لغزش فرویدی | دلایل روانی تپق زدن و اشتباهات لفظی

لغزش فرویدی چیست؟ احتمالا برای شما هم پیش آمده که هنگام صحبت کردن کلمات را اشتباهی به زبان بیاورید و به اصطلاح تپق بزنید و ناخواسته در بخشی از یک جمله یا کلام اتفاق می افتد. این موضوع که به آن لغزش زبانی یا فرویدی گفته می شود، در علم روانشناسی حائز اهمیت بوده و حاوی یک پیام است. برای دریافت مشاوره تلفنی فردی کلیک کنید.

 

لغزش فرویدی

در باور علم روان شناسی لغزش های زبانی و تپق هایی که شما در گفتار خود دچار آن می شود اتفاقی نیست و موضوعی است که مورد بررسی روان شناسان برجسته قرار گرفته است. لغزش فرویدی یا همان لغزش زبانی، اشتباهی کلامی است که در گفتار شخص اتفاق می افتد و یک لحظه ضمیر ناخودآگاه انسان اختیار زبان او را به دست می گیرد و پرش به خصوصی ترین افکار و احساسات او باعث اشتباه کلامی او می شود. در این یک لحظه ضمیر ناخودآگاه پرده از افکار و احساسات پنهانی شخص برمی دارد و ممکن است فرد یک کلمه اشتباهی از دهانش بیرون بیاید، نام شخصی را اشتباه به زبان آورد و... برای بسیاری از افراد اتفاق افتاده که زمان قطع تلفن، غیرارادی و ناخوادآگاه به همکار خود گفته اند مراقب خودت باش عزیزم. این یک نمونه از لغزش هایی است که بسیار اتفاق می افتد و در اغلب موارد معنای خاصی ندارد. درواقع کاری است که از سر عادت رخ می دهد و ممکن است شخص را در چنین وضعیتی معذب کند. اما باید بدانید این مسئله یک لغزش زبانی است که در علم روانشناسی توجیه شده.

1-تاریخچه لغزش فرویدی

لغزش کلامی اولین بار توسط فروید مطرح شد. هنگامی که مرد جوانی روبروی او نشسته بود، موقع خواندن یک قسمت از شعری ناخودآگاه دچار لغزش شد و حرفی از یک واژه را حذف کرد. به عقیده فروید این جا افتادن کلمه ارتباطی با ضمیر ناخودآگاه مرد جوان دارد. در طی جلسات بعدی فروید متوجه شد که آن واژه مرد جوان را یاد خون می اندازد و ترس از خون و گره خوردن آن با ترس از بارداری دوستش باعث به وجود آمدن این مشکل شده است و بر زبان آوردن آن واژه او را یاد خاطرات تلخ گذشته می اندازد. لغزش زبانی به افتخار زیگموند فروید و به دلیل تلاش های او در این زمینه لغزش فرویدی نامگذاری شده و در کتاب آسیب شناسی روانی زندگی خود در سال 1901 شماری از اشتباهات زبانی کم اهمیت یا حتی عجیب و غریب را توصیف و تحلیل کرده است.

2-دیدگاه فروید درباره لغزش زبانی

از دیدگاه فروید این خطاهای کلامی معمولا مربوط به احساسات هستند که هنوز وارد افکار آگاهانه فرد نشده اند یا زمانی برون ریزی می شوند که فرد برای بیان آن تلاش می کند اما نمی تواند آن را بازگو کند. از نظر فروید این موضوع اتفاقی و تصادفی نیست بلکه نشان دهنده یک آرزو، باور یا افکار ناخودآگاه و قابل بررسی و تفسیر است و معتقد بود که ذهن انسان باورهای نامتعارف خود را سرکوب و پنهان می کند و آنها در قالب لغزش های زبانی اشکار می شوند.

3-معنای لغزش کلامی

با توجه به این ابزارهای کافی و مناسبی برای سنجش افکار ناخودآگاه و تعارضات روانی محدود هستند نمی توان به طور قطعی گفت که لغزش های فرویدی ارتباط مستیقمی با تمایلات پنهان انسان دارد اگرچه محققان به نشانه هایی دست یافته اند که بیانگر وجود ارتباط میان لغزش زبانی با احساس گناه جنسی است و به نظر می رسد افرادی که احساس گناه بیشتری دارند بیشتر دچار خطاهای زبانی می شوند. با کمی دقت متوجه می شوید که این افراد دو انتخاب بیشتر ندارند یا به دنبال خواسته خود و فرد دلخواه خود بروند یا میل خود را سرکوب کنند. اما بر اساس این نتایج همچنان نمی تواند با قطعیت درباره آنها صحبت کرد و لزوما اشتباهات کلامی را نمی توان تفسیر به معنای خاصی کرد.

4-اهمیت لغزش فرویدی

مدارک و مشاهدات روانکاوی معمولا به وسیله اتفاقاتی که توجیه منطقی ندارند تهیه می شود و این مشاهدات توسط دانش های دیگر با ارزش تلقی نمی شوند و به چشم تفاله های دنیای پدیده ها به آن ها نظر می اندازند اما روانکاوی به این مسائل اهمیت می دهد زیرا چیزهای بسیار مهم از طریق نشانه های ناچیز خود را بروز می دهند. به عنوان مثال وقتی یک کاراگاه باشید آیا انتظار دارید که مجرم مشخصات خود را بر وسایل صحنه جرم باقی گذاشته باشد یا با دنبال کردن نشانه های ناچیز و محو به جواب سوالات خود می رسید و می توانید مجرم را پیدا کنید؟  

انواع لغزش فرویدی

لغزش فرویدی محدود به لغزش های زبانی نمی شود و می تواند به صورت های دیگر ظاهر شود که در ادامه به توضیح آنها می پردازیم

1-سرکوب

باور متخصصین روانکاوی بر این است که ذهن انسان همواره در تلاش است تا خاطرات اتفاقی را که باعث اضطراب یا شرم و درد او می شوند فراموش کند. تصور کنید در کودکی به وسیله یکی از همبازی های خود آسیب ببینید و تحت درمان قرار بگیرید. بعد از آن ممکن است دیگر از آن دوست خود فاصله بگیرید و این خاطره و بی اعتمادی به او همیشه در ذهن شما باقی می ماند.زمانی که بزرگ می شوید با شخصی آشنا می شوید که همنام دوست دوران کودکی شماست، اینجا ممکن است شما هرگز نام کوچک او را به خاطر نیاورید و ذهن شما به دلیل آسیب دوران کودکی این نام را پس می زند زیرا یک خاطره تلخ سرکوب شده را به یاد شما می آورد. برای دریافت اطلاعات بیشتر در زمینه مکانیسم سرکوب کلیک کنید.

2-لغزش فرویدی |تمایلات

لغزش فرویدی اغلب زمانی اتفاق می افتد که فرد یا تمایل شدیدی به انجام یک کار دارد یا هیچ تمایلی به انجام آن ندارد. به عنوان مثال ممکن است یکی از دوستان شما را به یک ملاقات دعوت کند. اگر شما به آن فرد علاقه زیادی داشته باشید به احتمال بسیار قوی در زمان ملاقات یکی از وسایل خود را پیش او جا می گذارید بدون این که این کار از روی آگاهی باشد، ناخودآگاه این کار را انجام می دهید تا بهانه ای برای دیدار دوباره داشته باشید. این فراموشی به دلیل تمایل شما به این کار صورت می گیرد.

3-لغزش های گفتاری

لغزش های گفتاری ممکن است برای خیلی از افراد قابل درک یا منطقی به نظر نرسد. به عنوان مثال ممکن است شما اسم همکار خود را به کرات فراموش کنید یا حتی نام او را به اشتباه صدا بزنید هرچیزی بگویید جز نام اصلی خودش، تا جایی که دیگران متوجه این مشکل شما شده و آن را به طنز تبدیل می کنند. به عقیده فروید این فراموشی از روی آگاهی نیست و مغز تلاش می کند تا نقطه تلاقی افکار خودآگاه و ناخودآگاه را پیدا کند. برای دریافت اطلاعات بیشتر در زمینه راهکارهای مدیریت افکار کلیک کنید.

4-لغزش جا گذاشتن

این نوع لغزش زمانی اتفاق می افتد که فرد چیزی را جایی می گذارد اما بعد نمی تواند آن را پیدا کند و می توان آن را به شکل گم کردن نیز بیان کرد. به جز گم کردن چیزهایی که می تواند فرد را به زحمت بیندازد نیز لغزش محسوب شده و همه جزء مشترکی دارند. این نوع لغزش ها امور زودگذری هستند که کم اهمیت تلقی شده و توجه چندانی به آنها نمی شود.
 

دلایل بروز لغزش فرویدی

علل بروز این مشکل به طور دقیق مشخص نیست و ابزارهای خاصی نیز برای درک و سنجش آن وجود ندارد اما به می توان با توجه به نظریه فروید و با کمک چند فرضیه دلایل زیر را نام برد.

1-سرکوب احساسات و افکار

همانطور که پیش تر به آن اشاره شد افکار و احساسات سرکوب شده می توانند باعث بروز لغزش کلامی بشوند. به عنوان مثال کسانی که درد شوک الکتریکی را تجربه می کنند احتمال بیشتری وجود دارد که هنگام بیان کلمه شوک دچار لغزش کلامی بشوند و علت آن این است که ذهن آنها این کلمه را پس زده و خاطره آن را سرکوب می کند. محققان برای اثبات این فرضیه در سال 1987 یک آزمایشی اجرا کردند که نتایج جالبی به دنبال داشت. در آزمایش مورد نظر از افراد خواسته شد تا به خرس سفید فکر نکنند و مسئله تعجب آور این بود که افراد هر یک دقیقه به خرس سفید فکر می کردند و به کمک این آزمایش نظریه فرایند کنایه ای توسط دنیل وگنر شد و او بر اساس این فرضیه توضیح داد که چطور سرکوب افکار مشخص دشوار است. قسمتی از ذهن انسان افکار پنهان را سرکوب کرده و بخش دیگر هر از گاهی ذهن را کاوش می کند تا از تفکر درباره افکار منفی سرکوب شده ممانعت کند بنابراین آنچه اتفاق می افتد این است که به شکل کنایه آمیزی احساس یا فکری که تلاش در پنهان کردن آن دارید کاملا ناگهانی پررنگ شده و به صورت خطای لغزیشی از دهان بیرون می آید

2-لغزش فرویدی |حواس پرتی و پردازش زبان

این نوع از لغزش زمانی رخ می دهد که شما سعی می کنید دو یا سه کار را با یکدیگر انجام دهید به عنوان مثال هنگام گوش دادن به موسیقی جزوه می نویسید در این زمان به جای متن درسی حرف هایی که از موسیقی می شنوید می نویسید. تفکر و تمرکز همزمان بر دو یا چند موضوع باعث عدم تمرکز کامل بر یک موضوع و حواس پرتی شما می شود. لغزش زبانی می تواند با نحوه پردازش زبان در مغز مرتبط باشد. انسان معمولا هنگام صحبت کردن کلمات را در ذهن مرور و ویرایش می کند تا از بروز خطا در گفتار جلوگیری کند اما گاهی این سیستم پردازش چند لحظه ای از کار می افتد و تا ذهن دوباره متمرکز شود یک کلمه اشتباه بر زبان جاری می شود. به طور معمول افراد در هر 1000 کلمه یک یا دو اشتباه مرتکب می شوند و با توجه به حجم صحبت افراد بین 7 تا 22 اشتباه کلامی برای انسان طبیعی است و جزء لاینفک زندگی انسان هستند.

3-خطاهای اتفاقی و تلاش برای اجتناب

ذهن افراد بزرگسال مخزن ده ها هزار کلمه است که تعداد بیشماری از آنها کمتر استفاده می شود و در ذهن خاک می خورد و گاهی پیش می آید که این کلمات با یکدیگر ترکیب شوند و یا به خطا به زبان جاری شوند. رشته های عصبی مغزی که مسئولیت گفتار شخص را به عهده دارند ممکن است دچار خطای عملکرد شده و فرد کلمات را اشتباه ادا کند و این مسئله کاملا طبیعی است. برای دریافت اطلاعات بیشتر در زمینه اشتباهات لپی کلیک کنید. قطعا این موضوع را تجربه کرده اید که هرچه سعی می کنید یک فکر را از ذهن خود دور کنید و از ان اجتناب می کنید به سرعت به ذهن شما برمی گردد. هرچه بیشتر تلاش کنید تا فکر یا حسی را از ذهن خود خارج کنید آن فکر بیشتر و پررنگ تر به ذهن بازمی گردد. بنابراین زمانی که یک فکر ذهن شما را کاملا دربر گرفته باشد این امکان وجود دارد که علی رغم واپس زنی خود را در کلمات نشان بدهد و با کلمات ابراز می شود.  

توجیه لغزش های کلامی از منظر غیرروانکاوی

اگر از منظر غیرروانکاوی به لغزش های فرویدی نگاه کنید و یا از فردی که روانکاوی نمی داند سوال کنید قطعا او خواهد گفت که این رویدادها کاملا تصادفی هستند به این معنا که اتفاقاقی هستند خارج از زنجیره همگانی که احتمال دارد رخ بدهد یا خیر. از نگاه او لغزش زبانی یک نقصان عملکردی کوچک است که به علت نقص در فعالیت های ذهنی تعیین شده صورت می گیرد و فردی که در مواقع دیگر روان صحبت می کند ممکن است در حالات زیر دچار لغزش می شود

• وقتی که خسته و ناخوش است
• وقتی که فرد برانگیخته است. برای دریافت مشاوره تلفنی کلیک کنید.
• زمانی که اشتغال ذهنی زیادی دارد

افراد زمانی که ناخوش هستند یا سردرد دارند ممکن است کلمات را اشتباه به کار ببرند یا نام ها را فراموش کنند. عکس این حالت نیز ممکن است یعنی فردی که تلاش می کند نامی را به خاطر بیاورد و به ذهن خود فشار می آورد ممکن است دچار سردرد شود. زمانی که فرد اشتغال ذهنی بالایی دارد نیز احتمال اینکه دچار خطای زبانی شده و کلمات را اشتباه ادا کند وجود دارد.  

سخن آخر درمورد لغزش فرویدی

لغزش فرویدی در عین حال که در زندگی روزمره انسان ها چندان تاثیری نداشته و از مسائل پیش پا افتاده محسوب می شود اما ممکن است نشانه ای از عواطف، احساسات یا افکار پس رانده شده ذهن فرد باشد که به صورت لغزش زبانی خود را بروز می دهد. برای دریافت مشاوره روانشناسی کلیک کنید.