را ایفا کند. همچنین تا به امروز بیشترین کاربرد روش کتاب درمانی بالینی بر روی افراد دارای اختلال افسردگی انجام شده است که یافته ها حاکی از نتایج مثبت در روند دروان این دسته از افراد بوده است.
مطالعات علمی جدید اثبات کرده اند که روش کتاب درمانی راهی بسیار موثر در جهت از بین بردن استرس ناشی از مشکلات اقتصادی، میان فردی، شغلی، تحصیلی و...، است؛ در واقع این روش با تخلیه روانی انرژی های مخرب انباشته شده در افراد به روشی بهینه، به بهبود سلامت روانی آن ها کمک می کند.  

انواع کتاب ها در علم روانشناسی

در ابتدا و قبل از تهیه کتاب های مرتبط با علم روانشناسی لازم است فرق بین سه گروه اصلی بهترین کتاب های روانشناسی موجود در بازرا های فروش را دانست تا  انتخابی آگاهانه و درست وجود داشته باشد. این سه گروه عبارتند از:

1. کتاب ‌های تخصصی معتبری که ویژه دانشجویان و اساتید این علم است.
2. کتاب ‌های خودیار، که دارای اعتبار هستند، زبان ساده ای دارند، بر پایه اصول و یافته های علمی اند و همچنین روانشناسان آن‌ ها را می نویسند.
3. کتاب‌ های زردی که تنها با استفاده از واژه و یا عنوان روانشناسی، اثرات مخربی را بر خوانندگان می‌ گذارد و فاقد اعتبار علمی لازم است و البته سهم بیش تری از بازار فروش را پر می کنند.

کتاب درمانی در روانشناسی | روانشناسی زرد یعنی چه؟؟؟

علم روان شناسی از طریق روش ‌ها و اصول علمی، رفتار و فرایندهای ذهنی انسان ‌ها را مطالعه می کند. این علم، در بین مردم محبوب است؛ چراکه کمک می‌ کند جواب سوالات خود را پیدا کنند. اما آیا هر جوابی قابل پذیرش است؟ در جبهه روان شناسی زرد، جواب ها بسیار سریع و کوتاه مدت اند، در حالی که فرایند تغییر در شناخت و رفتار انسان ها امری تدریجی است. نویسندگان کتاب ‌های روانشناسی زرد، برخلاف نویسندگان کتاب ‌های علمی این حوزه، در اغلب موارد روانشناس نیستند و حتی منبعی علمی ندارند.
این کتاب ها تنها محتوا هایی جذاب اما فریبنده‌ دارند که با ترویج تفکرات اشتباه خود، تلاش می‌کنند مخاطب را مجاب کنند که می ‌توانند تنها با افکار مثبت و غیر واقع بینانه به موفقیت، ثروت، شادی و...، در زندگی خود برسند. در صورتی ‌که بسیاری از این کلمات، دارای ابهام اند و تعریف روشنی از آن‌ ها ارائه نمی گردد.

راه های تمایز کتاب های مفید از کتاب های زرد

روش ‌‌هایی هستند که با استفاده از آن ها  می توان کتاب ‌های خودیار را از کتاب‌ های زرد روانشناسی متمایز کرد. این روش ها عبارتند از:

• کتاب ‌های علمی روانشناسی به صورت نصیحت نگارش نمی ‌شوند.
• کتاب ‌های علمی روانشناسی تنها بر اساس تجربه‌ های شخصی نویسنده نیستند.
• ناشران کتاب ‌های علمی روانشناسی سابقه‌ای خوب و تخصصی در این زمینه دارند.

در صورت نیاز به کسب آگاهی بیشتر درباره کتاب های روانشناسی یا کتاب درمانی می توانید از مشاوره روانشناسی حامی هنر زندگی راهنمایی بخواهید.