محرومیت از مواد | علل، علائم، انواع و راهکار هایی برای درمان

محرومیت از مواد چیست؟ اعتیاد به مواد افیونی یک مشکل جدی برای بسیاری از مردم در سراسر جهان است و علائم ترک و محرومیت از مواد افیونی از شدیدترین این مشکلات محسوب می شود. علائم متنوعی از ترک و محرومیت از مواد وجود دارد. برخی احساسی و برخی فیزیکی هستند که شدت و ضعف و طول درمان آن ها به نوع دارو و موادی که محرومیت از آن را تجربه می کنید بستگی خواهد داشت. رایج ترین علائم محرومیت از مواد گاهی در همان بیست و چهار ساعت اول تظاهر پیدا می کند. مانند تعریق زیاد و مشکلات خواب و غیره. برای دریافت مشاوره ترک اعتیاد کلیک کنید.

 

محرومیت چیست؟

محرومیت از مواد یا به عبارت آشناتر، ترک مواد ترکیبی از اثرات جسمی و روانی است که فرد پس از قطع یا کاهش مصرف موادی مانند الکل و داروهای تجویزی یا تفریحی تجربه می کند. اگر از ماده ای با پتانسیل بالا برای وابستگی استفاده کرده اید و به طور ناگهانی مصرف خود را قطع کنید یا مصرف خود را به شدت کاهش دهید به علائمی دچار می شوید که به محرومیت از مواد شناخته می شود. برای دریافت اطلاعات بیشتر در زمینه درمان اعتیاد به مواد مخدر کلیک کنید. بروز علائم ترک به شدت و مدت مصرف مواد بستگی داشته و شدت علائم ترک به طور گسترده ای بسته به نوع دارو و ترکیب بیولوژیکی شما متفاوت خواهد بود. محرومیت از مواد می تواند در برخی موارد ناخوشایند و بالقوه خطرناک باشد. به همین دلیل همیشه باید قبل از قطع یا کاهش مصرف یک ماده با پزشک خود صحبت کنید. افرادی که مصرف دارو را متوقف می کنند اغلب این علائم محرومیت را بسیار سریع تجربه می کنند. سایر علائم محرومیت معمولا در زمان های بعدتر ایجاد می شوند. این علائم به طور کلی بسیار قوی تر هستند. آن ها اغلب پس از گذشت بیست و چهار ساعت ظاهر می شوند. نمونه هایی از این علائم کناره گیری از مواد عبارتند از: حالت تهوع، اسهال و درد شکم. فشار خون بالا و ضربان قلب سریع. گشاد شدن مردمک و تاری دید. این علائم ترک غالبا برای افراد بسیار سخت می باشد. معمولاً در عرض سه روز شروع به بهبودی می کنند و در عرض هفت روز نیز از بین می روند.  

انواع محرومیت از مواد

علائم ترک خاصی که تجربه می کنید به نوع دارویی که مصرف می کردید بستگی دارد. انواع مختلفی از دارو وجود دارد که می تواند منجر به ترک شود. از جمله موارد زیر:

• داروهای ضد افسردگی، باربیتورات ها، شاهدانه
• داروهای منجر افسردگی مانند الکل، توهم زاها، مواد استنشاقی
• مواد افیونی، محرک ها

 

علائم محرومیت از مواد

علائم ترک بسته به نوع دارویی که مصرف می کردید متفاوت است. اما برخی از علائم رایج که معمولاً با ترک همراه است عبارتند از:

• آبریزش بینی، لرزش و اختلالات خواب، تعریق
• تغییرات در اشتها، تغییرات در خلق و خو
• بی نظمی و شلختگی، خستگی، تحریک پذیری
• درد عضلانی و حالت تهوع و استفراغ، بی قراری

علائم شدیدتر مانند توهم، تشنج، هذیان نیز ممکن است در برخی موارد رخ دهد. نوع دارویی که مصرف می‌کردید، مدت زمانی که آن را مصرف می‌کردید و دوز مصرفی‌ همگی می‌توانند بر نوع و شدت علائمی که تجربه می‌کنید تأثیر بگذارند. در حالی که علائم فیزیکی ترک با توجه به تفاوت های موجود از چند روز تا یک هفته یا کمی بیشتر طول می کشد و متغیر است، ترک روانی مواد مانند افسردگی یا نارسایی شناختی می‌تواند زمان بسیار طولانی‌تری داشته باشد.  

علل محرومیت از مواد

بدن و مغز برای حفظ حالتی از تعادل به نام هموستاز کار می کنند. مصرف یک ماده این تعادل را تغییر می دهد. بنابراین بدن شما باید اقداماتی را برای تنظیم از جمله تغییر سطوح انتقال دهنده های عصبی خاص انجام دهد. این مواد بر روی سیستم پاداش مغز شما تأثیر می گذارد و باعث آزاد شدن مواد شیمیایی می شود. هنگامی که شما به طور منظم یک ماده را برای یک دوره زمانی مصرف می کنید بدن تحمل و وابستگی به آن ماده ایجاد می کند. برای دریافت اطلاعات بیشتر در زمینه ترک اعتیاد کلیک کنید. تحمل به این معنی است که برای دستیابی به همان اثراتی که در ابتدا تجربه کرده‌اید دوزهای بیشتری از این ماده باید مصرف شود‌. در حالی که وابستگی به این معناست که بدن شما به این ماده برای جلوگیری از تجربه اثرات ترک نیاز دارد. اگر به طور ناگهانی مصرف این ماده را قطع یا کاهش دهید بدن یک بار دیگر از تعادل خارج می شود و علائم محرومیت از مواد و ترک ایجاد می شود. چنین علائمی اغلب هم جسمی و هم ذهنی هستند و بسته به نوع دارو می توانند خطرناک باشند.  

تفاوت در بروز علائم

اپیوئیدهای مختلف تجربیات متفاوتی در ترک مصرف ایجاد می کنند. شکل و ظاهر و عوارض علائم می تواند تا حد زیادی متفاوت باشد. هیچ دو دارویی صد درصد شبیه هم نیستند. برخی از داروها و مواد برای مدت طولانی تری در بدن باقی می مانند. سایر داروها نسبتاً سریع تر از بدن دفع می شوند. هروئین نمونه ای از مواد مخدر است که معمولاً به سرعت از بدن خارج می شود. علائم ترک هروئین و اثرات ترک هروئین در نتیجه همین تسریع در دفع، تمایل به بروز سریع دارند. اما از سوی دیگر علائم ترک متادون معمولاً بعداً تظاهر پیدا می کند. یک معتاد به هروئین ممکن است در کمتر از ۱۲ ساعت اثرات ترک آشکار را تجربه کند؛ اما یک معتاد به متادون بعد از ۳۶ ساعت شروع به بروز و تجربه علائم آن می کند. بروز و شدت و زمان علائم ترک همیشه به داروی خاص مصرفی بستگی دارد.  

نمونه هایی از مواد با اثرات محرومیت

علائم ترک اغلب برعکس اثرات ماده است. به عنوان مثال الکل یک عامل افسردگی است بنابراین اگر به طور ناگهانی مصرف الکل را متوقف کنید ممکن است علائم تحریک بیش از حد مانند اضطراب یا بیقراری را تجربه کنید. در زیر چند نمونه از مواد خاصی که ممکن است منجر به ترک و مدت زمان مورد انتظار آن علائم شوند ذکر شده است:

• الکل: همه افرادی که نوشیدن الکل را ترک می کنند علائم ترک ندارند اما اکثر افرادی که به طور ناگهانی پس از نوشیدن الکل کافی برای مدت طولانی ترک می کنند می توانند طیف گسترده ای از علائم را تجربه کنند. بسیاری از اوقات این علائم باعث عود می شود. برای دریافت اطلاعات بیشتر در زمینه اعتیاد به الکل کلیک کنید.
• هروئین: کسانی که به هروئین معتاد شده‌اند علائم ترک شدیدی را تجربه می‌کنند اما حتی بدترین این علائم نیز طی پنج تا هفت روز فروکش می‌کنند. با این حال برای برخی سندرم ترک پس از حاد (PAWS) می تواند هفته ها یا حتی ماه ها ادامه یابد.
• ماری جوانا: در مقایسه با الکل و سایر مواد مخدر علائم ترک برخی از مصرف کنندگان ماری جوانا در هنگام تلاش برای ترک آن خفیف است. اما برخی از این علائم به اندازه کافی برای برخی ناخوشایند هستند که تصمیم می گیرند دوباره به مصرف دارو برگردند.
• نیکوتین: همه علائم ترک نیکوتین یکسان را تجربه نمی کنند.  همانطور که بسیاری از سیگاری ها می دانند علائم ترک نیکوتین می تواند ترک سیگار را دشوار کند. اقداماتی نیز وجود دارد که می توانید برای کاهش این علائم انجام دهید.
• اکسی کانتین (اکسی کدون): شدت اکسی کانتین و سایر علائم ترک مواد افیونی با نسخه معمولاً به مدت زمان مصرف دارو و میزان مصرف آن مربوط می شود. اگر مسکن را فقط طبق دستور مصرف کرده باشید ممکن است اصلاً علائم ترک یا علائم بسیار خفیف را نیز تجربه نکنید.

 

تشخیص محرومیت از مواد

افراد معمولا هنگامی که مصرف یک ماده را قطع یا کاهش می دهند علائم بروز داده شده ترک را تشخیص می دهند. به عنوان مثال نخوردن یک فنجان قهوه معمول صبحگاهی ممکن است منجر به علائم ترک اعتیاد به کافئین مانند خستگی، سردرد و تحریک پذیری شود. علائم ترک نشانه وابستگی به یک ماده است. قبل از اینکه مصرف دارو یا مواد را کاهش دهید یا قطع کنید باید با پزشک خود صحبت کنید تا در مورد نحوه انجام ایمن این کار و به حداقل رساندن علائم احتمالی ترک توصیه های تخصصی دریافت کنید. اگر در مدیریت علائم خود مشکل دارید پزشک شما بهتر می تواند کمک کند و نظارت پزشکی را برای اطمینان از ایمنی شما در هنگام سم زدایی از یک ماده ارائه دهد. پزشک همچنین می‌تواند تشخیص دهد که آیا علائمی که تجربه می‌کنید به دلیل ترک است یا اینکه نتیجه عوارض دیگری است. برای دریافت مشاوره تلفنی فردی کلیک کنید.  

درمان محرومیت از مواد

درمان ترک شامل حمایت، مراقبت و داروهایی است که می توانند علائم را کاهش دهند و از عوارض احتمالی جلوگیری کنند. با استفاده از برخی مواد افراد می توانند به طور ناگهانی مصرف آن ها را متوقف کنند و علائم ترک خود را به تنهایی مدیریت کنند. برای مثال یک فرد ممکن است بتواند بدون کمک کافئین را ترک کند و تا زمانی که علائم از بین برود به تنهایی با علائم ناخوشایند کنار بیاید. اما ترک ناگهانی موادی مانند بنزودیازپین ها یا الکل می تواند به طور بالقوه خطرناک باشد. بنابراین همیشه با پزشک خود مشورت کنید تا یک برنامه سم زدایی ارائه دهد. ترک با کمک های پزشکی می تواند ایمنی و سلامت شما را تضمین کند و به کاهش علائم ناخوشایند ترک کمک کند.

داروهای ترک مصرف

داروهایی که پزشک شما برای کمک به کاهش علائم ترک تجویز می کند بسته به نوع ماده ای که مصرف می کردید متفاوت است. برخی از داروهایی که برای درمان انواع مختلف ترک استفاده می شوند عبارتند از:

• کاتاپرس (کلونیدین)، لیبریوم (کلردیازپوکساید)
• بوپرنکس (بوپرنورفین)، والیوم (دیازپام)
• آتیوان (لورازپام)، متادون

سایر داروها نیز برای مدیریت علائم خاص ترک استفاده می شوند که شامل داروهای ضد اضطراب، ضد تشنج ها، داروهای ضد روان پریشی یا سایر داروهای طراحی شده برای درمان تهوع یا مشکلات خواب می باشد. به گفته مؤسسه ملی سوء مصرف مواد در بیشتر موارد علائم مرتبط با محرومیت از مواد به راحتی با داروهایی که ناراحتی را کاهش داده یا از بین می‌برند درمان می‌شوند. اما درمان ترک با درمان خود وابستگی یا اعتیاد یکسان نیست.  

خودیاری برای مقابله با محرومیت از مواد

علاوه بر دریافت حمایت پزشکی کارهایی وجود دارد که می‌توانید انجام دهید و به شما کمک می کند در طی مراحل ترک‌احساس بهتری داشته باشید. چه به تنهایی و چه تحت نظارت پزشک ترک اعتیاد را با کمک و مداخله دیگران کنترل کنید.داشتن حمایت اجتماعی بسیار مهم است. به یک دوست یا یکی از اعضای خانواده مورد اعتماد خود بگویید تا بتوانند در طول این فرآیند از شما پشتیبانی کنند.

• سلامت رژیم غذایی را رعایت کنید: روی خوردن وعده های غذایی مغذی و متعادل تمرکز کنید.  خوردن غذاهای سرخ شده، چرب یا شیرین ممکن است حال شما را بدتر کند. برای دریافت مشاوره تغذیه کلیک کنید.
• ورزش کنید: سعی کنید هر روز کمی فعالیت بدنی داشته باشید. حرکات کششی، پیاده روی، شنا یا سایر فعالیت ها به تقویت خلق و خوی شما و افزایش تحمل کمک می کند.
• مقدار زیادی آب بنوشید: به خصوص اگر علائمی شبیه آنفولانزا مانند تهوع و استفراغ را تجربه می کنید مهم است که هیدراته بمانید. زیرا در حال ترک اعتیاد هستید.
• علائم را با داروهای بدون نسخه (OTC) تسکین دهید: اگر علائمی مانند سردرد، ناراحتی معده یا اسهال دارید از داروهای OTC مناسب در دوزهای توصیه شده استفاده کنید.
• خوب بخوابید: گاهی اوقات محردمیت از مواد می تواند منجر به مشکلات خواب شود اما سعی کنید به اندازه کافی استراحت کنید. برای ایجاد یک برنامه خواب منظم و تمرین عادات خواب خوب برنامه ریزی کنید.
• فعالیت های مدیریت استرس مانند یوگا و مدیتیشن نیز به شما کمک می کند تا با تجربه کناره گیری خود کنار بیایید. با این حال اگر برای مقابله با این مشکل تلاش می کنید یا علائم نگران کننده ای را تجربه می کنید حتما با پزشک خود تماس بگیرید.

 

سخن آخر

فرایند سم زدایی، ترک و محرومیت از مواد و داروها با استفاده از داروهای کمکی موسوم به (مت) انجام می شود. ابتدا در یک بیمارستان یا مرکز ترک با کارشناسان مجرب امر و شرایط کنترل شده شروع می شود سپس به یک محیط کلینیکی همراه با مشاوره در همان محل منتقل می شود. برای ترک یک دارو به تنهایی عمل نکنید زیرا عوارض محرومیت از مواد گاهی سخت و حتی خطرناک است که منجر به از دست دادن جان شما می شود. بهتر است قبل از هر اقدامی و مصرف هر نوع دارویی برای کنترل مصرف مواد با پزشک مشورت کنید. طی کردن مسیر پر پیچ خم درمان و ترک مواد را با همراهی متخصصین امر انجام دهید تا هم سلامت بدنی خود را حفظ کنید و هم در مسیر بازگشت به مواد قرار نگیرید. برای کسب اطلاعات بیشتر از خدمات مشاوره روانشناسی کلیک کنید.