علل و درمان بدخطی کودکان

یکی از مشکلات دانش‌آموزان در دوران مدرسه و به خصوص در سال‌های ابتدایی مربوط به نوشتن و یا نارسا نویسی است. بدخطی کودکان نیز از مشکلات عمده مربوط به نوشتن است که می‌تواند از عوامل گوناگونی نشئت بگیرد. بدخطی کودکان انواع مختلفی دارد که هر کدام به علت خاصی ممکن است رخ ‌دهد اما آنچه که اهمیت دارد نقش پررنگ والدین و معلمان در بهبود و یا بدتر شدن مشکلات نوشتن دانش‌آموز است. در صورتی که کودک با مشکلات بدخطی مواجه شود لازم است که والدین و معلمان با استفاده از راهکارهای ارائه شده در این مقاله بدخطی کودک را اصلاح نمایند. همچنین والدین می‌توانند با استفاده از تجربه و دانش متخصصان و مشاوره کودک برای رفع مشکلات مربوط به بدخطی کودکشان اقدام کنند.

 

اثر خانواده در بدخطی کودکان

نقش خانواده در آمــوزش به کودکان پررنگ است. در صورتی که خانواده در برابر یادگیری کودک خود بی‌تفاوت باشد و به پیگیری و پیشرفت آن اهمیتی ندهد نمی‌توان انتظار چندانی در رشد توانایی‌های کودک داشته باشید. خوش‌خطی هم به عنوان یک مهارت از این قاعده مستثنا نیست. همچنین زندگی در خانواده‌هایی که اختلافات و مشکــلات خانوادگی زیادی در آن‌ها وجود دارد ممکن است منجر به فشارهای عاطفی در کودک شود. فشارهای عاطفی کودک مانع از تمرکز و توجه لازم در یادگیری مهارت‌های او می‌شود.  

اینفوگرافیک علل و درمان بدخطی کودکان

اثرات معلم بر بدخطی کودکان

علاوه بر تسلط معلم بر روی آموزش خوش‌خطی و داشتن دست‌خط خوب خود معلم، نوع برخورد او با دانش‌آموز نیز می‌تواند در شکل‌گیری این مهارت در کودک تاثیرگذار باشد. تــنبیه‌ کودک و ایجاد احساس شکست و ناکامی برای دانش‌آموزان منجر به بی‌علاقگی کودک برای یادگیری مهارت‌ها می‌شود. استرس شدید هنگام نوشتن و خستگی ناشی از تکالیف زیاد و سنگین نیز می‌تواند منجر به بدخطی دانش آموز شود.

در کنار این مسائل معلم باید به شکل قرار گرفتن کاغذ در مقابل کودک، فاصله صورت کودک تا کاغذ، نوع در دست گرفتن قلم و حرکات ظریف کودک توجه داشته باشد و با حوصله و توجه نقاط ضعف و دلایل بدخطی کودک را در نظر بگیرد. بدخطی می تواند اعــتماد به نفس کودک را تحت الشعاع قرار دهد.

عوامل مربوط به بدخطی کودکان

مشکلات بینایی از عوامل مربوط به بدخطی کودکان

مشکلات بینایی یکی از دلایل بدخطی کودکان است. کودکان با مشکل بینایی معمولا هنگام نوشتن چشم خود را به کاغذ نزدیک می‌کنند. زنــدگی با اختلال بینایی اساسا با مشکلات بسیاری همراه است که یکی از همان مشکلات، بدخطی و عدم تسلط درست در نوشتار است.

مشکلات استخوانی

اگر به دلایل استخوانی اختلالی در عملکرد انگشتان وجود داشته باشد، کودک علاوه بر این که دستخط نامناسب دارد، زمان بیشتری نیز برای نوشتن لازم خواهد داشت. علاوه بر مشکل استخوانی انگشتان وجود هر نوع ضایعه در قسمت‌های فوقانی دست آنان می‌تواند منجر به بدخطی کودکان و حتی اخــتلال نوشتن شود.

مشکلات عصب‌شناختی از عوامل مربوط به بدخطی کودکان

انواع مشکلات عصب‌شناختی و اخــتلالات عصبی رشدی مانند فلج مغزی، صرع و بیماری‌های عضلانی می‌تواند خود را با مشکلات حرکتی شدید و دستخط ناخوانا نشان دهد. مواردی مانند فلج مغزی می‌تواند باعث سفتی عضلات کودک شود که حرکات دست او را محدود می‌کند یا به دلیل پایین بودن توان عضلات قدرت کافی برای گرفتن قلم را ندارد و نوشته‌هایش بسیار کمرنگ و بدون ظرافت است. در کنار این مشکلات ضایعات بخش‌هایی از مغز مانند آسیب مخچه می‌تواند خودش را با بدخطی نشان دهد.

مسئله عصب‌شناختی دیگر می‌تواند عدم ایجاد دست‌برتر باشد. کودکانی که هنوز چپ دستی یا راست دستی در آن‌ها ثابت نشده و از هردو دست برای نوشتن استفاده می‌کنند؛ برخی مواقع بدخطی در آن‌ها مشاهده می‌شود.

اگر مشکل عمده‌ای از مشکلات فوق وجود نداشته باشد، به احتمال زیاد تــقویت مهارت‌های حرکتی کودکان و مهارت دست‌ورزی آن ها چندان از سوی والدین و مراقبین کودک جدی گرفته نشده است و ضعف عضلات کوچک می‌تواند منجر به بدخطی شود که با انجام تمرین‌های ساده قابل تقویت است.

مشکلات روان‌شناختی

ممکن است مشکلات عاطفی یا اختـلالات اضطرابی به شکل بدخطی بروز پیدا کند. بی‌قراری، بیش‌فعالی، کم‌توجهی و تمرکز ضعیف از عوامل عمده در بدخطی کودکان می‌تواند باشد.

انواع مشکل بدخطی کودکان

فاصله نویسی

فاصله نویسی به معنی جا گذاشتن فاصله زیاد میان کلمات و یا رعایت نکردن تفاوت بین فاصله و نیم‌فاصله است. از عوامل بروز این مشکل می‌تواند سرعت زیاد قلم هنگام نوشتن، حرکت بیش از اندازه و سریع به طرفین و هماهنگی ضعیف برای نوشتن باشد.

راه حل ساده‌ برای رفع این مشکل می‌تواند استفاده از چوب کبریت باشد. برای این کار بعد از نوشتن یک کلمه چوب کبریتی را به صورت عمودی بعد کلمه قرار می‌دهید و می‌گویید کودک بلافاصله بعد از چوب کبریت کلمه بعد را بنویسد به همین ترتیب از چوب کبریت تا انتهای نوشته استفاده کنید. مــهارت تمرکز رکن اساسی رعایت فاصله نویسی درست است که با این روش کودک این مهارت را کسب خواهد کرد.

اشکال در گذاشتن سرکش و نقطه

بعضی کودکان در گذاشتن نقطه و سرکش مشکل دارند. این ضعف ممکن است ناشی از مشکل بینایی یا عــدم تمرکز و پرش فکر کودک شما باشد. پس از بررسی دقیق‌تر بینایی او می‌توانید تمریناتی را برای تقویت توجهش انجام دهید. بازی‌هایی مانند پیدا کردن تفاوت اشکال مشابه و کامل کردن نقاشی‌های نقطه‌چین می‌تواند به افزایش دقت و توجه کودک شما کمک کند.

کج‌نویسی از جمله مشکلات بدخطی کودکان

از علل اصلی کج نوشتن، در دست گرفتن محکم مداد و فشار زیاد انگشت شست، یا در جهت درست قرار ندادن کاغذ است. برای حل این مشکل به کودک بگویید تا بازو را هنگام نوشتن به بدن بچسباند تا دستش انعطاف زیادی نداشته باشد. برای جلوگیری از خارج شدن از خطوط نیز می‌توانید خط کشی را در بالا و پایین خط قرار دهید تا در صورت منحرف شدن با خط کش برخورد کرده و به مرور نوشتن خود را اصلاح کند.

پررنگ یا کمرنگ نوشتن

علت عمده این اشکال فشار زیاد انگشتان به قلم یا قطر کم قلم است. تمرین ساده و مناسب برای حل این مشکل آن است که کاغذ را روی فرش یا بالش قرار دهید و به کودکتان بگویید می‌خواهیم تمرین کنیم که طوری بنویسیم تا کاغذ سوراخ نشود یا می‌توانید از کاربن استفاده کنید و به او بگویید تا سعی کند طوری بنویسد که اثری زیر کاربن به جا نگذاشته باشد. برای رفع مشکل کمرنگ نوشتن نیز می‌توانید از روش پررنگ کردن کلمات کمرنگ که شما نوشته‌اید استفاده کنید. مــراحل یادگیری درست نوشتن و خط خوش داشتن را باید گام به گام طی کرد. نباید از کودک انتظار داشته باشید با یک بار توضیح شما به یکباره تمام اصول خوشنویسی را بیاموزد.

بزرگ یا کوچک نویسی

اگر کودک کلمات را بیش از اندازه بزرگ یا کوچک می‌نویسد اندازه استانداری را تعیین کنید و بر روی کاغذ به صورت کمرنگ به اندازه دلخواه خود بنویسید و به کودک تمرین دهید تا روی سرمشق را پررنگ کند. به مرور با مراجعه به سرمشق می‌تواند اندازه نوشتن خود را به اندازه متوسط نزدیک کند. اما به خاطر داشته باشید زیاده روی در این کار ممکن است منجر به وســواس فکری و عملی کودک شود. به همین دلیل لازم است حد تعادل در آموزش را حفظ نمایید.

نامرتب نویسی از جمله مشکلات بدخطی کودکان

معمولا شیوه نشستن نادرست و قرار دادن کاغذ، حرکات بسیار کند دست و محکم قرار دادن مداد میان انگشتان از علل نامرتب نویسی است و لازم است برای بهبود آن یکسری قوانین تنظیم کنید که کودک از پاک کن استفاده نکند، مدادش همواره نوک تیز باشد، از خط منحرف نشوند و از ابتدای خط شروع به نوشتن کند. همچنین می‌توانید به کودک تمرین بدهید تا کاغذ شفافی بر روی نوشته‌های کتاب قرار دهد و شروع به پر رنگ کردن و نوشتن کند. به خاطر داشته باشید صبــور بودن شرط اول موفقیت در آموزش کودکان می باشد.

آموزش خوش‌خطی

در قدم اول آموزش خط بهتر است نمونه‌های حروف از چوب ساخته شده، در اختیار کودک قرار دهید تا با لمس کردن آن‌ها شکل آن‌ها را در ذهن ثبت کند. همچنین می‌توانید از سرمشقی استفاده کنید تا موجب افــزایش اعتماد به نفس کودکان شما شود. توجه داشته باشید که اعتماد به نفس و احساس کودک شما به خودش می‌تواند او را آماده و مشتاق یادگیری بیشتر کند. برای این کار ابتدا از سرمشق‌ها و عبارات آسان استفاده کنید. کودکتان را تشویق کنید تا باور مثبتی نسبت به توانایی خود داشته باشد و برای تشویق او بیشتر به تلاشش نه به نتیجه کارش توجه کنیم. برای اطلاع از راه های تشــویق کودکان کلیک کنید.

بازی‌هایی برای تقویت دست‌ورزی

قیچی کردن

در آغاز از کودک بخواهید تا صفحات روزنامه را برای شما بی‌هدف قیچی کند. پس از مدتی که نحوه به کار گرفتن قیچی را آموخت از او بخواهید تا قسمت‌های مشخص شده را برای شما ببرد. این تمرین به دست ورزی و توجه کودک شما کمک می‌کند.

مچاله کردن با یک دست

روزنامه را به چهار قسمت تقسیم کنید و یک قسمت را در دست راست کودکتان قرار دهید و از او بخواهید بدون کمک بدن و دست دیگر و فقط به وسیله انگشتانش کاغذ را مچاله کند. بعد از مدتی این تمرین را با  دست چپ هم انجام دهید و در آخر از او بخواهید تا این تمرین را با هردو دست همزمان انجام دهد. این کار می تواند علاوه بر تقویت مهارت حرکتی در افــزایش تمرکز در کودکان موثر باشد.

ورز دادن خمیر یا گل

تمرین دیگر برای تقویت ماهیچه‌های کوچک دستان کودک و افزایش مهارت دست‌ورزی او کار با خمیر یا گل است. می‌توانید مواد مورد نیاز برای خمیر را مانند آرد و آب و کمی روغن آماده کنید و از کودک بخواهید تا دقیقا مانند یک نانوا خمیر را درست کند و با دستانش آن را ورز دهد. در این تکلیف باید انگشتان هر دو دستش درگیر شوند. گل بازی و استفاده از خمیر بازی نیز به تقویت ماهیچه‌های دست کودک کمک می‌کند و باعث می‌شود در نوشتن کمتر خسته شده و مشکلات مربوط به بدخطی کودکان کاهش یابد. انجام این امور علاوه بر ایجاد ســرگرمی های جذاب برای کودکان، مهارت حرکتی آن ها را نیز تقویت خواهد بخشید.

کار با ماسه

بازی با ماسه برای کودکان به شدت هیجان انگیز است. در این تمرین چون کودک مجبور است با ماسه خیس و سفت شده چیزهایی را درست کند از همه نیروی انگشتانش استفاده می‌کند. ماسه‌ها را داخل تشت بریزید، به آن آب اضافه کنید و وقتی ماسه خیس شد از او بخواهید تا برای شما، کوه، قلعه، یا هر شکل دیگر که دوست دارد بسازد. بــازی کودکان یکی از روش های بسیار موثر آموزشی است و والدین می توانند از این مسئله برای آموزش نهایت استفاده را ببرند.

سوال مهم: بدخطی یا اختلال نوشتن؟

در قدم اول که با بدخطی یک دانش‌آموز یا کودک خودتان روبه‌رو شدید باید توجه کنید که این مسئله می‌تواند یک مشکل ساده قابل حل با آموزش خوش‌نویسی یا یک اختلال نوشتن یا یادگیری مهم باشد. بنابراین تشخیص نوع مشکل از هرچیزی مهم‌تر است. اگر در بررسی علائم بدخطی دانش‌آموز یا کودکتان پی بردید که وضعیت او به شکل واضح و شدیدی با همسالانش متفاوت است و یادگیری حداقل مهارت‌های لازم برای نوشتن برای او دشوار است او را جهت بررسی بیشتر اختلالات یادگیری نزد متخصص ببرید. مشاوره کودک به شما کمک می کند تا از سلامت فرزند خود اطمینان حاصل نمایید.

مشاوران حامی هنر زندگی با سال ها تجربه در حوزه روانشناسی می توانند یاریگر شما باشند. برای کسب اطلاعات بیشتر در خصوصمشاوره روانشناسی این مرکز کلیک کنید.