- نویسنده : دکتر فرزاد طباطبایی
هوش هیجانی به انسان برای برقراری یک رابطه قوی، موفقیت در تحصیل و کار و رسیدن به اهداف زندگی کمک می‌کند. احساسات و عواطف، نقش مهمی در کیفیت زندگی شخصی ایفا می‌کنند. این که بدانیم چطور احساساتمان را کنترل کنیم و یا به درستی آنها را ابراز کنیم، مخصوصا در مواقعی که تحت فشار هستیم، اهمیت زیادی دارد. هوش هیجانی، به ما کمک می‌کند تا در مقابل پیچیدگی‌های زندگی در قرن بیست و یک، تصمیمات بهتری بگیریم. در واقع به فرد در مدیریت رفتار و روابط کمک می‌کند. پژوهشگران روش‌هایی برای افزایش و اندازه گیری هوش هیجانی ارائه داده‌اند که در این مقاله با هم مرور خواهیم کرد.
.gif)
هوش هیجانی
هوش هیجانی، مجموعه گسترده‌ای از مهارت‌های اجتماعی و خصوصیات فردی و بین فردی را در بر می‌گیرد؛ که شامل توانایی شناخت و مدیریت احساسات خود، تشخیص و درک هیجان‌های دیگران، مدیریت ارتباط با دیگران، خود انگیزشی، خوش بینی در مواجهه با موانع و رسیدن به اهداف می‌شود.
کاربرد هوش هیجانی
افراد دارای هوش هیجانی بالا در زمینه‌های زیر بهتر عمل می‌کنند:
- ایجاد انگیزه و پشتکار در فرد در موقعیت‌های دشوار
- توانایی کنترل رفتارهای تکانشی
- کنترل و تنظیم هیجانات و توانایی به تاخیر انداختن آنها
- جلوگیری از غلبۀ استرس بر قدرت تفکر
- قدرت همدلی با دیگران
- تشخیص، درک و مدیریت احساسات خود
- تشخیص، درک و تأثیرگذاری بر احساسات دیگران
مولفه‌های اساسی در هوش هیجانی
هوش هیجانی بالا به افراد کمک می‌کند که سه مولفۀ اساسی در هیجان یعنی شناخت، فیزیولوژی و رفتار را به طور موفقیت آمیزی با یکدیگر تلفیق کنند. در ادامه به بررسی مولفه‌های هوش هیجانی می پردازیم:
1. خودآگاهی در هوش هیجانی
اولین قدم برای افزایش هوش هیجانی، خودآگاهی و خودشناسی است. این توانایی به افراد کمک می‌کند تا بتوانند زندگی خود را بهتر هدایت کنند و تصمیم گیری‌های معقول تری داشته باشند. بنابراین در انتخاب رشته تحصیلی، شغل و همسر بهتر عمل می‌کنند؛ چون متناسب با روحیات خود، علایق و خودآگاهی می‌باشد. قدرت تنظیم احساسات که بر خودآگاهی متکی است این قابلیت را به فرد می‌دهد که در موقعیت‌های پر استرس و تحت فشار آرامش خود را حفظ کند و توانایی مقابله با ناکامی‌ها و شکست‌ها را داشته باشد. برای کسب اطلاعات بیشتر در زمینه خودشناسی و مهارت تصمیم گیری کلیک کنید.
2. خودتنظیمی
خودتنظیمی به توانایی کنترل و جهت دهی انگیزه‌های لحظه‌ای و رفتار خود در وضعیتی که تحت فشار هستیم گفته می‌شود. در حقیقت مهارتی است که به افراد کمک می‌کند تا احساسات خود را به صورت مناسب و جامعه پسند نشان دهند و کنترل بیشتری بر عصبانیت، ناراحتی و ترس خود داشته باشند.
3. انگیزش
امید به آینده و تلاش برای رسیدن به اهداف از مؤلفه‌های اساسی هوش هیجانی است که نقش زیادی در پیشرفت و شکوفایی فرد در زندگی بازی می‌کند. هوش هیجانی عامل زیر بنایی برای رسیدن به پیشرفت است. افراد با هوش هیجانی بالا از انگیزه و اعتماد به نفس بیشتری برای تمرکز روی اهداف خود برخوردار هستند. پس به فرد کمک می‌کند روی اهداف خود تمرکز کند و بهتر بتواند بر ناکامی‌ها غلبه کند.
4. همدلی از مؤلفه‌های هوش هیجانی
همدلی به توانایی انسان در شناسایی و درک احساسات دیگران گفته می‌شود به طوری که بتوان احساس آنها را هنگام مواجهه با تجربه‌ها و موقعیت‌های مختلف درک کرد. همدلی توانایی است که بر هوش هیجانی متکی است و به نوعی مهارت ارتباط با مردم است. افرادی که از همدلی بیش تری برخوردار هستند به نیازها و خواسته‌های دیگران بیشتر توجه نشان می‌دهند.
5. مهارت اجتماعی و حفظ روابط
مهارت اجتماعی به توانایی برقراری روابط صمیمی با دیگران و استفاده از آن در جهت دستیابی به اهداف گفته می‌شود. هوش هیجانی بالا با محبوبیت و اثربخشی بین فردی همراه است در واقع به برقراری ارتباط موثر با دیگران در موقعیت‌های اجتماعی، رهبری کردن، توانایی مذاکره در اختلاف‌ها و کار گروهی کمک می‌کند. با آگاهی و مدیریت هیجان‌های خود بهتر می‌توانیم با دیگران روابط پایدار داشته باشیم. وقتی بتوانیم احساسات دیگران را درک کنیم حل کشمکش‌ها یا پیشگیری از بروز آنها بسیار ساده‌تر خواهد شد.
6. سلامت جسمی و روانی در هوش هیجانی
توانایی مدیریت استرس ارتباط نزدیکی با هوش هیجانی دارد. آگاهی از احساسات خود و واکنش مناسب نسبت به استرس می‌تواند سلامت جسمی را تضمین کند. همچنین هوش هیجانی بالا با نگرش مثبت و امیدورای نسبت به آینده همراه است و به کاهش اضطراب، جلوگیری از افسردگی و نوسانات خلق کمک می‌کند.
ضرورت آموزش در کودکی
تقویت هوش هیجانی کودکان با الگو قرار دادن مهارت‌های هیجانی پدر و مادر صورت می‌گیرد. تقویت آن در کودکان باعث می‌شود که بهتر بتوانند احساسات خود را مدیریت کنند. در واقع این توانایی به کودک کمک می‌کند در موقعیت‌های تهدید کننده و خطرناک، واکنش مناسب تری داشته باشد، نیازهای دیگران را بهتر درک کند، با دیگران همدلی کند و حس مسئولیت پذیری بالاتری داشته باشد. برای کسب اطلاعات در زمینه هوش هیجانی کودک کلیک کنید.
یادگیری و حافظه نیز تحت تأثیر هیجان‌ها قرار دارد؛ پس هوش هیجانی بالا به کودک کمک می‌کند که به استعدادها و توانایی‌های خود پی ببرد و آنها را شکوفا کند. ابراز مناسب احساسات به کاهش مشکلات رفتاری در کودک منتهی می‌شود در نتیجه کودکان برای رویارویی با نسائل زندکی آماده می‌شوند. این کودکان توانایی بیشتری برای تمرکز بر مشکل و استفاده از مهارت حل مسئله دارند که موجب افزایش توانایی‌های شناختی آنان خواهد شد. برای شناسایی استعدادهای فرزندتان و تقویت هوش هیجانی در کودکان می‌توانید از مشاوره کودک کمک بگیرید.
عوامل تاثیرگذار در بهبود هوش هیجانی
فرصت حیاتی برای شکل گیری هوش هیجانی در سال‌های اولیه زندگی است ولی این توانایی به صورتی محدودتر در طول عمر ادامه می‌یابد. در ادامه به بررسی برخی از عوامل تقویت این توانایی می پردازیم:
1. آگاهی از احساسات
وقتی که ما سعی می‌کنیم احساسات و عواطف خود را نادیده بگیریم، در واقع کنترل آنها مشکل‌تر خواهد شد پس بهتر است احساسات خود را بشناسید، محرک‌هایی که احساسات را در شما ایجاد می‌کنند را شناسایی کنید و برای مقابله با آنها راهکارهایی پیدا کنید. هنگامی که احساس منفی به موضوعی دارید آرامش خود را حفظ کنید و به این فکر کنید که چرا این تجربه را دارید.
2. ذهنیت تحلیلی
سعی کنید محیط اطراف خود را تحلیل کنید. به رفتارها، کنش‌ها و حالات چهره دیگران توجه کنید. برای این که درک روشن تری از احساسات دیگران داشته باشید خودتان را به جای آنها بگذارید و ببنید در آن شرایط خاص چه احساسی خواهید داشت؛ تا بتوانید دیدگاه دیگران را بهتر درک کنید.
3. توجه به نیازها
هوش هیجانی به افراد کمک می‌کند تا بتوانند نیازها و خواسته‌های خود را طبق اولویت بندی و سلسله مراتب اهمیت پیگیری کنند. وقتی نیازهای اولیه و اساسی بر طرف شوند می‌توان به نیازهای رده بالاتر پرداخت. سعی کنید نیازهای اساسی خود در زندگی را شناسایی کنید و بر اساس آن اهداف واقع بینانه و دست یافتی برای خود تعیین کنید.
4. توجه به علایق
آگاهی از علایق به شما در راه رسیدن به خواسته‌ها کمک می‌کند در واقع داشتن علاقه و اشتیاق در فرد می‌تواند الهام بخش تلاش بیشتر برای تحقق اهداف باشد و او را در این مسیر هدایت کند. این اشتیاق می‌تواند تمام حوزه‌های زندگی انسان را در بر بگیرد و به عنوان محرک در زندگی عمل کند.
5. خوش‌بینی
داشتن نگرش مثبت به زندگی به شما کمک می‌کند از فرصت‌هایی که در زندگی دارید برای رسیدن به رشد و شکوفایی خود استفاده کنید. با اتخاذ نگرش مثبت می‌توانید با انگیزه بیشتر در مسیر رسیدن به اهداف قدم بردارید.
6. تطبیق‌پذیری
گاهی در زندگی نیاز داریم که مسیر خود را تغییر دهیم و از نو شروع کنیم. وقتی یک راهکار نتیجه بخش نیست سعی کنید به دنبال بررسی یک استراتژی جدید باشید تا در نهایت بتوانید بهترین عملکرد را داشته باشید. سعی کنید عناصر جدیدی را به تفکر و عملکرد خود اضافه کنید.
7. میل به پیشرفت خود و دیگران
افراد با هوش هیجانی بالا معمولا به موفقیت‌ها و دستاوردهای جمعی علاقه دارند. در واقع میل آنها به رهبری همراه با خوش بینی باعث می‌شود خود و دیگران را برای داشتن بیش‌ترین بازدهی و بهترین عملکرد هدایت کنند؛ که خود می‌تواند به اتحاد و رابطه قوی با دیگران منتهی می‌شود. برای کسب اطلاعات بیشتر در زمینه راه‌های تقویت هوش هیجانی کلیک کنید.
نشانه‌های افرادی که هوش هیجانی بالایی دارند
1. کنجکاوی در مورد مسائل و آدم‌های جدید
افرادی که هوش هیجانی بالایی دارند در برخورد با افرادی که به تازگی با آنها آشنا شده‌اند، سؤالات زیادی می‌پرسند و در مورد آنها کنجکاو هستند. این افراد میزان زیادی از همدلی را که از مؤلفه‌های اصلی هوش هیجانی است، درون خود دارند و دوست دارند با دیگران تعامل داشته‌باشند. این افراد پذیرای احساسات دیگران هستند و سعی می‌کنند چیزهای زیادی از آنها بدانند تا به درک بهتری از آنها دست یابند.
2. داشتن توانایی رهبری از نشانه‌های هوش هیجانی
تحقیقات و بررسی‌های انجام شده نشان می‌دهد بسیاری از رهبران شایسته‌ی دنیا دارای هوش هیجانی بالایی هستند. افرادی که هوش هیجانی بالایی دارند بهتر می‌توانند دیگران را رهبری کنند و در مدیریت امور و مسائل موفق‌ترند.
3. تمرکز بالا
آیا با کوچک‌ترین صدا و یا فکر حواستان پرت می‌شود؟ افرادی که هوش هیجانی بالایی دارند، در برابر محرک‌های محیطی بسیار مقاومت می‌کنند و قدرت این را دارند تا تمام تمرکز خود را بر موضوعی خاص بگذارند. کودکانی که می‌توانند به راحتی بر درس‌های خود متمرکز شوند و بازی کردن را به بعد از درس خواندن موکول می‌کنند، در آینده می‌توانند به موفقیت بیشتری دست یابند.
4. کمک به دیگران از نشانه‌های هوش هیجانی
افرادی که با حوصله به حرف‌های دیگران گوش می‌دهند، جای خود را در مترو به دیگری می‌دهند و به سالمندان کمک می‌کنند هوش هیجانی بالایی دارند. اغلب انسان‌ها آنقدر برای خود مشغله دارند که ترجیح می‌دهند به مسائل خود بپردازند و حوصله‌ی کمک کردن به دیگران را ندارند در این میان افرادی که با وجود مشغله‌های خود به فکر دیگران و کمک کردن به آنها هستند، از هوش هیجانی بالایی برخورداند.
برای دریافت مشاوره در زمینه راهکارهای تقویت هوش هیجانی می توانید با مشاوران مرکز مشاوره روانشناسی حامی هنر زندگی از طریق تلفن ثابت از کل کشور با شماره 9099075228 و از تهران با شماره 9092305265 تماس بگیرید.
