- نویسنده : دکتر فرزاد طباطبایی
خوشحال می شویم برای دیدن ویدیوهای مرتبط با کمال گرایی در کودکان پیج اینستاگرام دکتر فرزاد طباطبایی را دنبال کنید.
کمال گرایی در کودکان یکی از صفاتی است که در روانشناسی مورد بحث بسیاری قرار گرفته است. اگرچه کمال گرا بودن می‌تواند یک ویژگی مطلوب باشد، با این حال در بعضی مواقع نیز کمال گرایی آسیب‌هایی را در شخصیت فرد ایجاد می‌کند. برخلاف تصور والدین، رشد بیش از حد کمال گرایی در کودکان نه تنها نمی‌تواند باعث پیشرفت آن‌ها شود، بلکه کودک مستعد ابتلا به اختلالات اضطرابی و افسردگی می‌شود. در این راه لازم است که والدین یک بازنگری در شیوه تربیتی خود انجام داده و با توجه به تلاش کودک و نه صرفا نتیجه، او را تشویق کنند.
همچنین با افزایش اعتماد به نفس کودک، آموزش مهارت‌های سازگاری و بهره بردن از مشاوره کودک می‌توانید به غلبه بر کمال گرایی در کودک خود کمک کنید. برای کسب اطلاعات در خصوص مشاوره کودک کلیک کنید..gif)
کمال گرایی چیست؟
کمال گرایی، در روانشناسی به مجموعه خصوصیات شخصیتی گفته می‌شود که باعث می‌شود فرد همواره در تلاش باشد تا تمامی کارها را بدون عیب و نقص انجام دهد. این افراد معمولاً برای خود معیارهای بسیار سختگیرانه‌ای وضع میکنند و معمولاً به شیوه خــود انتقادگری، ارزیابی‌های انتقادی از خود دارند. افراد کمال گرا همواره در تلاش هستند تا صرفاً کارها را بدون هیچ‌گونه عیب و نقصی انجام دهند. همچنین آن‌ها به‌شدت تــرس از قضاوت دیگران دارند و نگران این هستند که مورد ارزیابی دیگران قرار بگیرند. آن ها همواره تلاش میکنند تا از نظر تمامی افراد کاملاً عالی به نظر برسند.
اینفوگرافیک کمال گرایی در کودکان
نشانه‌های کمال گرایی در کودکان
کودکان کمال گرا دارای رفتارهای مشخصی هستند که می‌توانید آن‌ها را در هر گروه سنی مشاهده کنید. ازجمله این رفتارها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد. در این زمینه روانــشناسی کودک می‌تواند به شما در شناخت دقیق تر این نشانه‌ها کمک کند.
- حساسیت بیش از حد به انتقاد به دلیل نداشتن روحــیه انتقادپذیری
- انجام دادن تکالیف به سختی و با گذراندن زمان زیاد به این خاطر که می‌بایست کاملاً بدون عیب و نقص انجام شود
- عقب انداختن کارهای سخت
- خود انتقادگری بیش از حد و خجالت زده شدن به سادگی
- انــتقاد کردن بیش از حد از رفتارهای دیگران
- دشواری بیش از حد در تصمیم‌گیری یا ایجاد اولویت‌بندی
- بالا بودن میزان اضطراب به‌ویژه در زمینه شکست
- بازگشت مکرر به نقطه آغاز و شروع مجدد، به این دلیل که کارها عالی انجام نشده است.
دلایل کمال گرایی در کودکان
روانشناسان معتقدند کمال گرایی در کودکان می‌تواند دلایل بسیاری داشته باشد یا ممکن است مجموعه‌ای از این دلایل در کنار هم باعث کمال گرایی در کودکان شوند. برخی از مهم‌ترین این عوامل شامل موارد زیر هستند.
وجود مشکلات بیولوژیک
یک تحقیق که در سال ۲۰۱۵ میلادی انجام گرفت، نشان می‌دهد که کمال گرایی می‌تواند با برخی از بیماری‌های روانی نظیر اختلال وســواس فکری عملی همراه باشد. این یافته روانشناسان را به این نتیجه رساند که احتمالاً در کمال گرایی ممکن است نواقص بیولوژیکی نظیر کم یا زیاد بودن برخی از مواد شیمیایی مغز مطرح باشد.
رفتار والدین از دلایل کمال گرایی در کودکان
والدین معمولاً فرزند خود را برای بهترین بودن تربیت میکنند. آن‌ها تلاش میکنند فرزندشان در مدرسه همیشه باهوش‌ترین باشد و یا در کلاس ورزشی که ثبت‌نام‌شده است بهترین باشد. وجود چنین برخوردهای با کودکان در آن‌ها این باور را ایجاد می‌کند که اشتباه کردن بسیار بد و غیرقابل گذشت است. به همین دلیل آن‌ها از کودکی یاد می‌گیرند در صورتی مورد تشویق قرار گرفته یا مطلوب هستند که کاملاً بدون اشکال رفتار کنند. پیشنهاد می کنیم برای آشنایی بیشتر با شیوه های تربیتی صحیح مقاله تربیت فرزندان موفق را مطالعه فرمایید.
وجود والدین کمال گرا
والدین کمال گرا از دو طریق می‌توانند باعث رشد کمال گرایی در کودکانشان شوند؛ در درجه اول ممکن است آن‌ها خصایص ژنتیکی را به فرزندشان منتقل کنند. در درجه دوم والدین کمال گرا معمولاً در تربیت‌هایشان مواضع بسیار سختگیرانه‌ای را ایجاد میکنند. اصولا این والدین کــنترل گر سعی میکنند تمامی جزئیات امور فرزندان خود را بررسی و کنترل کنند و ایرادات را بازگو کنند. این مسئله باعث می‌شود که کودکان احساس کنند می‌بایست همواره به معیارهای بسیار بالایی دست پیدا کنند تا ازنظر والدینشان پذیرفتنی باشد.
سیاست‌های تحصیلی نامناسب
هنگامی‌که در مدارس صرفاً به گرفتن نمره بالاتر یا باهوش‌تر بودن کودکان توجه شود و کــودکان دیر آموز که روند یادگیری آهسته‌تری دارند مورد سرزنش قرار بگیرند؛ این مسئله به کودکان نشان می‌دهد که برای دستیابی به موفقیت در جامعه می‌بایست در بهترین حالت قرار داشته باشند. همچنین هنگامی که درس خواندن در مدارس یا دانشگاه‌های بهتر مختص دانش‌آموزانی است که تلاش بیشتری میکنند و اشتباه کمتری در امتحاناتشان دارند این مسئله باعث ترغیب کمال گرایی در کودکان می‌شود.
بی‌ارزش دانستن خود
کودکانی که به لحاظ عــزت نفس پایین، ارزش وجودی در درجه پایین‌تری دارند معمولاً این باور را در خود شکل می‌دهند که برای پذیرفتنی بودن و مورد محبت والدین و دیگران قرار گرفتن می‌بایست به بالاترین معیارها دست پیدا کنند. درنتیجه آن‌ها تلاش برای کمال گرایی را شروع خواهند کرد.
پیامدهای کمال گرایی در کودکان
کمال گرایی در کودکان می‌تواند باعث بروز آسیب‌های بسیاری شود که ازجمله آن‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.
بالا بودن میزان استرس
کمال گرایی به این معناست که فرد همواره از شکست دوری می‌کند و در تلاش است تا خود را به‌عنوان بهترین، به دیگران ثابت کند. این مسئله باعث می‌شود که او همواره حجم زیادی از استرس و نگرانی را در خود تحمل کند. استرس می‌تواند باعث به وجود آمدن انواع مشکلات جسمی در فرد شود.
برای آشنایی بیشتر در زمینه استرس در کودکان کلیک کنید.
ابتلا به بیماری‌های روانی
مطالعات نشان می‌دهد که بروز بیماری‌های روانی نظیر انواع اختلالات اضطرابی یا افسردگی و یا اختلال شخصیت وسواسی جبری در افرادی که مبتلا به کمال گرایی هستند به نسبت افراد عادی بیشتر است. این مسئله می‌تواند به این خاطر باشد که شکست و ناکامی افراد کمال گرا را بیشتر تحت تأثیر قرار داده و ناامیدتر خواهد کرد. همچنین آن‌ها دائماً نگران این هستند که ازنظر دیگران به حد کافی خوب باشند یا در حد تمام و کمال معیارهای خود را برآورده کنند که این موضوع باعث وجود اضطراب بسیاری در آن‌ها خواهد شد.
کاهش سطح عملکرد
درصورتی‌که کمال گرایی در یک فرد بیش از حد رشد کند معمولاً باعث می‌شود که سطح عملکرد در او افت کرده یا به طور کلی اقدام به شروع هیچ فعالیتی نداشته باشد. زیرا آن‌ها احساس میکنند که توانایی کافی برای صد درصد موفق شدن در این شرایط را ندارند. در حالت کلی آن ها به دلیل تــرس از شکست به طور کلی وارد موضوع جدید نمی شوند.
راهکارهایی برای غلبه بر کمال گرایی در کودکان
توجه به تلاش به جای نتیجه
فرزندانتان را صرفاً به دلیل نتایج مناسبی که به دست می‌آورند تشویق نکنید. بلکه آن‌ها را برای تلاشی که در راه رسیدن به نتیجه انجام داده‌اند مورد قدردانی قرار دهید. به فرزندانتان این را بیاموزید که موفقیت تنها مسئله مهم در زندگی نیست. هنگامی که شما فرزندتان را به دلیل تلاشی که برای مطالعه انجام می‌دهد و پیشرفتی که در جریان مطالعه داشته است، مورد تشویق قرار می‌دهید شرایط بسیار بهتر از زمانی خواهد بود که شما فرزندتان را صرفاً برای دریافت نمره ۲۰ مورد تشویق قرار می دهید. برای کسب اطلاعات در خصوص انواع روش های مناسب برای تــشویق کودکان کلیک کنید.
آموزش مهارت‌های سازگاری
اگرچه شکست برای تمام افراد، تلخ است، با این حال بهتر است با راهکارهای افزایش اعتماد به نفس کودکان، به فرزندتان کمک کنید مهارت‌هایی را برای کنار آمدن با شکست‌های زندگی آموزش ببیند. هنگامی‌که آن‌ها بتوانند در صورت وجود شکست با شرایط موجود کنار بیایند وضعیت روحی‌شان به مراتب بهتر از حالتی خواهد بود که آن‌ها از شکست بترسند و بخواهند همواره از شکست دور باشند.
داستان‌هایی راجع به شکست‌های خود در طول زندگی تعریف کنید
با بیان داستان‌هایی راجع به شکست‌هایی که در طول زندگی داشته‌اید یا شکست‌هایی که اطرافیان داشته‌اند و نحوه جبران آن‌ها به فرزندتان بیاموزید که شکست جزء جدانشدنی زندگی همه انسان‌هاست و هیچ‌کس نمی‌تواند به‌طور کامل از شکست اجتناب کند.
داشتن عزت نفس بالا از راهکارهای غلبه بر کمال گرایی در کودکان
به فرزندتان کمک کنید تا بتواند عزت‌نفس و خود ارزشمندی بالایی داشته باشد. برای این کار می‌بایست ارزش‌ها و توانایی‌های او را به وی نشان دهید. می‌توانید از آموزش مهارت‌های زندگی به کودکان استفاده کنید تا بتواند استعدادهایش را شناخته و به این باور برسد که در بعضی از موارد توانایی بالایی دارد و به خوبی عمل می‌کند. یکی دیگر از راه‌هایی که می‌تواند عزت نفس بالا را در فرزندتان ایجاد کند این است که به‌صورت بی‌قید و شرط به او محبت داشته و نشان دهید که درهرصورت قابل احترام است.
در معیارهایتان تجدیدنظر کنید
معیارهایی که برای فرزندتان در نظر گرفته‌اید را با دقت از نظر بگذرانید. آیا شما در حد توانایی‌های وی انتظارات معقولی از او دارید؟ یا انتظارات شما بیش از حد کمال گرایانه است؟ درصورتی که احساس می‌کنید او با توانایی‌هایی که دارد از پس انتظارات شما بر نخواهد آمد سعی کنید انتظاراتتان را کمی کمتر کنید.
نقش روانشناس در غلبه بر کمال گرایی کودکان
تربیت کودکان از جمله مسائلی است که نیاز به توجه بسیار زیادی دارد. بسیاری از مشکلات شخصیتی و اخــتلالات روانی که در آینده برای کودکان پیش می‌آید را، می‌توان با بررسی‌های دقیق و تخصصی در جریان تربیت، پیشگیری کرد. با توجه به پیامدهای منفی کمال گرایی در شخصیت و زندگی آینده کودک، می‌توان گفت پاسخ به این سوال که چگونه کودکانمان را به شکلی تربیت کنیم تا بتوانیم در عین اســتعداد یابی کودکان و استعدادهایشان، آن ها را از کمال گرایی مرضی دور نگه داریم. روانشناس می‌تواند با بررسی تفکرات و رفتار کودک شما به صورت انفرادی راهکارهای مناسبی را در این زمینه ارائه کند.
شناسایی زودهنگام
آنچه به عنوان نشانگان هر بیماری یا معضل جسمی یا روحی مطرح می‌شود، متأسفانه در زمانی خود را نشان می‌دهد که شرایط نامطلوب به‌طور کامل در فرد ایجاد شده است. روانشناسان معمولاً از طریق تکنیک‌هایی نظیر بازی درمــانی کودکان یا نقاشی می‌توانند پیش از عود شدید مشکلات و مشاهده نشانه‌ها، رگه‌های از وجود کمال گرایی مرضی را در کودک شناسایی کنند و برای برطرف کردن آن برنامه‌ریزی کنند.
ارائه راهکارهای مناسب
یک اصل مهم در روانشناسی در تــعریف شخصیت، معتقد است که شخصیت هر فرد مانند اثر انگشت، کاملاً منحصر به فرد است و ما نمی‌توانیم برای افراد مختلف، از دستورات یکسانی استفاده کنیم. اگر چه مواردی که به عنوان راهکار مطرح می‌شوند، به لحاظ تجربی مورد آزمایش و بررسی قرار گرفته و نتیجه‌بخش هستند، با این حال به دلیل جنبه همگانی این راهکارها، نمی‌توانیم زمانی را صرف آزمون و خطا کنیم تا دریابیم که کدام‌یک از این روش‌ها بر روی کودک ما تاثیر بهتری می‌گذارند. روانشناس با بررسی شرایط، توانایی‌ها و نقاط ضعف کودک شما به‌صورت انحصاری، از مناسب‌ترین راهکارها برای وی استفاده خواهد کرد.
جلب کمک اطرافیان
یکی از مشکلات رایج در تربیت کودک، ناهماهنگ بودن روش‌های والدین با یکدیگر، یا حتی والدین با اطرافیان در ســبک فرزندپروری است. هنگامی که روانشناس در جایگاه یک فرد متخصص توصیه‌هایی را مطرح می‌کند، معمولاً افراد همکاری بیشتری نشان خواهند داد.
در همین راستا مشاوران حامی هنر زندگی با سال ها تجربه در زمینه روانشناسی کودک می توانند شما را در امور تربیتی فرزندان یاری نمایند. برای کسب اطلاعات در خصوص مشاوره روانشناسی کلیک کنید.
سؤالات متداول
کمال گرایی در کودکان چه مشکلاتی ایجاد خواهد کرد؟
کمال گرایی باعث بروز اضطراب و افسردگی بیشتر یا بروز مشکلات جسمانی به دلیل اضطراب می‌شود. ترس از شکست ممکن است منجر به این شود که کودک از شروع فعالیت‌های جدید اجتناب کند.
آیا می‌توان کمال گرایی را در کودک کاهش داد؟
بله، راهکارهایی در این زمینه وجود دارد که از مهم‌ترین آن‌ها تشویق فرزند به دلیل تلاش کردن، به‌جای تشویق در برابر نتیجه و آموزش مهارت‌های مقابله‌ای برای کنار آمدن با شکست را می‌توان نام برد. در کنار بهره بردن از مشاوره کودک می‌تواند به شما بسیار کمک کننده باشد.
