- نویسنده : دکتر فرزاد طباطبایی
هورمون پرولاکتین چیست و چه کارکردی در بدن دارد؟ پرولاکتین هورمونی است که نقش اصلی را در تولید شیر سینه مادر پس از زایمان ایفا می‌کند. این هورمون هم در زنان و هم در مردان وجود دارد و برای سلامت باروری آنان لازم است. با این حال میزان آن در مادران پس از بارداری بیشتر است. در صورتی که ترشح این هورمون از حالت طبیعی خود خارج شود بیماری‌ها و مشکلاتی را به وجود می‌آورد که برای درمان آن‌ها باید به پزشک مراجعه کنید. برای تشخیص میزان این هورمون می‌توانید از آزمایش پرولاکتین بهره ببرید تا در صورت مشکل برای رفع آن اقدام نمایید. همچنین گروهی از داروها بر افزایش ترشح پرولاکتین تأثیر می‌گذارند که در ادامه درباره آن و بهترین روش‌های درمانی توضیح خواهیم داد. چنانچه به دلیل مشکلات جسمانی ناشی از اختلالات هورمونی دچار مشکلات و تنش های روانی و اصطلاحا بیماری های روان تنی هستید می توانید با مشاوره های روانشناسی و درمان اختلالات روانی خود در بهبود وضعیت جسمانی خود گام موثری بردارید. جهت مشاوره روانشناسی کلیک کنید.
.gif)
هورمون پرولاکتین چیست؟
هورمون پرولاکتین که یک هورمون پروتئینی است، از غده هیپوفیز در مغز ترشح می‌شود و در تولید شیر پس از زایمان نقش دارد. این هورمون به مقدار کم در مردان و زنان غیر باردار هم وجود دارد. پرولاکتین در ترشح هورمون‌های استروژن و تستوسترون موثر است همچنین در بارور شدن شخص نقش اساسی را ایفا می‌کند و اگر میزان این هورمون کم باشد پزشک با تشخیص و تجویز دارو سعی در برقرار کردن میزان تعادل آن می‌کند.
اینفوگرافیک هورمون پرولاکتین
هورمون پرولاکتین چه کارکردهایی دارد؟
پرولاکتین که با نام‌های لاکتوژن، ماموتروپ و لاکتوتروپ هم شناخته می‌شود نقش اصلی را در تحریک غدد شیرساز در سینه ایفا می‌کند. در قسمت‌هایی از کبد و کلیه و غدد تناسلی هم گیرنده‌های پرولاکتین وجود دارد. همچنین این هورمون در بروز مــیل جنسی نقش مهمی دارد و غالبا با مکیدن سینه میزان آن افزایش می‌یابد. به همین دلیل گاها از آن به عنوان هورمون عشق نام برده می‌شود. میزان ترشح این هورمون در شب ها بیشتر از روزها است.
از جمله دیگر کارکردهای مهم هورمون پرولاکتین این است که بالا رفتن سطح آن در بدن زن سـیکل قاعدگی را مختل می‌کند. این امر به زنان کمک می‌کند تا در دوران شیردهی بدن خود را بازسازی کرده و برای بــارداری بعدی آمادگی بیشتری کسب کنند.
سطوح نرمال هورمون پرولاکتین در بدن زن و مرد
سطوح نرمال هورمون پرولاکتین در بدن زن و مرد متفاوت است. طبق یافته‌های آزمایشگاهی میزان نرمال پرولاکتین در خون به شرح زیر می‌باشد.
- محدوده نرمال هورمون پرولاکتین برای مردان: 2 تا 18 نانوگرم در هر میلی لیتر
- محدوده نرمال هورمن پرولاکتین برای زنان غیر باردار: 2 تا 29 نانوگرم در هر میلی لیتر
- محدوده نرمال هورمون پرولاکتین برای زنان باردار: 10 تا 209 نانوگرم در هر میلی لیتر
عللی که باعث ترشح سطوح غیر نرمال پرولاکتین در خون می‌شوند
عوامل مختلفی می‌توانند منجر به ترشح سطوح غیر نرمال پرولاکتین در خون شوند. از جمله این عوامل می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.
- وجود تومور در غده هیپوفیز
- اختلالات مرتبط با غده هیپوتالاموس در مغز
- دچار بودن به اختلال آنورکسیا یا بی اشتهایی عصبی
- مصرف برخی داروها نظیر ضد افسردگی‌های سه حلقه‌ای، آنتی سایکوتیک‌ها و داروهای کنترل فشار خون
- وجود آسیب‌های مرتبط با قفسه سینه (نظیر جراحات، زخم‌ها یا حتی استفاده طولانی مدت از سوتین‌های بسیار تنگ)
- دچار بودن به برخی بیماری‌ها نظیر مشکلات کبدی، نارسایی‌های کلیوی و تنبلــی تخمدان یا سندروم تخمدان پلی کیستیک
باید توجه داشت که افزایش ترشح پرولاکتین در دوران بارداری و شیردهی امری طبیعی محسوب می شود.
نشانه‌های ترشح نامتعادل هورمون پرولاکتین
از نشانه‌ها و علائم ترشح نامتعادل پرولاکتین می‌توان به موارد ذیل اشاره کرد.
- ترشحات غیر طبیعی سینه، پریود نشدن یا باردار نشدن خانم‌ها
- حساسیت بیش از حد به سینه یا خــشکی واژن برای خانم‌ها
- بزرگ شدن سینه یا در موارد بسیار نادر ترشح از سینه در مردها
- کاهش و ضعف بینایی یا سردرد های مکرر و بی دلیل برای هر دو
- کاهش تمایلات جنسی یا اختلال نعوظ در مردها
بیماری‌های ناشی از ترشحات غیر طبیعی هورمون پرولاکتین
در صورت بروز ترشحات غیر طبیعی هورمون پرولاکتین در خون مشکلات متعددی می‌تواند برای افراد به وجود آید که از جمله مهم‌ترین آن‌ها باید به موارد زیر اشاره کرد.
پرولاکتینوما
پرولاکتینوما یک تومور داخل هیپوفیز است که باعث افزایش بیش از حد ترشح پرولاکتین می‌شود. در درمان این بیماری از درمان‌های کاهش دهنده پرولاکتین نظیر كابرگولین (داستینکس) و بروموكریپتین استفاده می‌شود. میزان مصرف داستینکس باید کنترل شود زیرا مصرف این قرص در دوز بالا باعث بروز مشکل در دریچه قلب می‌شود.
هیپرپرولاكتینمی ناشی از مصرف داروها
ممکن است پزشک شما تصور کند مصرف داروهایتان باعث افزایش پرولاکتین می‌شود. در این صورت به شما می‌گوید مصرف قرص‌هایتان را تقریبا 3 روز قطع کنید و سپس دوباره آزمایش خون بدهید. بعد از مشخص شدن نتیجه آزمایش خون باید در مورد دارویی که مصرف می‌کردید تصمیم گرفته شود.
از جمله داروهایی که می‌توانند منجر به مشکل هیپرپرولاکتینمی شوند می‌توان به داروهای آنتی سایکوتیک یا داروهای ضد روان پریشی نظیر هالـوپریدول اشاره کرد.
کم کاری غده‌ی تیروئید
اگر هیپرپرولاكتینمی بخاطر کم کاری تیروئید باشد، باید از درمان هورمون‌های تیروئیدی استفاده کرد. اصولا این نوع درمان تا آخر عمر ادامه دارد و باید آن را مداوم انجام داد. برای اطلاع از نشانه‌های این بیماری به مقاله کم‌کاری تیروئید مراجعه کنید.
هیپرپرولاكتینمی بی علت
این نوع هیپرپرولاكتینمی که به آن ایدیوپاتیک هم می‌گویند زمانی است که پزشکان نتوانند علت اصلی مشکل را پیدا کنند. در برخی از بیماران با گذشت زمان سطح ترشح پرولاکتین به حالت نرمال برمیگردد؛ اما اگر بعد از چند ماه این اتفاق نیفتد بیمار تحت درمان با قرص‌های كابرگولین و یا بروموكریپتین قرار می‌گیرد.
آزمایش پرولاکتین چگونه انجام می‌شود؟
برای اطلاع از میزان پرولاکتین و تشخیص طبیعی بودن آن باید آزمایش بدهید. این آزمایش مانند یک نمونه برداری ساده از خون است مانند سایر آزمایش‌ها با سرنگ از شما خون گرفته می‌شود و سپس نمونه خون شما بررسی می‌گردد.
شرایط آزمایش هورمون پرولاکتین
- بهترین زمان برای انجام این آزمایش صبح‌ها و تقریبا 2 ساعت بعد از بیدار شدن است.
- قبل از انجام آزمایش سعی کنید فعالیت‌های بدنی مثل ورزش یا پیاده روی انجام ندهید.
- حداقل از 12 ساعت قبل فعالیت و رابـطه جنسی یا تحریک سینه نداشته باشید.
- شب قبل از آزمایش لباس خواب راحت بپوشید و از پوشیدن لباس تنگ مخصوصا در ناحیه سینه اجتناب کنید.
- اگر به هر دلیلی نتوانستید موارد بالا را رعایت کنید، آزمایش را به روز دیگری موکول کنید.
کدام داروها روی هورمون پرولاکتین اثر می‌گذارند؟
داروهای زیر باعث افزایش بیش از حد پرولاکتین می‌شوند.
- داروهای ضد افسردگی سه حلقه ای
- داروهای خواب آور
- آمفتامین ها
- داروهای فــشار خون بالا (رزرپین، وراپامیل، متیل دوپا)
- داروهای درمان رفلاکس معده مانند سایمتدین
- استــروژن
روش های درمان پرولاکتین چیست؟
تجویز دارو
داروهای بروموکریپتین و کابرگولین باعث کاهش پرولاکتین می‌شوند. دارو درمانی روی اکثر افراد مبتلا به پرولاکتینوما جواب دهی مثبت دارد.
جراحی
اگر دارو درمانی موثر نباشد، برای برداشتن تومورهای غده هیپوفیز از جراحی استفاده می‌شود. همچنین در مواردی که این تومورها باعث اختلالات بینایی بشوند هم باید از جراحی استفاده کرد.
پرتو درمانی
اگر هر دو روش دارو درمانی و جراحی جواب ندهند، برای کوچک کردن تومورهای غده هیپوفیز از پرتو درمانی استفاده می‌شود.
ایجاد تغییراتی در سبک زندگی
برخی عوامل مرتبط با ســبک زندگی می‌توانند در افزایش نابهنجار سطح پرولاکتین تاثیرگذار باشند. از همین رو با ایجاد تغییراتی در این زمینه نیز می‌توانید کنترل بیشتری بر ترشح هورمون پرولاکتین داشته باشید. از جمله اقدامات موثر برای تغییر سبک زندگی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.
- تلاش کنید از روش‌های آرام سازی نظیر ریلکسیشن و تمرین‌های ذهن آگاهی برای کنترل استرس کمک بگیرید. استرس مزمن از جمله عواملی است که می‌تواند ترشح هورمون کورتیزول را تحت تاثیر قرار دهد. اگر احساس می‌کنید که مهارت کمی در کنتـرل استرس روزانه تان دارید برای بهبود وضعیتتان از یک روانشناس کمک بگیرید. در واقع کاهش استری مبتنی بر ذهن آگاهی یکی از بهترین و کارآمدترین روش ها است.
- از پوشیدن لباس‌ها، به خصوص سوتین‌های تنگ که به سینه‌ها فشار می‌آورند خودداری کنید.
- ورزش‌های سبک تری را در برنامه روزانه خود بگنجانید و از ورزش‌های سنگین و طاقت فرسا خودداری کنید.
آشنایی با مرکز مشاوره حامی هنر زندگی
مرکز مشاوره روانشناسی حامی هنر زندگی با سابقه چندین ساله در ارائه خدمات روان درمــانی در زمینه‌های مختلف روانشناسی اعم از خانواده، ازدواج، اعتیاد، جنسی، کودک، مشاوره شغلی، تحصیلی و ... جزء بهترین و جامع ترین مراکز خدمات روانشناسی است. این مرکز با گردهم آوری جمعی از متخصصین توانسته خدمات خود را با بالاترین سطح کیفیت ارائه دهد.
حامی هنر زندگی با استفاده از ابزارهایی چون تلفن و اینترنت به مراجعان این امکان را داده تا در کمترین زمان ممکن در هر موقع از روز با بهترین متخصصان در زمینه مربوطه ارتباط برقرار کنند. برای اطلاع بیشتر درباره روند دریافت مشاوره تلفنی کلیک کنید.
سوالات متداول
- آیا در شرایطی که سطح پرولاکتین بالا است امکان بارداری وجود دارد؟
ناباروری یکی از عوارض رایج برای بانوانی است که دچار هیپرپرولاکتینمی هستند. چرا که در این شرایط ترشح بالای پرولاکتین، روند تخمک گذاری را با اختلال مواجه می‌سازد. بروز تغییر یا توقف در روند تخمک گذاری باعث می‌شود که امکان باروری نیز با مشکل مواجه شود.
- آیا مصرف مکمل ویتامین B می‌تواند در درمان سطوح بالای پرولاکتین به ما کمک کند؟
بله در برخی موارد پزشکان مصرف مکمل‌های B6 را در دستور درمانی قرار می‌دهند. با این حال لازم است برای انجام تست و گرفتن برنامه درمانی مناسب به یک متخصص مراجعه نمایید.
