خوش بینی آموخته شده | پرورش نگرش مثبت به دنیای پیرامون

تاثیرات خوش بینی آموخته شده در زندگی چیست؟ تفکر و نگرش های افراد تا حد زیادی سبک زندگی و رفتارهای آنان را را تعیین می کند. اینکه افراد چه نگرش مثبت یا منفی به زندگی داشته باشند و با چه دیدی به دنیا بنگرند سلامت روان آنان را تحت تاثیر قرار می‌دهد. کسانی که نگرش مثبتی به دنیا دارند کمتر دچار بیماری های جسمی و روانی می شوند. با توجه به اهمیت این مسئله در مقاله امروز به موضوع خوش بینی آموخته شده می پردازیم.  

ماهیت انسان از دیدگاه سلیگمن

برخلاف دیدگاه های مربوط به پیش از ۱۹۷۰ مانند نظریه سائق و نظریه غریزه و حتی نظریه های آزمایشگاهی مانند دیدگاه رفتارگرایی با انقلاب شناختی اوایل ۱۹۷۰ روح روانشناختی بدون تردید شناختی شد. این انقلاب به انگیزش هیجان نیز کشانده شده و مجموعه فعالیتهای پژوهشی این گستره نوپا در روانشناسی را به سوی دیدگاه های شناختی بود و به طور رسمی بر توصیه های ماشینی و ساختاری انگیزش خط کشیده و انسان گرایانه به امور شناختی، روانشناختی و اجتماعی آدمی نگریست. من به عنوان یک دانشمند شناخته های میانه رو مانند تمام شناختی ها و شناختی رفتاری ها به اراده آدمی در جهت دادن به زندگی، خلق و خو و موفقیت هایش ایمان داشت. برای آشنایی بیشتر با روانشناسی مثبت گرا کلیک کنید.

سیلگمن و روانشناسی مثبت گرا

روانشناسی مثبت نگر در اواخر دهه ۱۹۹۰ به وسیله سلیگمن در مدتی که رئیس انجمن روانشناسی آمریکا بود شکل گرفت. روانشناسی مثبت نگر به خوشبختی، برتری و عملکرد نادیده گرفته و در عوض روی ناهنجاری‌ها حالت دفاعی، ضعف ها و انگیزه های منفی بر اشکالات انسان به جای محسنات آنها تمرکز می کنند، انتقاد کرده است. تاکید  روانشناسی مثبت نگر همان چیزی است که مزلو و سایر روانشناسان انسان گرا بیش از سی سال قبل مورد توجه قرار داده بودند.
روانشناسی مثبت نگر درباره شخصیت خوشبخت نظر متفاوتی دارد. آنها معتقدند شما در اثر تجربه خودتان میدانید که برخی افرادی را که ملاقات می کنید خوشبین تر و سرشار از انرژی و شاداب تر از دیگران هستند با اینکه می دانید آنها با مشکلات شغلی اجتماعی یا مالی مواجه هستند.

روانشناسی مثبت گرا و هیجانات مثبت

در حقیقت روانشناسی مثبت نگر فراتر از این حرف ها می باشد.  بر اساس آنچه سلیگمن اظهار داشت روانشناسی مثبت نگر شامل هیجان های مثبت و ویژگی های خودی مثبت و سازمانها مثبت است. سلیگمن می گوید در دنیایی که روانشناسان امروزه تبلیغ می کند جایی برای هیجان های منفی نیست.
در واقع همه ما در غذاهای گوناگونی که روی اجاق می‌پذیم، در بوهای خوش که در عصر ما مصرف می کنیم، هنگامی که با حیوان خانگی به عنوان عضوی از خانواده برخورد کنیم به دنبال تجربه احساس مثبت هستیم و از هیجان های منفی مانند ترس و احساس جدایی دوری می‌جویند اگرچه در بسیاری از مواقع درگیر همین احساسات منفی هستیم. همه هیجان ها محتوای احساسی، فکری و عملی دارند یعنی مجموعه ای از این عوامل در کنار هم تعیین خواهند کرد آیا روزگار خوش در پیش رو خواهیم داشت یا خیر.  

خوش بینی آموخته شده و فواید آن

خوش بینی آموخته شده شامل پرورش دادن نگاه به جهان و هر آنچه در آن هست از منظری مثبت. این مفهوم اغلب با درماندگی آموخته شده مقایسه می شود. در درماندگی آموخته شده تصور می شود که فرد هیچ کاری از دستش ساخته نیست و با هر تلاشی به در بسته خواهد بود. مفهوم خوش بینی آموخته شده این تعریف است. به این معنا که در پس هر رویداد و رخداد منفی، اتفاقی مثبت به دنبال آن می آید. در خوش بینی آموخته شده افکار منفی به چالش کشیده می‌شود و با افکار مثبت جایگزین می شود. خوش بینی آموخته شده فواید زیادی دارد که رایج ترین آن ها شامل موارد زیر می شوند:

1-خوش بینی آموخته شده درمورد آینده

کسانی که خوش بینی دارند نگرش مثبت تر به آینده خواهند داشت. هیجانات مثبت در مورد آینده شامل ایمان، باور، اعتماد و امید است. خوش بینی و امید باعث مقاومت بهتر در برابر افسردگی در مواقع برخورد با رویداد های بد عملکرد بهتر در کار و به ویژه در مشاغل چالش برانگیز و سلامت جسمی می شود. کسانی که خوش بینی آموخته شده دارند رویدادهای بد را موقتی و زودگذر می دانند. آنها رویدادهای خوبی را برای خود در قالب عللی دائمی از قبیل خصایص و توانایی‌ها تبیین می‌کنند.
بعضی از افراد این توانایی را دارند که مشکلات خود را در یک جعبه قرار داده و به زندگی خود بپردازند. حتی وقتی که یک جنبه مهم آن مانند شو و زندگی عاطفی شان دچار مشکل جدی شده باشد. برخی دیگر به یک مشکل اجازه می دهد که کلا آنها را از زندگی بیندازد. آنها فاجعه سازی می‌کنند و وقتی که یکی از رشته های زندگی این افراد باز می شود کل بافت آن از هم پاشیده می شود.

2-خوش بینی آموخته شده |جوهره امید

عمدتاً ابزار سخنوران تلویزیونی، سیاستمداران و تبلیغات است. مفهوم خوش بینی آموخته شده واژه امید را به آزمایشگاه وارد کرد و دانشمندان در آنجا می‌توانند آن را به منظور درک نحوه کارکرد را به دقت مورد تجزیه و تحلیل و مطالعه قرار دهند. اینکه افراد امید داشته باشند یا نه به کنار هم قرار گرفتند به دو عامل بستگی دارد تا آنها را مورد بحث قرار می دهند یافتن علل دائمی و آن برای رویدادهای خوب و علت موقتی و خاص برای رویدادهای منفی. نسبت دادن اتفاقات خوب به علت موقت و خاص همان ناامیدی میباشد.
همان کسانی که تبیین های دائمی و برای رویدادهای خوب در نظر می گیرند نگرش امیدواری به زندگی دارند. این افراد بعد از برخورد با مشکلات به سرعت به وضعیت مطلوب قبلی برمی‌گردند و پس از تجربه یک موقعیت به آسانی روی دور می‌افتند اما کسانی که توضیحات موقتی و خاص برای موقعیت و تبیین های دائمی برای موانع و مشکلات دارند در شرایط فشار از پا در می آیند و به سختی به موفقیت می‌رسند.

3-خوش بینی و سلامت

دانشمندان با بررسی جزئیات سیستم ایمنی نشان دادند که خوش بینی برای سلامتی مفید می باشد. در طول زندگی افراد خوش‌بین نسبت به افراد بدبین دوره‌های ناامیدی کمتری خواهند داشت و هر چقدر که این ناامیدی کمتر باشد سیستم ایمنی بدن او قوی تر خواهد بود. زمانی که فرد بدبینی معتقد است که بیماری امری  فراگیر و شخصی است احتمال اینکه برای رفع بیماری اش به تغذیه سالم، دریافت دارو، مراجعه به پزشک، ترک سیگار و موارد دیگر اقدام کند کمتر است.
اما مورد بعدی این است که کسانی که سبک بدبینانه به زندگی دارند با هر حادثه مانند اخراج از کار یا طلاق یا ورشکستگی ممکن است دچار بیماری‌های عفونی، سکته قلبی و سرطان شوند در حالی که اگر فردی نگاه خوش بینی داشته باشد از آن اتفاقات درس گرفته و دوباره حرکت می کند. بنابراین احتمال کمتری دارد که دچار مشکلات سلامتی شود.

4-سطح استرس کمتر

استرس در نتیجه افکار و باورها و پیشگویی منفی می باشد. افرادی که خوش بینی آموخته شده دارند و تنها استرس کمتری نخواهند داشت من که در موقعیت های چالش برانگیز می توانند متفکرانه دست به عمل زده و خودشان را کنترل کنند. بنابراین به جای دلسرد شدن و کنار کشیدن و فرار از این موقعیت ها انعطاف پذیری بیشتری از خود نشان داده و راحت تر می توانند مسائل را حل کنند. استرس زیاد و ناتوانی در کنترل موقعیت ها با درماندگی آموخته شده رابطه مستقیمی دارد. با تغییر جهان بینی آرامش بیشتر و استرس کمتری خواهید داشت.

5-انگیزه بالاتر

خوش بینی آموخته شده باعث می شود که افراد در هنگام پیگیری اهداف خود همچنان انگیزه خویش را حفظ کنند. مثلاً کسی که امید برای قبولی در امتحان دارد برای رسیدن به اهدافش انگیزه بیشتری دارد در نتیجه تصمیم هر رویدادی نمی‌شود و برای آن تلاش می کند یا فردی که می خواهد برای کاهش وزن اقدام کند نسبت به فرد بدبین که ممکن است این باور را داشته باشد رژیم های غذایی که فایده ای ندارند زودتر به تناسب اندام می‌رسد. خوشبین ها بر تغییرات مثبتی که در زندگی روزانه آنها پیش می آید توجه و تمرکز کرده و باور دارند که می‌توانند به آرزوها و آمال خود جامه عمل بپوشاند در نتیجه انگیزه بیشتری پیدا کرده و به راحتی تسلیم هر رویدادی نمی شوند. برای آشنایی با راه های افزایش انگیزه کلیک کنید.  

خوش بینی آموخته شده در مقابل بدبینی

سلیگمن خوشبینی را در مقابل بدبینی قرار داد. او معتقد بود که فقط فقدان کنترل تحت شرایط درماندگی آموخته شده بر سلامتی تاثیر نمی گذارد بلکه این اهمیت دارد که چگونه این فقدان کنترل را برای خودشان توجیه می کند. برای توجیه کردن این عامل مفهوم سبک تبیینی را مطرح کرد. افراد بدبین موقعیت‌های منفی را با لحنی شخصی و فراگیر توجیه می‌کند مثلاً می‌گویند تقصیر من است همیشه همین طور خواهد بود یا این بر تمام جنبه‌های زندگی من تاثیر می گذارد.

درماندگی آموخته شده و افسردگی

پژوهش‌های سلیگمن نشان داده درماندگی آموخته شده در افرادی که سبک تبیینی بدبینی دارند به افسردگی منجر می‌گردد. اما سبک تغییری خوشبینانه از درماندگی جلوگیری می کند. خوشبین ها افرادی هستند که انتظار دارند اتفاقات خوب برای آنان روی می‌دهد اما بدبینی ها آدم هایی هستند که انتظار دارند فقط اتفاقات بد پیش روی آنها قرار بگیرد. دارای سبک تبیینی خوشبینانه از افراد دارای سبک طبیعی بدبینانه سالم‌تر هستند. بدبین ها باور دارند که اعمال آنها پیامد ناچیزی دارند فقط به همین دلیل بعید است که با تغییر رفتار شان در رابطه با سیگار کشیدن، رژیم غذایی و ورزش یا توجه پزشکی به موقع از بیماری پیشگیری کنند.
مفهوم سبک تبیینی توضیح می دهد که افراد از نظر نحوه ای که احساس درماندگی آموخته شده یا فقدان کنترل را توجیه می‌کنند متفاوت هستند. درماندگی آموخته شده برخی افراد را  از پای می‌آورد. اینطور به نظر می‌رسد که آنها دست از تلاش می کشند افسرده شده و دارای مشکلات سلامتی می‌شوند اما افراد دیگری که با موفقیت های مشابهی روبرو می شوند بعد از مدتی بهبود می یابند. برای آشنایی با نحوه رهایی از درماندگی آموخته شده کلیک کنید.
سلیگمن برای این تفاوتها توجیه شناختی را مطرح کرد که مفهوم تجدیدنظر شده درماندگی آموخته شده به نام مدل انتساب است. وقتی افراد در کاری شکست می‌خورند این شکست‌ها را به علتی نسبت می‌دهند. آنان به این طریق علت مشکل و فقدان کنترل را برای خودشان توجیه می کنند. افراد بدبین علت شکست را به علت درونی پایدار و کلی نسبت می دهد در حالیکه خوش بین ها شکست را با علت های بیرونی، ناپایدار و اختصاصی انتساب می‌کنند.  

راهنمای استفاده از خوش بینی

برای استفاده درست از این روش برای اینکه بدانید در چه شرایطی باید از روش خوش بینی استفاده کنید ابتدا از خود این سوال را بپرسید که می‌خواهی چه کار کنید؟

• اگر شما در وضعیت موفقی قرار دارید مانند در حال گرفتن ارتقای شغلی هستید یا برنده شدن در یک بازی و یا نوشتن یک گزارش سخت بهتر است از خوش بینی استفاده کنید.
• اگر خواستار این هستید در مورد احساساتی که خواهید داشت بیشتر بدانید مانند درمان افسردگی و حفظ روحیه و انرژی از خوش بینی استفاده کنید.
• اگر در وضعیت نامطلوبی قرار دارید که امکان دارد این وضعیت شما زمان زیادی به طول می انجامد و تا حد زیادی سلامت جسمی شما را تحت تاثیر قرار دهد از خوش بینی استفاده کنید.
• اگر میخواهید رهبری گروهی را به عهده بگیرید یا در انتخاباتی شرکت کنید و مایلید دیگران به شما رای دهند از خوش بینی استفاده نمایید.
• ولی موقعیت هایی وجود دارند که توصیه نمی‌شود در آنها از تکنیک‌های خوش‌بینی استفاده کنید مانند:
• اگر هدفتان برنامه ریزی کردن برای یک آینده نا مطمئن و پرریسک است نیاید از خوش بینی استفاده کرد.
• اگر مایلید کسانی را که آینده تاریکی در انتظارشان است را نصیحت کنید اصلاً نباید از تکنیک‌های خوش بینی استفاده نمایید.
• اگر می خواهید نشان دهید که در غم دیگران شریک هستید در ابتدا از خوش‌بینی استفاده نکنید هر چند ممکن است بعدها که اعتماد و همدلی شکل گرفت بتوانید از این روش استفاده کنید اما قبل از استفاده از روش خوش بینی باید تخمین بزنید که هزینه شکست شما چقدر خواهد بود. مثلا کسی که در مهمانی الکل مصرف می‌کند و می‌خواهد برای برگشت به خانه رانندگی کند باید این حدس را بزند که در صورت استفاده از تکنیک خوش بینی هزینه شکست او می تواند یک سانحه رانندگی دردناک باشد.

 

زیر سوال بردن افکار منفی برای رسیدن به خوش بینی

یک روش عالی برای ایجاد خوش بینی وجود دارد که از شناسایی و زیر سوال بردن افکار بدبینانه تشکیل شده است. هر کس از مهارت زیر سوال بردن برخوردار می باشد و ما از این مهارت ها در زمان مقابله با اتمام نابجای اعمال کاری اصلی یک شخص بیرونی یک رفیق یا معشوقمان استفاده میکنیم. امثلا فردی که شما را متهم می‌کند که شما لیاقت پست معاونت را ندارید شما بی‌درنگ در پاسخ دلایل زیادی را مبنی بر بی اساس بودن آن ردیف می کنید. در این رابطه مطالعه مقاله رهایی از افکار منفی با قانون جذب پیشنهاد می شود.
ممکن است ارزیابی مطلوبی که سال گذشته از کارکنان دریافت کرده اید اشاره کنید و مهارتی را که در سر به راه کردن دیگران از خود نشان داده اید اما وقتی که خودتان به خودتان اتهامات مشابهی را وارد می‌کنید معمولاً از زیر سوال بردن آنها ناتوان می شوید هر چند که این اتهامات اغلب اوقات صحیح نمی باشند.
شما با زیر سوال بردن موقعیت هایی که به دنبال روبرو شدن با یک گرفتاری به سراغتان می آید می توانید شهر افسردگی و تسلیم شدن راحت شوید. اما سوال اینجاست که چگونه باورهای خود را تغییر دهید؟وقتی می‌خواهید با خودتان مشاجره و مباحثه داشته باشید و حرفهای خودتان را زیر سوال ببرید باید به چهار مطلب توجه کنید: شواهد،  باورهای ناهمساز، مفاهیم یا برداشت ها و کارایی یا سودمندی.

1-خوش بینی آموخته شده | شواهد

بهترین روش برای زیر سوال بردن یک باور غیر منطقی این است که ثابت کنید این باور حقیقت هر نادرست است. مثلا کسی که فکر می کند نمره او پایین ترین نمره کلاس است بررسی شواهد متوجه می شود که افراد دیگری هم نمره پایین تری از او داشتند و بنابراین او بدترین فرد کلاس نیست. فهم تفاوت به این دیدگاه و آنچه که به اصطلاح به قدرت خوش‌بینی معروف شده مهم است. هدف این نیست که فقط افراد خوشبین باشند و با تکرار واژه های خوش بینی نگاه متفاوتی داشته باشند بلکه بهتر است یاد بگیرند که واقعیت‌ها را ببیند و متوجه خطاهای فکری خودشان که باعث فاجعه سازی از یک موضوع می‌شود، گردند نه اینکه با دیدی مثبت غیر واقعی، دنیای غیر واقعی در ذهن خود به تصویر بکشند.

2-خوش بینی آموخته شده |باورهای ناهمساز

هرگز اتفاقات ناخوشایندی که روی می دهند دلیل خاصی ندارند و معمولاً می‌توانند علت‌های متفاوتی داشته باشند. افراد منفی اندیش همیشه بدترین حالت ممکن را در نظر می گیرند. به عنوان مثال می گویند من آدم احمقی هستنم یا برای یادگیری سن من بالا رفته است اما بهتر است که افراد به تمام واقعیت ها و گزینه های ممکن توجه داشته باشند تا بتوانند با بدبینی خود مقابله کنند. مطمئن باشید که همیشه راهی بهتر چیزی که شما انتخاب کردید وجود دارد.
افکار منفی معمولاً بر خلاف واقعیت هستند و بدترین باور ها را در بر می گیرند و بدانید این شما هستید که آنها را به عنوان گزینه انتخاب می کنید نه وجود شواهد. پس شما باید تمرین کنید که این عادت نامطلوبتان را در انتخاب بدترین گزینه ها عوض کنید. برای آشنایی بیشتر با تکنیک توقف فکر کلیک کنید.

3-مفاهیم یا برداشت ها

گاهی اوقات باور منفی افراد واقعی است. در این شرایط تکنیکی که بهتر است از آن استفاده شود فاجعه زدایی می باشد. به خودتان بگویید حتی اگر باور من حقیقت داشته باشد این باور چه مفهومی را در بر می گیرد. به عنوان مثال زهرا سنش از تمام دانشجویان کلاس بیشتر است اما آیا این به این معناست که استعداد او از همه کمتر است و هیچ کس او را برای کاری استخدام نخواهد کرد. بنابراین ابتدا برداشت و تفسیر خودتان را از باور تان به خود بگویید سپس اگر دید شما خیلی اشتباه است آن وقت مدارک و شواهد را بررسی کنید.

4-کارایی یا سودمندی

پیامدهای ناشی از یک باور دردسرسازتر از خود آن باور می باشند. برای مثال فردی که باور دارد شکمو است و پیامد باورش این است که چون فردی تنبل و شکمو است برای کنار گذاشتن رژیم مجوز دارد. برخی افراد معتقدند که دنیا عدالتی ندارد در برابر این باور چه می توان کرد. آیا فکر کردن به آن موجب ناراحتی و رنجش بیشتر فرد نخواهد شد. گاهی بهتر است به جای جمع کردن شواهد و مدارک و زیر سوال بردن یک باور با آن کنار بیایید. برخی اوقات هنگام انجام دادن کاری بهتر است به جای اینکه از خود این سوال را بپرسید که آیا این باور درست است یا خیر بپرسید این که همین الان در موردش فکر کنید بهتر است یا این که بعدا راجع به آن فکر کنید.  

خوش بینی آموخته شده |سخن آخر

این را بدانید که خوش بینی آموخته شده یک فرآیند است که نیاز به تکرار و تمرین دارد و امکان ندارد کسی یک روز یا دو روز به آن برسد. در اصل برای رسیدن به این کار باید افکار منفی که از روی عادت داشتید را کنار بگذارید و روش جدیدی در پیش بگیرید. گاهی زیر سوال بردن افکار منفی و کنار گذاشتن آن برای افراد به راحتی امکان پذیر نمی باشد چراکه این باورهای منفی ریشه در دوران کودکی دارند. در این شرایط توصیه می شود که از یک مشاور یا روان درمانگر کمک بگیرند. برای دریافت خدمات مشاوره روانشناسی حامی هنر زندگی کلیک کنید.