فنوتیازین | موارد مصرف، عوارض و اثرات داروی فنوتیازین

فنوتیازین به گروهی از داروهای آنتی سایکوتیک یا همان داروهای ضد جنون گفته می‌شود که داروهای مختلفی از جمله فلوفنازین، تیوریدازین و کلرپرومازین را در بر می‌گیرد. این طبقه دارویی با تأثیرگذاری بر گیرنده‌های دوپامینی مغز، میزان این ماده شیمیایی را در مغز کاهش داده و از این طریق باعث کاهش علائم روان پریشی و درمان اختلالاتی نظیر اسکیزوفرنی می‌شوند و به بهبود علائمی نظیر هذیان و توهم کمک می‌کنند. از عوارض شایع این داروها نیز می‌توان به مشکلات حرکتی اشاره کرد. در صورتی که تمایل دارید تا اطلاعات بیشتری درباره این گروه از داروها داشته باشید با ما همراه شوید.

فنوتیازین چیست؟

فنوتیازین طبقه‌ای از داروهای آنتی سایکوتیک یا ضد جنون است که به عنوان آنتی سایکوتیک‌های نسل اول نیز شناخته می‌شوند. این طبقه دارویی با تأثیرگذاری بر گیرنده‌های دوپامینی مغز به بهبود علائم روان پریشی نظیر توهم و هذیان کمک می‌کنند و اغلب در درمان اختلالاتی نظیر اسکیزوفرنی و روان پریشی ناشی از مصرف مواد روان‌گردان مورد استفاده قرار می‌گیرد.

برای آگاهی بیشتر در زمینه جنون کلیک کنید.

انواع فنوتیازین‌ ها

همان طور که گفته شد فنوتیازین یک طبقه دارویی است و داروهای مختلفی را شامل می‌شود. از جمله این داروها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.

- فلوفنازین

- تیوریدازین

- کلرپرومازین

- پروکلرپرازین

- تریفلوپرازین

- پرفنازین 

موارد مصرف

از فنوتیازین‌ها در شرایط روان شناختی مختلفی استفاده می‌شود. از جمله رایج‌ترین آن‌ها باید به علائم روان پریشی، اختلال اسکیزوفرنی، اختلال دو قطبی، سندروم محرومیت ناشی از مخدرها، حالت تهوع و بی‌قراری بسیار شدید یا همان آژیتاسیون اشاره کرد.

مکانیسم اثر فنوتیازین و نقش آن درعلت یابی اختلالات سایکوتیک

فنوتیازین‌ها با تأثیرگذاری بر گیرنده‌های دوپامینی مغز میزان این ماده شیمیایی را در مغز کاهش می‌دهند و از این طریق باعث کاهش علائم روان پریشی می‌شوند. فنوتیازین‌ها به عنوان داروهای آنتی سایکوتیک نسل اول با این مکانیسم منجر به تأیید فرضیه دوپامینی در علت یابی اختلالات روان پریشی می‌شوند.

بر این اساس محققان دریافتند که در مغز افراد مبتلا به اختلال اسکیزوفرنی که درمان نشده‌اند، تجمع دوپامین بیشتری وجود دارد. به همین خاطر مصرف داروهایی که سطح این ماده شیمیایی را در مغز بالا می‌برد منجر به القای روان پریشی یا تشدید اختلالات سایکوتیک می‌شود. از جمله این داروها می‌توان به آمفتامین، کوکائین و ال دوپا اشاره کرد. البته برخی شواهد نشان دهنده مثال نقض برای این فرضیه هست.

برای مثال پژوهش‌ها نشان می‌دهد که برخی داروها بدون تأثیرگذاری بر گیرنده‌های دوپامین هم می‌توانند علائم روان پریشی را به وجود آورند و همچنین با وجود اینکه مصرف دارو منجر به تغییر سطوح شیمیایی مغز می‌شود، کاهش علائم سایکوتیک پس از چند هفته اتفاق می‌افتد. در نتیجه پژوهشگران هنوز در مورد مکانیسم اثر کاملاً دقیق فنوتیازین‌ها و سایر داروهای آنتی سایکوتیک مطمئن نیستند.

برای شناخت بیشتر در زمینه داروهای ضد روان پریشی کلیک کنید.

عوارض مصرف فنوتیازین

فنوتیازین‌ها از جمله داروهای آنتی سایکوتیکی هستند که مصرف آن‌ها در بسیاری از افراد منجر به عوارض حرکتی یا همان عوارض اکستراپیرامیدال می‌شود. در واقع مشکلات حرکتی رایج‌ترین عوارض مصرف این طبقه دارویی محسوب می‌شود. از جمله عوارض اکستراپیرامیدال می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.

- سفتی عضلانی

- لرزش 

- علائم اختلال پارکینسون

- دیستونی و آکاتیزیا

- دیس کینزی دیررس

- بروز حرکات ناخواسته و ابتلا به اختلال کره آتتوئید

علاوه بر عوارض حرکتی، فنوتیازین‌ اغلب به مشکلات انزال در مردان نیز منجر می‌شوند و عوارض شبه آتروپینی نظیر احتباس ادراری، خشکی دهان و یبوست را نیز به همراه دارند.

سؤالات متداول درباره فنوتیازین

- آیا مصرف فنوتیازین‌ می‌تواند کشنده باشد؟

برخی از فنوتیازین‌ها به خصوص تیوریدازین در صورت مصرف در مقادیر بسیار زیاد می‌توانند آسیب‌های شبکیه‌ای و بینایی جدی به بار بیاورند و با اثرگذاری بر هدایت قلب آثار سمی بر قلب ایجاد کنند که این موضوع می‌تواند کشنده باشد. در صورتی که مصرف این دارو تحت نظارت پزشک و در دوزهای تعیین شده صورت بگیرد، جایی برای نگرانی در این باره وجود ندارد چراکه پزشک دائماً عوارض جانبی و مشکلات ناشی از مصرف این داروها را بررسی کرده و در صورت نیاز آن‌ها را با داروهای دیگری جایگزین می‌نماید.

- فرزندم به اختلال اسکیزوفرنی مبتلا است. از وقتی دارو مصرف می‌کند توهم‌های شنوایی‌اش بهبود پیدا کرده و کمتر حرف‌های غیر معمول می‌زند. اما بسیار گوشه‌گیر و افسرده است. آیا باید مجدداً به پزشک مراجعه کنیم؟ 

اسکیزوفرنی در کنار علائمی نظیر هذیان و توهم که به آن‌ها علائم مثبت گفته می‌شود، علائم منفی را هم به همراه دارد. این علائم باعث می‌شوند که فرد توانمندی‌های سابق خود را از دست بدهد و دچار انزوا و گوشه‌گیری شود. در واقع این علائمی که شما ذکر کردید هم بخشی از اختلال افسردگی محسوب می‌شوند. داروهای آنتی سایکوتیک نسل اول اغلب تأثیری بر بهبود این علائم ندارند و بیشتر بر بهبود علائم مثبت تأثیر می‌گذارند. درنتیجه لازم است که در مورد این علائم نیز به روانپزشک گزارش دهید تا در صورت نیاز داروهای فرزندتان را به آنتی سایکوتیک‌های آتیپیک تغییر دهد.

برای اطلاع بیشتر از درمان اسکیزوفرنی کلیک کنید.

برای دریافت مشاوره در زمینه فنوتیازین می توانید با مشاوران مرکز مشاوره روانشناسی حامی هنر زندگی از طریق تلفن ثابت از کل کشور با شماره 9099075228 و از تهران با شماره 9092305265 تماس بگیرید.