مهارت ابراز وجود در کودکان | تکنیک هایی برای آموزش ابراز وجود به کودک

خوشحال می شویم برای دیدن ویدیوهای مرتبط با مهارت ابراز وجود در کودکان پیج اینستاگرام دکتر فرزاد طباطبایی را دنبال کنید.

مهارت ابراز وجود در کودکان یکی از مهارت های مهم ارتباطی و مولفه کلیدی در هوش هیجانی است. ناتانیل براندن نویسنده کتاب روانشناسی عزت نفس این مفهوم را اینگونه تعریف می کند: مهارت ابراز وجود یعنی من به ارزش ها، نیازمندی ها و خواسته های خود احترام می گذارم و به دنبال روش هایی هستم که آن ها را به مناسب ترین نحو ابراز نمایم. فردی که جرئتمند است همانطور که برای خواسته های خود ارزش قائل می شود دیگران را نیز درک کرده و به خواسته های آنان احترام می گذارد. مهم است که به عنوان والدین این مهارت را از همان کودکی به فرزند خو آموزش دهید و آن را تقویت کنید.  

سبک های ارتباطی و مهارت ابراز وجود

برای فهم بهتر مهارت ابراز وجود باید با انواع سبک های ارتباطی آشنا شوید. سبک های ارتباطی را در یک تعریف ساده می توان اینگونه معرفی کرد: روش های خاص و رفتارهای منحصر به فردی که اشخاص در ارتباط با دیگران به کار می گیرند. سبک های ارتباطی به سه دسته تقسیم می شوند: منفعلانه، تهاجمی و جراتمندانه. از بین این سه سبک تنها سبک درست ارتباطی، سبک جراتمندانه است. سبک های ارتباطی معمولا در دوره کودکی شکل می گیرند. خوشبختانه چون کودکان عقاید و رفتار های منعطفی دارند می توان به سادگی و با تربیت درست سبک های ارتباطی جراتمندانه را در شخصیت آن ها تثبیت کرد.
برای کسب اطلاعات در زمینه مشاوره کودک کلیک کنید.

1- سبک ارتباطی منفعلانه در کودکان

کودکانی که مدام با سرکوب احساسات، خواسته ها و نیازهایشان توسط والدین مواجه می شوند به سبک ارتباطی منفعلانه دچار خواهند شد. اشخاصی که سبک ارتباطی منفعلانه دارند احساساتشان را سرکوب کرده و بروز نمی دهند، مدام پیش دیگران خودشان را کوچک می کنند، از همه عذر خواهی می کنند، توانایی تصمیم گیری فردی ندارند و زمانی که مورد اذیت و آزار قرار بگیرند هیچ اعتراضی نمی کنند. نتایج داشتن سبک ارتباطی منفعلانه: عزت نفس و اعتماد به نفس پایین، دچار شدن به اضطراب و افسردگی، ناکامی، خشم، احساس شکست.

2- سبک ارتباطی تهاجمی در کودکان

کودکانی که با سهل انگاری و توجه بیش از حد والدین روبه رو می شوند درگیر سبک ارتباطی تهاجمی خواهند شد. اشخاصی که در ارتباطاتشان سبک تهاجمی را پیش می گیرند خودشیفته هستند. یعنی در تمام شرایط حق به جانب بوده و حقوق دیگران را پایمال می کنند. افراد با سبک ارتباطی تهاجمی منفعل پرخاشگر، دیگران را تحقیر کرده و به خواسته های آن ها اهمیتی نمی دهند. دایره اجتماعی این افراد معمولا کوچک است چرا که دیگران تمایلی به دوستی با آن ها ندارند.

3- سبک ارتباطی جراتمندانه در کودکان

سبک ارتباطی جراتمندانه مرز بین سبک ارتباطی تهاجمی و سبک ارتباطی منفعلانه است. این سبک مناسب ترین سبک ارتباطی برای کودکان و بزرگسالان می باشد. کودکانی که سبک ارتباطی  جرات مندی دارند ضمن تلاش برای حفظ حقوق دیگران، حق و حقوق خود را در نظر گرفته و خواسته های خود را به بهترین نحو بیان می کنند. این کودکان زیر بار حرف زور نمی روند و خودشان نیز زورگو نیستند. همسالان معمولا علاقه دارند با این نوع کودکان ارتباط برقرار کرده و دوست شوند.
برای کسب اطلاعات در مورد سبک های فرزند پروری کلیک کنید.  

تاثیر مهارت ابراز وجود در کودکان

اقتدار، ابراز وجود یا جراتمندی تاثیرات فوق العاده روی زندگی و ارتباطات فرد می گذارد. در ادامه با برخی فواید داشتن سبک  ارتباطی جراتمندانه آشنا خواهید شد:

• حفظ عزت نفس و اعتماد به نفس
• آرامش فکری
• ارتباطات موثر
• برآورده شدن نیازها و خواسته ها
• احساس کنترل بر خود و دیگران
• بهبود سطح رضایت از زندگی
• شناخت و مدیریت احساسات
• جلوگیری از ابتلا به مشکلات روحی روانی
• نه گفتن راحت تر

پیشنهاد می کنیم مقاله آموزش به کودکان را مطالعه کنید.  

نحوه آموزش مهارت ابراز وجود به کودکان

پایه های جراتمندی در دوره کودکی بنا می شود. اگر می خواهید فرزند شما در آینده تبدیل به شخصی شود که به خواسته های خود و دیگران احترام می گذارد و نیاز های خود را بیان می کند، از همین امروز باید به فکر باشید. رعایت این نکات در تربیت کودک باعث می شود سبک ارتباطی جراتمندانه در شخصیت فرزند شما نهادینه شود:

1- مهارت ابراز وجود در کودکان | صحبت کردن

شما باید منطقه امن فرزند خود باشید. هیچ وقت بی توجه از کنار حرف های کودکان رد نشوید. اگر فرزند شما از مهد کودک یا مدرسه برگشته از او درباره روزی که داشته سوال بپرسید. پای حرف های او بنشینید و بدون قضاوت و سرکوب از رفتار ها و واکنش های کودکتان در مواجهه با همسالان با خبر شوید. تنها زمانی می توانید سبک ارتباطی فرزند خود را کشف کنید که نوع رابطه کودک با دوستانش را بشناسید و به او خوب صحبت کردن را آموزش دهید.

2-کمک به شناخت احساسات

اگر می خواهید از بروز مشکلات رفتاری و روانی در فرزند خود جلوگیری کنید به او کمک کنید تا احساساتش را بشناسد. والدین می توانند از سن سه سالگی به بعد با کودک خود درباره مقوله احساسات صحبت کنند. به کودک خود یاد بدهید که احساسات خود را نام گذاری کند. اگر فرزند شما در حال گریه کردن است به او بگویید: (متوجهم الان ناراحت هستی که داری گریه می کنی). این کار باعث می شود کودک احساسات مختلف را تشخیص داده و از هم تمایز دهد. شناخت صحیح احساسات اولین قدم برای بروز مناسب خواسته هاست.

3- مهارت ابراز وجود در کودکان | همدلی

به زبان ساده همدلی یعنی خود را جای فرد دیگری بگذارید و از دریچه نگاه او به اتفاقات بنگرید. مثلا وقتی بستنی کودک شما روی زمین می افتد و او شروع به گریه کردن می کند. همدلی یعنی درک کنید که تا چه اندازه این اتفاق برای کودک دردناک بوده است. همدلی نباید صرفا در حد احساس باقی بماند. بهتر است همدلی خود را به زبان بیاورید. مثلا به فرزندتان بگویید: (ناراحتی تو را درک می کنم، من هم اگر جای تو بودم ناراحت میشدم.) به کار بردن مهارت همدلی در تربیت باعث می شود کودک احساسات خود را مشروع دانسته و به سرکوب احساست نپردازد.

4-داستان سازی

اگر می خواهید واکنش درست و نحوه ابراز وجود را به کودک خود بیاموزید از تکنیک داستان سازی استفاده کنید. داستان ها و قصه ها تا حد زیادی روی شکل گیری شخصیت بچه ها اثر دارند. کودکان از رفتارهای قهرمان قصه الگو می گیرند و همین رفتار ها را در زندگی خود پیاده می کنند.

5- مهارت ابراز وجود در کودکان | نمایش موقعیت

فرض کنید می خواهید به کودک خود بیاموزید که لازم نیست تغذیه مدرسه اش را به بچه های بزرگتر و زورگو بدهد. ابتدا به کودک خود توضیح دهید که چطور باید رفتار کند و سپس نمایش کوچکی ترتیب دهید تا کودک آموخته های خود را در موقعیت اجرا کند. مثلا خودتان نقش همسال زورگو را بر عهده بگیرید و از کودک بخواهید در مواجهه با شما از حق خودش دفاع کند. آموزش دفاع از خود برای کودک در هر سنی ضروری است.

6-آشنایی کودک با حق و حقوقش

کودک شما باید بداند که چه حق و حقوقی در خانه و مدرسه دارد. کودک شما باید بداند که چه خواسته هایی را می تواند ابراز کند. کودک شما باید یاد بگیرد که کجا می تواند نیاز های خود را مطرح کند. و شما مسئول آموزش این موارد به کودک خود هستید. سعی کنید مذاکره با کودکان درباره حق و حقوقش را جدی بگیرید این نوعی تمرین برای مذاکرات اساسی آینده است.

7-پیامد های منفی

پیامد ابراز وجود همیشه مثبت نیست. همه افراد نمی توانند تحمل کنند که یک کودک حقوق خود را شناخته و از آن ها دفاع کند. شما باید به کودک خود بیاموزید که ضروری نیست همه دوستش داشته باشند یا این که در تمام شرایط بی عیب و نقص جلوه کند. امر مهم این است که فرزند شما بتواند ابراز وجود کند و سبک ارتباطی جراتمندانه را در پیش گیرد.

8- مهارت ابراز وجود در کودکان | خشم

خشم یک احساس طبیعی در وجود همه انسان هاست. به خاطر تفاوت های فیزیولوژیک معمولا پسرها بیشتر از دخترها خشمگین می شوند. فردی که نتواند خشم خود را کنترل کرده و به صورت صحیح ابراز کند به جای سبک ارتباطی جراتمندانه درگیر سبک ارتباطی تهاجمی می شود. شما می توانید به فرزند خود آموزش دهید که در هنگام عصبانیت لازم نیست داد بزند یا به دیگران آسیب برساند. به کودک خود بگویید که در مواجهه با عصبانیت بهتر است کمی صبر کند و وقتی آرام شد درباره خواسته های خود حرف بزند. برای اگاهی بیشتر از نحوه کنترل خشم و بروز صحیح آن کلیک کنید.

9- مهارت ابراز وجود در کودکان | بازخورد مناسب

وقتی شما سبک ارتباطی جراتمندانه را به کودک خود می آموزید مطمئنا در خانواده نیز شاهد خواهید بود که فرزند شما از حقوق خودش دفاع می کند. در مواجهه با این رفتار کودک شما باید تشویق کننده عمل کنید. حتی اگر گاهی خواسته های مشروع کودک بر خلاف میل شما باشد.

10- مشاهده تغییرات کوچک

تربیت کودک مانند کاشتن یک دانه است. شما با یک بار آب دادن به دانه ای که کاشته اید نمی توانید انتظار جوانه زدن داشته باشید. باید صبر و تحمل به خرج دهید تا دانه رشد کند. برای نهادینه کردن یک رفتار در کودک باید دنبال نشانه های کوچک باشید و از تغییرات کوچک فرزندتان قدردانی به عمل آورید. در این زمینه می توانید از مشاوره کودک نیز مشورت بخواهید و از دانش و تجریبات آن ها بهره مند شوید. برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد تربیت کودک کلیک کنید  

3 مرحله در ابراز وجود

ابراز وجود به طور کلی سه مرحله دارد: تفکر، شناخت موضع و اعلام تصمیم.
1- تفکر: مرحله اول برای ابراز وجود مرحله تفکر است. این مرحله پیش از تصمیم گیری و اعلام تصمیم انجام می شود. در مرحله تفکر فرد باید تمام جوانب را سنجیده تا بتواند موضع خود را مشخص کند. شخص باید ابتدا به حق و حقوق، خواسته ها و نیاز های خود فکر کند سپس بهترین روش برای ابراز آن ها را پیدا کند. در مرحله تفکر فرد باید حقوق و انتظارات دیگران را نیز مدنظر قرار دهد.
2-شناخت موضع:این مرحله مرحله اطمینان است. در این مرحله شخص موضع خود را مشخص کرده و از تصمیم خود اطمینان پیدا می کند. البته در این مرحله هنوز موضع و تصمیم اعلام نشده است. آموزش مهارت تصمیم گیری به کودکان در این مرحله می تواند کمک شایانی به انتخاب و تصمیم درست آن ها کند.
3- اعلام تصمیم: اعلام تصمیم یا اعلام موضع باید در سه مرحله بیان شود.

• همدلی: در این مرحله شخص همدلی خود را با طرف مقابل یا دیگر افراد نشان می دهد و جمله ای را می گوید که با کلمه من آغاز می شود. مثلا: من درک می کنم که شما چه حسی دارید و چرا این کار را انجام داده اید ولی....
• استدلال: در بخش دوم  فرد استدلال هایی که برای رسیدن به این تصمیم مدنظر قرار داده را ابراز می کند و جمله ای را می گوید که با حرف چون آغاز می شود. مثلا می گوید: من درک می کنم که شما چه حسی دارید و چرا این کار را انجام داده اید ولی چون رفتار های شما مطابق با ارزش های من نبوده قابل پذیرش نیست.
• اعلام قاطعانه تصمیم: این بخش مهم ترین بخش رفتار قاطعانه است. در این بخش فرد تصمیم یا واکنش خود نسب به شرایط را ابراز می کند. مثلا: گوید: من درک می کنم که شما چه حسی دارید و چرا این کار را انجام داده اید ولی چون رفتار های شما مطابق با ارزش های من نبوده قابل پذیرش نیست. به همین خاطر من تصمیم گرفتم با شما مخالفت کنم. برای آگاهی بیشتر درباره چگونگی مهارت قاطعانه رفتار کردن کلیک کنید.

 

انواع رفتار های جراتمندانه

سه مرحله ای که در بالا برای ابراز وجود ذکر شد نیاز به برخورد قاطعانه و جرأت مندی دارید. رفتار های جراتمندانه به سه بخش تقسیم می شوند:

رد جراتمندانه

رد جراتمندانه همان توانایی نه گفتن است. نه گفتنی که بدون پرخاشگری یا عذر و بهانه انجام شود. فردی که مهارت ابراز وجود را آموخته بدون احساس ناراحتی در مواجهه با درخواست های منفی و غیر منطقی دیگران نه می گوید. این که بدانیم چگونه نه بگوییم یکی از نشانه های قاطعیت است.
مثال: یکی از دانش آموزان در مهد از کودک شما درخواست می کند مدادش را به او بدهد. کودک اگر سبک رفتاری قاطع داشته باشد این گونه جواب می دهد: من میدونم تو به مدادم احتیاج دارم اما چون مداد دیگه ای ندارم و خودمم باید نقاشی بکشم پس نمی تونم مدادمو بهت بدم.

درخواست جراتمندانه

فردی که سبک ارتباطی جراتمند دارد می تواند به راحتی نیاز ها و خواسته های معقول خود را ابراز کند. مثال: اگر کودک شما سبک رفتاری قاطع داشته باشه وقتی سر کلاس درس رو متوجه نمیشه میتونه از دیگران درخواست کنه براش دوباره توضیح بدن.

بیان جراتمندانه

بیان جراتمندانه یا بیان قاطعانه یعنی ابراز احساسات، خواسته ها، نظرات، نیاز ها و .... به طور کلی بیان جراتمندانه یعنی ابراز وجود بدون سرکوب و سانسور. مثال: زمانی که کودک شما از رفتار و کلام دیگری نراحت میشه اگه سبک رفتاری جراتمند داشته باشه میتونه این رو خیلی محترمانه بیان کنه مثلا بگه: حرفی که دیشب زدی من رو ناراحت کرد. میشه بگی چرا این حرف رو به من زدی؟
برای آگاهی کامل ازسبک های ارتباطی کودکان و نحوه صحیح آموزش به آن ها مشاوره روانشناسی حامی هنر زندگی پاسخگوی سوالات شما خواهد بود.