- نویسنده : دکتر فرزاد طباطبایی
استفاده از داروهای دوپینگ در کشور شیوع بسیاری یافته است و از آنجایی که متاسفانه افراد مصرف کننده از کسانی که اطلاعات کافی در این زمینه ندارند مشاوره می‌گیرند، این مشکلات دوچندان شده است. به طور طبیعی عوارض داروهای دوپینگ بسیار زیاد است و هنگامی که این داروها نامتناسب با نوع ورزش استفاده شود، عوارض روحی و روانی شدیدتری در پی دارد. حتی با وجود انجام آزمایش‌های سختگیرانه دوپینگ، ورزشکاران در صدد هستند که راهی برای تقلب یا منفی کردن جواب تست‌های دوپینگ پیدا کنند. افرادی که دوپینگ می‌کنند، در راه کسب مقام قهرمانی این خطر را به جان می‌خرند که آگاهانه به سلامتی خود آسیب برسانند و افتخاراتی که تاکنون به دست آورده‌اند را از دست بدهند. در ادامه این مقاله به بررسی مقوله داروهای دوپینگ، دلایل مصرف، ضرورت پرهیز و عوارض آن می‌پردازیم.
.gif)
دوپینگ، تقلب ورزشکاران
داروی دوپینگ، ماده‌ای نیرو زاست که باعث تقویت نیرو و بهبود عملکرد جسمی ورزشکاران می‌شود. جالب است بدانید که کلمه دوپینگ در حقیقت از واژه dop به معنای نوشیدنی الکلی گرفته شده است که در گذشته توسط قبیله‌ای در آفریقای جنوبی به عنوان محرک استفاده می‌شده است. استفاده از این دارو در حقیقت نوعی تقلب محسوب می‌شود که با عوارض جسمی و روحی زیادی همراه است. برخی ورزشکاران با مصرف این داروها درصدد کسب عنوان قهرمانی و مدال طلا برمی‌آیند ولی این اقدام با روحیه ورزشکاری در تناقض است.
در ورزش های رقابتی، دوپینگ، استفاده از داروهای ممنوعه افزایش دهنده عملکرد ورزشی توسط رقبای ورزشکار به عنوان راهی برای تقلب در ورزش به شمار می رود. اصطلاح دوپینگ به طور گسترده توسط سازمان هایی که مسابقات ورزشی را تنظیم می کنند استفاده می شود. استفاده از داروها برای افزایش عملکرد توسط اکثر سازمان های ورزشی بین المللی از جمله کمیته بین المللی المپیک غیراخلاقی تلقی می شود و بنابراین ممنوع است. علاوه بر این، ورزشکاران (یا برنامه های ورزشی) اقدامات صریح برای فرار از تشخیص را انجام می دهند، نقض اخلاقی را با فریب و تقلب آشکار تشدید می کنند. دوپینگ می‌تواند در شکل‌های مختلفی از جمله قرص، آمپول و حتی تزریق خون انجام گیرد که در این روش خون برای افزایش هموگلوبین به فرد تزریق می‌شود و باعث افزایش کارایی و قدرت فرد می‌گردد و همچینن میزان حمل اکسیژن خون فرد را نیز بالا می‌برد. برای آگاهی بیشتر در زمینه موفقیت در زندگی کلیک کنید.
اینفوگرافیک داروهای دوپینگ
خاستگاه دوپینگ
خاستگاه دوپینگ در ورزش به زمان شکل گیری خود ورزش برمی گردد. از استفاده باستانی از مواد در مسابقات ارابه‌سواری گرفته تا بحث‌های اخیر در دوپینگ در بیسبال، دوپینگ در تنیس، دوپینگ در بازی‌های المپیک و دوپینگ در تور دو فرانس. استفاده از مواد مخدر در ورزش به قرن‌ها قبل برمی‌گردد. تقریباً به ابداع مفهوم ورزش. در زمان‌های قدیم، زمانی که مناسب‌ترین افراد یک ملت به‌عنوان ورزشکار یا رزمنده انتخاب می‌شدند، با رژیم‌های غذایی تغذیه می‌شدند و درمان‌هایی که برای کمک به افزایش ماهیچه‌ها مفید می‌دانستند به آن ها تجویز می‌شد. ادعا شده است که المپیک باستانی در یونان دارای انواع دوپینگ بوده است. در روم باستان، جایی که ارابه‌سواری به بخش بزرگی از فرهنگ آن‌ها تبدیل شده بود، ورزشکاران برای تقویت آن‌ها قبل از مسابقات ارابه‌سواری، عرقیات گیاهی می‌نوشیدند.
دیدگاه‌های رایج در میان ورزشکاران از کشوری به کشور دیگر در طول سال‌ها متفاوت بوده است. روند کلی در بین مقامات و سازمان‌های ورزشی در چند دهه گذشته، تنظیم دقیق استفاده از مواد مخدر در ورزش بوده است. دلایل ممنوعیت عمدتاً خطرات سلامتی داروهای افزایش دهنده عملکرد، برابری فرصت برای ورزشکاران و تأثیر مثال زدنی ورزش بدون مواد مخدر برای عموم است. مقامات مبارزه با دوپینگ اعلام کرده اند که استفاده از داروهای تقویت کننده عملکرد برخلاف "روح ورزش" است.
شایع ترین داروهای دوپینگ
آژانس جهانی مبارزه با دوپینگ، داروهای بسیاری را جزء مواردی که مصرف آن‌ها برای ورزشکاران منع شده است در فهرست خود آورده است. این داروها معمولا در پنج دسته شامل داروهای محرک سیستم عصبی مرکزی، داروهای مخدر، استروئیدهای آنابولیک، داروهای ادرارآور، هورمون‌های پپتیدی و گلیکوپروتئینی قرار می‌گیرند. البته مصرف برخی از این داروها در میان ورزشکاران بیشتر شایع شده است. در ادامه به بیان انواع آن‌ها خواهیم پرداخت.
داروهای محرک سیستم عصبی مرکزی: افدرین، کوکائین، آمفتامین، فلیل پروپانولامین و...
داروهای مخدر: مورفین، شیشه، آمفتامین، دی اکسید مت آمفتامین، کوکائین، مواد مخدر سنتی (حشیش و ترکیبات تریاکی)
استروئیدهای آنابولیک: ناندرولون، تستوسترون، سوماتروپین، اکسی متولون و...
داروهای ادرارآور: وروسماید، تیازید، اسپیرونا لاکتون و...
هورمون‌های پپتیدی و گلیکوپروتئینی: هورمون رشد، اریتروپویتین و...
عوارض داروهای دوپینگ
داروهای دوپینگ دارای یک سری عوارض است که به صورت عمومی و اختصاصی (مرتبط با جنسیت) در افرادی که استفاده می‌کنند دیده می‌شود.
عوارض عمومی داروهای دوپینگ
داروهای دوپینگ عوارض متعددی دارند و باعث ایجاد ناهنجاری‌های کبدی، ورم، زخم معده، آسیب کلیه، افزایش کلسترول و سرگیجه و تهوع می‌شوند. همچنین عوارض زیر را نیز به همراه دارند.
عوارض قلبی و عروقی: افزایش فشار خون، بی نظمی‌های قلبی و آریتمی، افزایش حجم خون، احتباس آب و نمک و سکته مغزی از جمله عوارض داروهای دوپینگ است.
عوارض کبدی: داروهای دوپینگ به علت تاثیرگذاری زیاد بر کبد باعث اختلال در عملکرد آن و حتی سرطان کبد نیز می‌شود.
عوارض روانی: بروز اختلال‌های روانی مانند افسردگی، پرخاشگری، اعتیاد و خودکشی، هیجان بیش از حد، اختلالات شخصیت و وابستگی روانی به دارو از جمله عوارض روانی آن است.
عوارض اختصاصی داروهای دوپینگ
عوارض در مردان: شامل بزرگ شدن سینه‌ها، کوچک شدن بیضه‌ها، بزرگ شدن پروستات و ناباروری، کاهش تعداد اسپرم، احساس دفع فوری و مکرر ادرار و کاهش توانایی‌های جنسی است.
عوارض در مردان نابالغ: با تیرگی پوست، توقف رشد قدی و بسته شدن غضروف‌های رشدی همراه است.
عوارض در زنان: شامل افزایش موهای زائد، نامنظم شدن پریود، بم شدن صدا و ریزش موهای سر، پوست چرب و رشد مو در محل‌های غیرطبیعی بدن است.
انتخاب ورزشکاران برای تست دوپینگ به چه صورت است؟
در بازی‌های المپیک، افرادی که مقام‌های اول تا چهارم درهر رشته ورزشی را کسب کردند و چند نفر دیگر به صورت تصادفی انتخاب می‌شوند. در برخی از رشته‌ها مانند دومیدانی، وزنه برداری و شنا در ابتدا باید نتیجه آزمایش دوپینگ منفی شود تا رکورد ورزشکاران ثبت شود پس حتی در صورتی که فرد موفقیت و عنوانی کسب نکرده باشد ممکن است در هر زمانی از او خواسته شود که تست دوپینگ را انجام دهد.
دلیل استفاده ورزشکاران از دیورتیک ها چیست؟
دیورتیک‌ها (ادرارآور) باعث می‌شود که کلیه‌ها بیشتر کار کنند و با افزایش میزان دفع ادرار به تغییر غلظت داروهای غیر مجاز منجر می‌شود پس مواد دوپینگ را در جریان خون پنهان می‌کند و به همین دلیل توسط ورزشکارانی که داروهای دوپینگ مصرف می‌کنند مورد استفاده واقع می‌شود. از طرف دیگر، دیورتیک‌ها در کاهش وزن فرد ورزشکار و رسیدن به رده وزنی که مورد نظر اوست کمک می‌کند.
چرا پرهیز از دوپینگ اهمیت دارد؟
تمام افراد باید در شرایط یکسانی به رقابت ورزشی با یکدیگر بپردازند. افرادی که دوپینگ می‌کنند از نیرو و عملکرد بالاتری بهره مند می‌شوند پس این اقدام، نقض اخلاق ورزشی است. از طرفی برای سلامت خود فرد نیز خطر دارد و لازم است که از مصرف آن خودداری شود. همچنین زمانی که تست دوپینگ ورزشکاری مثبت اعلام شود، از گردونه رقابت‌ها حذف می‌شود و تمام مدال‌ها و افتخاراتی که تاکنون کسب کرده است را از دست می‌دهد.
سوالات متداول
آیا داروهای دوپینگ همواره جزء داروهای کمیاب و پیچیده هستند؟
خیر بعضی از داروهای ساده مانند سرماخوردگی نیز ممکن است حاوی موادی باشد که نتایج تست دوپینگ را مثبت اعلام کند. ورزشکاران همواره باید قبل از مصرف هرگونه دارو از تاثیرات آن آگاهی داشته باشند.
