بیماری وسواس و انواع اختلالات مرتبط | علائم و علل انواع وسواس

آیا می‌دانید بیماری وسواس چیست و چه اختلالاتی با آن مرتبط هستند؟ در انواع وسواس افکار ناخوشایند بدون اراده فرد به صورت مداوم در ذهن او تکرار می‌شوند. فرد متوجه غیرعادی بودن افکار خود می‌شود اما برای توقف کردن آن‌ها کاری از دستش بر نمی‌آید. مقدار کمی از افکار وسواسی در همه افراد دیده می‌شود و به صورت‌های مختلفی همچون احساس شک، عدم تمرکز، کم خوابی و فراموشی بروز پیدا می‌کند. وسواس یک فکر و تصور مضر است که فرد را وادار به انجام کارهای تکراری و غیرمنطقی می‌کند و خود و اطرافیانش را اغلب به زحمت می‌اندازد. این بیماری یکی از انواع اختلالات اضطرابی بوده که باعث ناسازگاری فرد با محیط می‌شود. برای کسب اطلاعات بیشتر در زمینه اختلالات اضطرابی کلیک کنید.

انواع وسواس

اختلال وسواس انواع مختلفی دارد که مهم‌ترین آن‌ها را در ادامه شرح داده‌ایم:

1- وسواس فکری عملی

ممکن است هرفردی محتوای فکری خاص خود را در وسواس‌های فکری‌اش داشته باشد. وسواس فکری اغلب منجر به وسواس عملی می‌شود؛ به این صورت که اندیشه و فکری وسواسی در ذهن فرد شکل می‌گیرد و برای توقف کردن آن فکر و اندیشه دست به عمل می‌زند. برای کسب اطلاعات بیشتر در زمینه وسواس فکری عملی کلیک کنید. برخی از شایع‌ترین افکار وسواسی در افراد شامل موارد زیر می‌شود:

وسواس شستشو: در این نوع اختلال فرد تصور آلودگی و کثیفی دارد و به طور مرتب به شستشو می‌پردازد. برای کسب اطلاعات بیشتر در زمینه وسواس شستشو کلیک کنید.

تقارن از انواع وسواس : فرد از عدم تقارن دچار ناراحتی و اضطراب شده و به کارهایی همچون شمردن و منظم کردن اشیا می‌پردازد.

افکار ممنوعه یا تابو: در این نوع وسواس فرد دچار افکار ممنوعه‌ای همچون تصورات جنسی، مذهبی و پرخاشگرانه می‌شود.

صدمه و آسیب: در این نوع از انواع وسواس فرد نگران آسیب رساندن به خود و دیگران است و به انجام کارهای مداومی همچون وارسی کردن می‌پردازد. برای کسب اطلاعات بیشتر در زمینه وسواس وارسی کردن کلیک کنید.

2- بیماری وسواس بدریخت انگاری بدن

فرد مبتلا تصور می‌کند که عیب‌های بسیار بزرگی روی بدن یا صورت خود دارد. این عیب‌ها معمولا خیالی یا جزئی هستند به طوری که دیگران متوجه آن‌ها نمی‌شوند. فرد بسیاری از وقت خود را جلوی آیینه می‌گذراند و رفتارهای افراطی همچون انجام آرایش‌های غلیظ از خود نشان می‌دهد. همچنین ممکن است به دلیل نگرانی نسبت به ظاهرش، دائما خود را با دیگران مقایسه کند. برای کسب اطلاعات بیشتر در زمینه اختلال بدریخت انگاری بدن کلیک کنید.

3- بیماری وسواس احتکار

این افراد نمی‌توانند هیچ وسیله‌ای را دور بیندازند و صرف نظر از ارزش اشیا، به جمع آوری آن‌ها پرداخته و در غیر این صورت دچار ناراحتی شدیدی می‌شوند. اختلال احتکار با علاقه به جمع کردن طبیعی اشیا متفاوت است. در این اختلال فرد به صورتی اشیا را انباشته می‌کند که محیط زندگی‌اش مختل شده و هیچ استفاده خاصی نیز از آن‌ها ندارد. برای کسب اطلاعات بیشتر در زمینه اختلال احتکار کلیک کنید.

4- اختلال مو کنی از انواع بیماری وسواس

در این اختلال فرد برای کاهش اضطراب خود به کندن موهای بدن خود از جمله موهای دست‌ها و پاها می‌پردازد به طوری که زخم‌های مشخص و وسیعی بر روی پوست ایجاد می‌شود یا موها به طرز چشمگیری از بین می‌روند. برای اطلاع بیشتر از اختلال موکنی کلیک کنید.

5- اختلال پوست کنی از انواع بیماری وسواس

مانند اختلال قبلی اندیشه‌هایی مرتبط با کندن پوست در ذهن فرد ایجاد می‌شود و به شدت فکر او را درگیر می‌کند؛ در مرحله‌ی بعدی برای متوقف کردن افکار و فشار روانی خود به صورت مکرر اقدام به کندن پوست و یا زخم‌های روی پوست می‌کند. برای اطلاع بیشتر از نشانه ها، علل و درمان وسواس پوست کنی کلیک کنید.

6. اختلال کنترل تکانه

اختلال کنترل تکانه نوعی از اختلالات وسواس است که در آن فرد به صورت تکراری رفتاری زیان بار را با وجود آگاهی از عواقب آن انجام می‌دهد و کنترلی بر تکانه‌های خود ندارد. این افراد اغلب رفتارهایی زیان‌بار، برخلاف قوانین جامعه، پرخاشگرانه و پر خطر از خود بروز می‌دهند. از انواع اختلال کنترل تکانه می‌توان به جنون دزدی و جنون آتش افروزی اشاره کرد. برای کسب اطلاعات بیشتر در زمینه اختلال کنترل تکانه کلیک کنید.

اینفوگرافیک بیماری وسواس و انواع اختلالات مرتبط

بیماری های مشابه بیماری وسواس

_ کودکان آسپرگر: این کودکان تمایلی به تغییر محیط خود ندارند و از این که دوست دارند همان کارهای همیشگی را انجام دهند تا اضطرابشان کاهش یابد، مشابه وسواسی ها هستند. برای کسب اطلاعات بیشتر در زمینه سندروم آسپرگر کلیک کنید.

_افراد دارای سندرم توریت: این افراد تیک های عصبی شدیدی دارند که حتی ممکن است به شکل دشنام هم باشد.این ها بیشتر بیماری وسواس هم دارند.

_افراد دارای خود بیمار انگاری: در این بیماری فرد ترس از مبتلا شدن به بیماری دارد که غالبا با اضطراب همراه است.

_بدریخت انگاری بدن: فرد زشتی خودش زا باور دارد و ساعت ها وقت جلوی آینه می گذارد و مدام خودش را بررسی می کند.

 

ویژگی‌ها و نشانه‌های بالینی بیماری وسواس

یکی از شایع‌ترین و شناخته شده‌ترین نشانه‌های انواع وسواس ، حساسیت به آلودگی و شستشوی منظم است. دومین نشانه شایع وسواس، نگرانی و تردید است که فرد به طور اجباری به وارسی اشیا می‌پردازد. (مثلا هرچند دقیقه یکبار پنجره‌ها را چک می‌کند که باز نباشند.) نشانه شایع دیگر این است که فرد دچار افکار ناخوشایند و مزاحمی می‌شود اما رفتارهای وسواسی و تکراری خاصی از خود نشان نمی‌‌دهد و چهارمین الگوی شایع وسواس، احساس اجبار فرد برای مرتب کردن و حفظ تقارن میان اشیا است.

فرد مبتلا به این بیماری در انجام کارهای خود بسیار کند است به طوری که برای خوردن غذا یا لباس پوشیدن به ساعت‌ها وقت نیاز دارد. مهم‌ترین نشانه وسواس عملی این است که فرد برای رهایی از اضطراب ناشی از وسواس فکری دست به انجام رفتارهای تکراری می‌زند. این رفتارها برای فرد دو فایده ثانویه دارند. یا اضطراب و تنش را از بین می‌برند و یا از وقوع یک حادثه ناگوار جلوگیری می‌کنند. برای کسب اطلاعات بیشتر در زمینه نشانه های وسواس کلیک کنید.

وسواس فکری در کودکان

ممکن است برخی از والدین فکر کنند که بیماری وسواس در کودکان یک مرحله گذرا است یا کودک برای جلب توجه این کارها را می‌کند. اما حقیقت این است که کودک کنترلی بر این رفتارها ندارد و مقصر این رفتارها نیست و حتی والدین نیز در بروز این مشکل نقشی نداشته‌اند. وسواس اختلالی است که باعث تغییر در فعالیت مغز می‌شود. به طوری که مغز کودک مبتلا به آن نسبت به سایر کودکان به گونه دیگری فعالیت می‌کند. برای شناسایی و درمان وسواس درکودکان لازم است که از یک روانشاس کمک بگیرید.

علائم بیماری وسواس در کودکان

شناسایی علائم وسواس درکودکان بسیار مهم است چراکه آن‌ها نمی‌توانند مشکل خود را به راحتی بیان کنند و در نتیجه این وظیفه برعهده والدین قرار می‌گیرد. برخی مواقع کودک رفتارهای وسواسی همچون چک کردن مداوم درها و شستشوی دست‌ها را از خود نشان می‌دهد. در این صورت شناسایی وسواس برای والدین راحت‌تر خواهد شد اما برخی مواقع کودک هیچ رفتار وسواسی خاصی ندارد و تنها دچار درگیری ذهنی می‌شود. معمولا کودکان نمی‌توانند افکار خود را برای والدین توضیح دهند و توصیف این وضعیت برایشان بسیار سخت است. اما با مشاهده دقیق رفتار کودک می‌توان تا حدودی از نگرانی‌های او آگاه شد. مثلا ممکن است که نگران وقوع یک اتفاق ناخوشایند باشد و در نتیجه به طور مداوم دعا کند. برای کسب اطلاعات بیشتر پیشنهاد می‌کنیم مقاله وسواس در کودکان را مطالعه کنید.

ریشه‏ و علل انواع وسواس

وسواس دلایل بسیار متعددی دارد که برخی از آن‌ها به شرح زیر می‌باشند:

1- نقش وراثت در ابتلا به بیماری وسواس

تحقیقات نشان داده است که وراثت نقش مهمی در ابتلا به اختلال وسواس دارد. تقریبا 40 درصد از افراد مبتلا، والدین وسواسی داشته‌اند. برخی دیگر از محققان نیز زمینه‌های عصبی را عامل انتقال اختلال وسواس می‌دانند.

2- تربیت افراد در دوران کودکی

الف- دوران کودکى: بسیاری از وسواس‌های افراد ریشه در دوران کودکی آن‌ها دارد. کودکی که زندگی‌اش سرشار از دعوا، سرسختی و مقاومت بوده باشد و نتواند در برابر خواسته‌ی بزرگ ترها مقاومت کند، به احتمال بیشتری در برابر ابتلا به بیماری وسواس آسیب‌پذیر خواهد بود.

ب- شیوه تربیت در دوران کودکی: نحوه تربیت والدین نقش بسیار مهمی در ابتلای افراد به اختلال وسواس دارد. والدینی که بسیار کمال گرا و حساس هستند زمینه را برای وسواسی شدن فرزند خود مهیا می‌کنند. همچنین والدینی که بسیار سخت گیر و مقرراتی هستند و از کودک انتطار دارند که کاملا بر اساس ضوابط رفتار کند نیز باعث ابتلای فرزندان به این اختلال می‌شوند. چگونگی از شیر گرفتن کودک و آموزش آداب دستشویی نیز در بروز این بیماری نقش دارد.

ج- تحقیر کودک در دوران کودکی: افرادی که در دوران کودکی مورد تحقیر والدین، مربیان یا خواهرو بردارها واقع شده‌اند زمینه ابتلا به اختلال وسواس را دارند. جملاتی همچون تو عرضه نداری، تو بی لیاقتی و... باعث اسیب پذیری فرد در برابر این اختلال می‌گردد.

د- ناامنى ‌های مربوط به دوران کودکی: تحقیقات نشان داده است که برخی از افراد مبتلا به وسواس در دوره کودکی احساس ناامنی شدیدی داشته‌اند. آن‌ها برای اینکه بتوانند والدین یا سایر اطرافیان را از خود راضی نگه دارند به صورت افراطی تلاش کرده‌اند که بدون عیب و نقص باشند، در نتیجه به تدریج دچار وسواس شده‌اند.

ز- منع‏‌های دوران کودکی: برخی از افراد به دلیل منع و محدودیت شدیدی که در دوره کودکی یا حتی نوجوانی داشته‌اند به وسواس مبتلا می‌شوند. مثلا ایراد گرفتن‌ها و سختگیری‌های بیش از حد والدین و مربیان، تنبیه کودک یکی از رفتارهای منع کننده برای کودکان است.

3- خانواده افراد وسواسى

اکثر افراد مبتلا به بیماری وسواس والدینی عیب جو، لجباز و سخت گیر داشته‌اند که کوچک‌ترین اشتباه کودک را با بی رحمی به او می‌گفته‌اند. به طوری که فرزندان برای رهایی از این سخت گیری‌ها مجبور بوده‌اند که با دقت تمام رفتارکرده تا مبادا اشتباهی داشته باشند. والدین این افراد اغلب انسان‌هایی طعنه‌زن، ملامتگر و خشن بوده‌اند و گاها خود از مشکلات و اختلالات شخصیتی رنج می‌برند.

 

مشاوره و درمان روانی وسواس

روان درمانی یکی از گزینه‌های درمان بیماری وسواس است که انواع مختلفی دارد و به شرح زیر است:

رفتار درمانی: با استفاده از رفتاردرمانی فرد به انجام فعالیت‌هایی می‌پردازد که افکار وسواسی را متوقف کرده و استرس و اضطراب را نیز کاهش می‌دهد. برای کسب اطلاعات بیشتر در زمینه رفتار درمانی کلیک کنید.

شناخت درمانی: در این روش درمانگر سعی دارد که بینش فرد را نسبت به تعارض‌های درونی‌اش و اشتباه بودن افکارش تغییر دهد.

در برخی مواقع نیز درمانگر با خانواده بیمار ارتباط برقرار می‌کند و از طریق بهبود روابط خانوادگی به درمان بیماری وسواس می‌پردازد. مشاوره وسواس و مشاوره کنترل استرس راحت‌ترین راه برای یافتن درمان مناسب است.

آشنایی با روش‌های کلی و تخصصی‌تر درمان انواع وسواس

برخی از مهم‌ترین و پرکاربرد‌ترین روش‌های درمان وسواس عبارتند از:

1- روش تقابل به ضد در درمان انواع وسواس

این روش در درمان بیماری وسواس آلودگی بسیار مؤثر واقع می‌شود. در این روش فرد به طور عمدی توسط خودش یا فرد دیگری در معرض آلودگی قرار می‌گیرد. در صورتی که فرد بتواند این فرآیند را تحمل کند بسیار مؤثر واقع خواهد شد. لازم است این روش در حضور مشاور و فرد متخصص انجام شود. برای کسب اطلاعات بیشتر در زمینه درمان قطعی وسواس فکری شدید کلیک کنید.

2- فرمان ایست

این روش درمانی که توقف فکر نیز نامیده می‌شود، به این صورت است که فرد افکار وسواسی خود را رها کرده و اجازه می‌دهد که تمام فکر او را مشغول کنند. ناگهان درمانگر با صدا بلند دستور ایست می‌دهد. تحقیقات نشان داده است که این روش در کاهش وسواس‌های فکری تاثیر گذار می‌باشد. 

3-درمان دارویی

در صورتی که وسواس شدید بوده یا در اثر تغییر سطح هورمون‌ها به وجود آمده باشد، پزشک از دارودرمانی استفاده می‌کند. از داروهای کاربردی در درمان وسواس می‌توان به داروهای ضداضطراب و ضد افسردگی اشاره کرد. با مصرف این داروها مقاومت بدنی فرد در برابر درمان کاهش می‌یابد و با کمک روان درمانی اختلال بهبود می‌یابد. برای کسب اطلاعات در زمینه داروهای ضد اضطراب و داروهای ضد افسردگی کلیک کنید.

 

راهکارهایی برای رهایی از وسواس

1- مقابله با ترس‌ها

فرار کردن از افکار وسواسی و ترسی که از آن‌ها دارید باعث شدیدتر شدن آن‌ها می‌شود. در عوض بهتر است که به افکار وسواسی خود نزدیک شده و سعی در مقاومت در برابر آن‌ها داشته باشید. اگر این کار برایتان سخت است، زمانی که برای انجام آن می‌گذارید را کاهش دهید. هرچه بیشتر در مقابل ترس‌هایتان دربیایید اضطرابتان کمتر شده و متوجه می‌شوید که به ترسناکی گذشته نیستند. درمان اضطراب خود به از بین رفتن ترس ها و افکار مرتبط با اختلال کمک می کند.

2- حواس خود را پرت کنید

هر زمان که متوجه هجوم افکار وسواسی شدید، با کارهایی همچون ورزش، پیاده روی، موسیقی و غیره حواس خود را از آن‌ها منحرف کنید. هرکاری که فکر می‌کنید برایتان لذت بخش است انجام دهید تا فکر وسواسی متوقف شود.

3- نوشتن افکار و نگرانی‌های وسواسی

هر زمان که افکار وسواسی پیدا شدند، شروع به نوشتن آن‌ها کنید. هدف فکر وسواسی این است که شما را درگیر کرده و مورد تائید قرار گیرد. شما با نوشتن دقیقا می‌توانید این کار را انجام دهید. حتی ممکن است روزانه صدبار مجبور به نوشتن آن‌ها شوید اما به مرور متوجه خواهید شد که قدرت افکار و نگرانی‌ها از بین رفته و دیگر مانند گذشته شما را آزرده نمی‌کنند.

4- استفاده از تکنیک‌های تن آرامی و ریلکسیشن

استرس به تنهایی باعث اختلال وسواس نمی‌شود اما علائم آن را تشدید می‌کند. با استفاده از روش‌هایی همچون مدیتیشن، یوگا، تنفس عمیق و سایر راهکارها استرس خود را کاهش داده و تنش و ناراحتی ناشی از وسواس را بهبود بخشید. برای اطلاع از دیگر روش‌های درمان وسواس کلیک کنید.

 

سخن آخر

با توجه به پیامدهای اختلالات اضطرابی برای فرد مبتلا و نزدیکان او، در صورت عدم درمان مشکلات جدی برای زندگی و کار های فرد به وجود می آید و جنبه های محتلفی از زندگی او مختل می شود. قدم اول برای درمان وسواس، مشاوره روانشناسی و درمان رفتاری است که بهتر است تحت نظر مداوم روان شناس در چند جلسه باشد تا فرد بتواند در اعمالش تغییری ایجاد کند. روان شناسان و مشاوران ما در مرکز مشاوره حامی در این زمینه آماده خدمت رسانی به شما عزیزان هستند.

 

برای دریافت مشاوره در زمینه تشخیص و درمان انواع اختلالات وسواس می توانید با مشاوران مرکز مشاوره روانشناسی حامی هنر زندگی از طریق تلفن ثابت از کل کشور با شماره 9099075228 و از تهران با شماره 9092305265 تماس بگیرید.