اختلالات هورمونی | علت، علائم و انواع اختلالات هورمونی

اختلالات هورمونی کدامند و منجر به چه مشکلاتی می‌شوند؟ سیستم هورمونی بدن شبکه‌ای از غدد است که هورمون‌های مختلف را برای انجام بسیاری از فعالیت‌های ضروری بدن آزاد می‌کند. از جمله این فعالیت‌ها می‌توان به تبدیل کالری به انرژی در بدن اشاره کرد که نیروی کافی را برای سلول‌های بدن تامین می‌کند. به دلیل اثرات گسترده هورمون‌ها، اختلالات هورمونی می‌تواند برارگان‌های مختلف بدن تاثیر بگذارد و عملکرد آن‌ها را تحت تاثیر قرار دهد. برای آنکه با این اختلالات بیشتر آشنا شوید، تا انتهای این مطلب با ما همراه باشید.

هورمون چیست و چه کاری انجام می‌دهد؟

هورمون‌ها موادی شیمیایی هستند که توسط غدد سیستم درون ریز بدن تولید می‌شوند. هورمون‌ها از طریق جریان خون به ارگان‌ها و بافت‌های مختلف بدن می‌رود و به آن‌ها پیام‌هایی مبنی بر نوع و زمان فعالیت‌ها ارسال می‌کند. هورمون‌ها نقش بسیار مهمی در تنظیم بسیاری از فعالیت‌های روتین بدن دارند که از جمله آن‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.

- سوخت و ساز بدن و اشتها

- ضربان قلب

- چرخه‌های مرتبط با تولید مثل و عملکرد جنسی

- رشد کلی بدن

- دمای بدن

- سطح خلق و استرس

از جمله نکات مهم در مورد هورمون‌ها این است که زنان و مردان به طور مشابهی تحت تاثیر هورمون‌های انسولین، رشد، آدرنالین و استروئید قرار دارند. اما در مورد هورمون‌های جنسی بدن زنان و مردان به طورمتفاوتی عمل می‌کند چراکه زنان معمولا تغییرات بیشتری را در سطوح استروژن و پروژسترون تجربه می‌کنند در حالیکه مردان بیشتر تحت تاثیر تغییرات مرتبط با تستوسترون قرار می گیرند. برای آگاهی بیشتر در زمینه تستوسترون کلیک کنید.

اینفوگرافیک اختلالات هورمونی

انواع اختلالات هورمونی

اختلالات هورمونی که به عنوان اختلالات غدد درون ریز شناخته می شوند، زمانی رخ می دهند که عملکرد طبیعی سیستم غدد درون ریز مختل شود. سیستم غدد درون ریز شبکه پیچیده ای از غدد است که هورمون هایی را تولید و در جریان خون آزاد می کند که عملکردهای مختلف بدن را تنظیم کند. اختلالات هورمونی می تواند ناشی از تولید بیش از حد هورمون، تولید کم یا مشکل در تنظیم هورمون باشد. اختلالات هورمونی عموما به دو طبقه کلی تقسیم می‌شوند که شامل موارد زیر است.

1- اختلالاتی که ناشی از ترشح بسیار زیاد یا بسیار کم هورمون توسط غدد است. این اختلالات به عدم توازن هورمونی معروف هستند. عدم توازن هورمونی معمولا به دلیل نقص در عملکرد سیستم بازخورد غدد درون ریز ایجاد می‌شود. این سیستم کنترل کننده سطح هورمون‌ها در بدن است و نقص عملکردی آن منجر به ایجاد سطوح نامتناسب هورمون‌ها و ایجاد اختلالات مختلف می‌شود. از جمله سایر عواملی که می‌تواند به عدم توازن هورمونی منجر شود، می‌توان به وجود مشکلات ژنتیکی، عفونت‌ها و آسیب دیدن غدد درون ریز اشاره کرد.

2- ایجاد ضایعاتی در سیستم غدد، نظیر بروز تومور که می‌تواند روی سطح هورمون‌های بدن اثر بگذارد.

علائم وجود اختلالات هورمونی در بدن

اختلالات هورمونی معمولا علائم گسترده جسمانی و روانی را شامل می‌شود. این علائم با توجه به اینکه کدام غده و کدام هورمون دچار مشکل شده متغیر است. علائم رایجی که در اختلالات هورمونی مشاهده می‌شود شامل موارد زیر است.

• افزایش یا کاهش غیرقابل توجیه و چشمگیر وزن بدن
• تعریق بسیار زیاد و نامتناسب با شرایط محیطی
• بروز مشکلاتی در خواب
• تغییر در میزان حساسیت به سرما و گرما
• خشکی بیش از حد پوست
• تغییراتی در فشار خون و ضربان قلب
• شکنندگی و ضعف استخوان‌ها از نشانه اختلالات هورمونی
• تغییر میزان قند خون بدن
• تحریک پذیری و اضطراب
• برای کسب اطلاعات بیشتر در زمینه درمان اضطراب کلیک کنید.
• احساس خستگی طولانی و غیرقابل توجیه
• افزایش احساس تشنگی و به تناسب آن افزایش احساس نیاز به دفع ادرار
• افسردگی
•  سردرد
• تغییراتی در میزان اشتها
• کاهش میل جنسی
• ناباروری
• ورم صورت
• تاری دید
• تورم در ناحیه گلو

برای آشنایی بیشتر در زمینه درمان افسردگی کلیک کنید.

علت ایجاد اختلالات هورمونی در بدن

همه افراد ممکن است به طور طبیعی در طول زندگی خود دستخوش تغییراتی در سیستم هورمونی بدن بشوند. با این حال عدم توازن هورمون‌های بدنی می‌تواند ناشی از بدکارکردی غدد درون ریز بدن باشد. این غدد شامل غده‌های آدرنال، گناد (بیضه‌ها و تخمدان‌ها)، غده پینه آل، هیپوفیز، هیپوتالاموس، تیروئید و پانکراس است.

برخی شرایط پزشکی، عادات روزانه و سبک‌های نادرست زندگی می‌تواند این غدد را تحت تاثیر قرار دهد و منجر به عدم توازن در سطوح هورمون‌های بدن شود. عوامل زیر از جمله مهم‌ترین شرایط تاثیرگذار در بروز اختلالات هورمونی محسوب می‌شوند.

• تجربه استرس مزمن و شدید
• دیابت نوع 1 و 2
• کم کاری یا پرکاری غدد تیروئید
• رژیم غدایی نامناسب و ضعیف
• مصرف داروهای هورمونی نظیر داروهای ضد بارداری
• سوءمصرف مواد استیروئیدی
• ترشح بیش از حد یا کم هورمون کورتیزول
• آسیب و جراحت مرتبط با غدد درون ریز
• ابتلا به سرطان‌هایی که غدد درون ریز را درگیر می‌کنند
• شیمی درمانی و پرتودرمانی
• کمبود ید در بدن
• ابتلا به سندروم ترنر
• ابتلا به اختلال بی‌اشتهایی عصبی
• ابتلا به عفونت‌ها یا بروز واکنش‌های آلرژیک شدید

برای آگاهی بیشتر در زمینه سندروم ترنر کلیک کنید.

برخی از اختلالات هورمونی رایج

کم کاری تیروئید: این وضعیت زمانی رخ می دهد که غده تیروئید به اندازه کافی هورمون تیروئید تولید نمی کند. علائم ممکن است شامل خستگی، افزایش وزن، عدم تحمل سرما، خشکی پوست و افسردگی باشد.

پرکاری تیروئید: برخلاف کم کاری تیروئید، پرکاری تیروئید با تولید بیش از حد هورمون های تیروئید مشخص می شود. علائم ممکن است شامل کاهش وزن، ضربان قلب سریع، تحریک پذیری، عدم تحمل گرما و مشکل در خواب باشد.

دیابت شیرین: دیابت یک اختلال متابولیک است که با افزایش سطح قند خون به دلیل تولید ناکافی یا استفاده نادرست از هورمون انسولین مشخص می شود. دیابت نوع 1 یک وضعیت خود ایمنی است که در آن لوزالمعده انسولین کافی تولید نمی کند، در حالی که دیابت نوع 2 با مقاومت به انسولین مرتبط است.

سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS): PCOS یک اختلال هورمونی است که زنان را تحت تاثیر قرار می دهد و با بزرگ شدن تخمدان ها همراه با کیست های کوچک مشخص می شود. می تواند باعث قاعدگی نامنظم، رشد بیش از حد مو، آکنه و مشکلات باروری شود.

نارسایی آدرنال: نارسایی آدرنال زمانی رخ می دهد که غدد فوق کلیوی کورتیزول و گاهی اوقات آلدوسترون کافی تولید نکنند. علائم ممکن است شامل خستگی، کاهش وزن، فشار خون پایین، میل به نمک و تیره شدن پوست باشد.

اختلالات هورمون رشد: اختلالاتی که بر تولید یا استفاده از هورمون رشد تأثیر می‌گذارند می‌توانند منجر به الگوهای رشد غیرطبیعی شوند. کمبود هورمون رشد می تواند منجر به کوتاهی قد شود، در حالی که هورمون رشد بیش از حد می تواند باعث غول پیکری یا آکرومگالی شود.

هیپوگنادیسم: هیپوگنادیسم به کاهش تولید هورمون های جنسی (تستوسترون در مردان، استروژن و پروژسترون در زنان) توسط غدد جنسی(بیضه ها در مردان، تخمدان ها در زنان) اشاره دارد. می تواند منجر به اختلال عملکرد جنسی، ناباروری و سایر علائم شود.

سخن آخر

اختلالات هورمونی انواع مختلفی دارند آنچه معرفی شد تعداد محدودی از آن ها بود. بسیاری دیگر هستند که می توانند غدد و هورمون های مختلف بدن را تحت تأثیر قرار دهند. اگر مشکوک به اختلال هورمونی هستید، مهم است که با یک متخصص غدد مشورت کنید. آن ها می توانند آزمایش های تشخیصی مناسب را انجام دهند، تشخیص دقیقی ارائه دهند و بر اساس اختلال خاص گزینه های مدیریتی یا درمانی مناسب را توصیه کنند.

سوالات متداول

- آیا اختلالات هورمونی در زنان از علائم متفاوتی برخوردار است؟

در مورد برخی هورمون‌ها نظیر هورمون‌های جنسی این مسئله صدق می‌کند. در واقع زنان به دلیل برخورداری از سطوح متفاوت هورمون‌های جنسی و چرخه‌هایی نظیر چرخه قاعدگی بیشتر در معرض تغییرات هورمونی قرار دارند که از جمله علائم آن‌ها می‌توان به پریودهای نامنظم همراه با خونریزی و درد زیاد، ضعف استخوان‌ها، گرگرفتگی و تعریق شبانه، یبوست، اسهال، افزایش رشد موها در صورت، گردن، سینه، دور پستان و پشت، افزایش وزن، ناباروری و ... اشاره کرد. در حالیکه علائم اختلالات مرتبط با هورمون جنسی در مردان بیشتر شامل کاهش میل جنسی، بروز اختلال در نعوظ، تحلیل رفتن عضلات، کاهش حجم اسپرم، کاهش رشد موها در بدن و رشد بیش از حد بافت سینه است.

آیا افسردگی می‌تواند به خاطر مشکلات هورمونی باشد؟

بله همان طورکه در متن گفته شد یکی از علائم اختلالات هورمونی بروز افسردگی و اضطراب است. برای مثال افسردگی در کم کاری تیروئید بسیار شایع است. به همین خاطر هنگامی که علائم به صورت پایدار همراه با برخی نشانه‌های جسمی بروز می‌یابد، پزشک ابتدا دستور انجام آزمایش‌های هورمونی را می‌دهد تا افسردگی روانی از افسردگی ناشی از شرایط طبی افتراق داده شود.