طرحواره تنبیه | علت و راه های درمان طرحواری تنبیه چیست؟

طرحواره تنبیه چیست و چگونه می‌توان آن را شناسایی کرد؟ طرحواره‌ها مجموعه‌ای از الگوهای فکری و باورهای اشتباه هستند که از کودکی شکل گرفته و منجر به بروز رفتارهای اشتباه می‌شوند. یکی از این تله‌ها، طرحواره تنبیه نام دارد. افرادی که گرفتار این تله هستند در مواجهه با اشتباهات خود یا دیگران هیچ رحم و مروتی ندارند و معتقدند برای هر اشتباهی باید تنبیه و مجازات صورت بگیرد و اهمیتی نمی‌دهند که طرف مقابل در شرایط سختی باشد. طرحواره تنبیه منجر به بروز رفتارهای خشونت‌آمیز شده و به خود فرد و اطرافیانش آسیب می‌زند به همین دلیل شناسایی و آگاهی کامل از آن اهمیت می‌یابد.

 

طرحواره تنبیه چیست؟

افرادی که گرفتار این طرحواره هستند معتقدند فرد خطاکار باید مجازات و تنبیه شود تا دوباره کارش را تکرار نکند. فکر می‌کنند فرد خطاکار در حال حاضر متوجه فواید تنبیه نیست و لازم است از اشتباه خود درس بگیرد. این طرحواره را می‌توان در مدیر یا ناظم مدرسه‌ای که علاقه زیادی به تنبیه دانش‌آموزان به هر بهانه‌ای دارد، شناسایی کرد. افراد مبتلا به طرحواره تنبیه بسیار ناشکیبا و پایبند اخلاق به نظر می‌رسند و نمی‌توانند دیگران را ببخشند. هیچ گونه عذر و بهانه‌ای برای آن‌ها قابل پذیرش نیست و حتما باید فرد خطاکار را تنبیه کنند. این افراد دوست ندارند شرایطی که باعث ایجاد عذر و بهانه می‌شود را در نظر بگیرند و خالی از احساس همدلی هستند.

یکی از راه‌های شناسایی این افراد تن صدای آن‌ها هنگام سرزنش خود یا دیگران است. این تن صدا شبیه به صدای والد سرزنشگری است که احتمالا در کودکی خود داشته‌اند؛ سرد،‌ خشن، بی‌عاطفه، تحقیرآمیز و به دور از هر گونه احساس دلسوزی. این صدا آرام نمی‌گیرد تا وقتی که فرد خطاکار به سزای اعمالش برسد و تنبیه شود. گاه طرحواره تنبیه با طرحواره معیارهای سرسختانه همراه می‌شود؛ زمانی که افراد خود را به خاطر نرسیدن به معیارها و اهداف سختگیرانه‌ای که قبلا مشخص کرده‌اند تنبیه و سرزنش می‌کنند. ممکن است سر خود داد بزنند، غذا خوردن را برای خود منع کنند یا حتی دست به خودزنی بزنند.

 

روش‌های پاسخ به تله تنبیه

افرادی که به این طرحواره دچار هستند، اغلب به سه شیوه به آن پاسخ می‌دهند؛ واکنش‌های آنان در مقابل الگوهای فکری‌شان به صورت تسلیم، اجتناب یا جبران افراطی است.

1. تسلیم شدن

افراد گرفتار در تله تنبیه در این وضعیت دربرابر الگوهای فکری طرحواره تسلیم می‌شوند و خشم خود را به صورت کلامی یا فیزیکی نسبت به خود و اطرافیان ابراز می‌کنند و پرخاشگر هستند. ممکن است به سمت افراد شبیه به خود جذب شوند یا ناخودآگاه در رابطه‌ای قرار می‌گیرند که همیشه مورد تحقیر واقع می‌شوند.

2. اجتناب کردن

مطمئن هستند دیگران به آن‌ها آسیب می‌زنند و به همین دلیل از جمع دوری می‌کنند و دوست دارند تنها باشند. از بودن در کنار افراد ریزبین و ایرادگیر و موقعیت‌هایی که احتمال می‌دهند مورد قضاوت و تحقیر یا تنبیه قرار بگیرند اجتناب می‌کنند.

3. جبران افراطی

این افراد در برابر خطاها و اشتباهات، در ظاهر خوب رفتار می‌کنند اما در درون خود بسیار پرتنش، پرخاشگر و سرشار از افکار و احساسات منفی هستند. گاه میل به آسیب رساندن به خود یا دیگران در آن‌ها ایجاد می‌شود اما با بخشش و محبت افراطی آن را سرکوب می‌کنند،‌ بسیار سهل‌گیر می شوند و سریع دیگران را می‌بخشند. برای مثال ممکن است فردی خیانت همسر خود را ببخشد و در ظاهر محبت‌آمیز رفتار کند اما از درون به شدت عصبانی و خشمگین باشد.

 

ریشه‌های تحولی و دلایل بروز طرحواره تنبیه

ریشه‌های تحولی طرحواره‌ها را اغلب در کودکی افراد می‌توان یافت. بزرگسالان مبتلا به طرحواره تنبیه اغلب در دوران کودکی والدینی سرزنشگر و عصبی داشته‌اند که آن‌ها را برای کوچک‌ترین اشتباهاتشان تنبیه و تحقیر کرده‌اند. برخی از والدین بسیار سخت‌گیر هستند و معتقدند در صورتی که کودک به معیارهایی که از آن‌ها خواسته شده نرسد باید مجازات شود؛ این اعتقاد به طور مستقیم و یا ناخودآگاه به کودکان نیز منتقل می‌شود و گمان می‌کنند تنبیه روشی برای رسیدن به اهداف است. یکی دیگر از علل گرفتار شدن در این طرحواره، محبت مشروط والدین در کودکی است؛ به این معنا که والدین تنها در شرایطی محبت و عشق خود را به کودکشان می‌دادند که به خواسته‌ها و معیارهای بلندپروازانه‌ی آن‌ها دست می‌یافتند.

 

درمان طرحواره تنبیه

هدف درمانی این است که به فرد ثابت شود هر انسانی در زندگی خود اشتباهات زیادی می‌کند و این امری طبیعی است. به فرد کمک می‌شود تا به این باور برسد که نباید به خاطر اشتباهات دیگران جبهه بگیرد و ان‌ها را خیلی بزرگ‌تر از آنچه که هستند در ذهن خود درک کند. همچنین او در جلسات درمان پی می‌برد زمانی که خطایی می‌کند، به طور مطلق مقصر نیست و مجموعه‌ای از اشتباهات منجر به بروز اتفاقات می‌شوند. در فرآیند درمان روش‌های تشویق دیگران و بخشش آن‌ها جهت جلوگیری از تکرار اشتباه آموزش داده می‌شود.

طرحواره درمانگر به فرد مبتلا می‌گوید که تنبیه و سرزنش آنچه را که او می‌خواهد و به آن نیاز دارد در اختیارش نمی‌گذارد و تنها باعث افزایش ترس و تنش می‌شود. مشاور و درمانگر کمک می‌کند تا فرد مسئله‌ی اعتماد را در روابط خود افزایش دهد و به این شکل اضطراب و ترسش از خطاهای دیگران کاهش یابد.

به یاد داشته‌باشید افراد باید با عواقب کارهایشان مواجه شوند اما این به معنای تخریب کل شخصیتشان و آسیب رساندن به آن‌ها نیست. تنبیه باید متناسب با اشتباه و به گونه‌ای باشد که فرد را آگاه و پخته‌تر سازد نه اینکه منجر به تحقیر و تخریب او شود. همچنین در بسیاری موارد بخشش برای رشد شخصیت کارسازتر است. برای کسب اطلاعات در زمینه روان درمانی کلیک کنید.

 

نکات مهم در رهایی از طرحواره تنبیه

اگر به این طرحواره دچار هستید، بهتر است یاد بگیرید که با خود و دیگران مهربان‌تر و نرم‌تر باشید. هر گاه اشتباهی مرتکب شدید به جای سرزنش کردن، بپذیرید که اشتباه کرده‌اید و به جای تنبیه نیاز به یادگیری دارید. به خود بگویید درست است که اشتباه کرده‌اید اما هنوز هم دوست داشتنی و ارزشمند هستید و نیازی به تخریب شخصیت خودتان نیست. در مواجهه با اشتباهات دیگران به آن‌ها بیاموزید که چطور می‌توانند به شیوه‌ای منطقی کارهایشان را جبران کنند. به جای استفاده از کلمه "چرا" از "چی شد و چطور شد" استفاده کنید. این کلمه‌ها بار منفی و سرزنشی کمتری دارند.

اگر با جبران افراطی به الگوهای فکری خود پاسخ می‌دهید این کار را متوقف کنید؛ به جای این که در مقابل اشتباهات بزرگ دیگران آن‌ها را سریعا ببخشید و خشم زیادی را درون خود پرورش دهید، بهتر است آنان را متوجه عصبانیت خود بکنید و حتما به آن‌ها بگویید که برای آرام کردنتان چه کاری می‌توانند انجام دهند.

کنترل طرحواره‌ها با توجه به اینکه به شدت درونی شده‌اند و از کودکی همراه فرد هستند، کاری سخت به نظر می‌رسند و افراد به تنهایی از پس آن بر نمی‌آیند. علاوه بر این چون طرحواره تنبیه، خشم و پرخاشگری زیادی را متوجه فرد و اطرافیانش می‌کند نیاز به دریافت خدمات تخصصی و مراجعه به طرحواره درمانگر دارد. هیچ وقت برای درمان شدن دیر نیست حتی اگر بسیار به خود و روابطتان آسیب زده‌اید، ناامید نشوید و هر چه سریع‌تر به سراغ راه چاره بروید. برای کسب اطلاعات در زمینه طرح‌واره درمانی کلیک کنید.

 

سوالات متداول

1. آیا طرحواره تنبیه قابل درمان است؟

بله با کمک گرفتن از یک فرد متخصص و راهکارهای اصولی می‌توانید گامی در جهت درمان این طرحواره آسیب‌زا بردارید. برای کسب اطلاعات در زمینه مشاوره تلفنی کلیک کنید.

 

برای دریافت مشاوره در زمینه طرحواره تنبیه می توانید با مشاوران مرکز مشاوره روانشناسی حامی هنر زندگی از طریق شماره 02122018502 و یا از طریق تلفن ثابت از کل کشور با شماره 9099075228 و از تهران با شماره 9092305265 تماس بگیرید.