عوارض متادون بر کلیه و کبد | افزایش آنزیم ها و آسیب کلستاتیک کبدی

عوارض متادون بر کلیه و کبد چیست؟ بیشتر جوامع امروزه با اعتیاد درگیر هستند و به یکی از چالش‌های اساسی جهان تبدیل شده است. روش های مختلفی برای ترک اعتیاد وجود دارد که متادون یکی از آن ها می باشد. هرچند متادون به عنوان یک داروی نگهدارنده برای مهار اعتیاد به هروئین و مواد مخدر استفاده می شود اما عوارض زیادی دارد. این مقاله به بررسی موارد منع مصرف متادون و عوارض آن بر بدن به خصوص عوارض متادون بر کلیه و کبد می پردازد. برای کسب آگاهی بیشتر از مشاوره ترک اعتیاد مشورت بخواهید.

آشنایی با متادون

از اوایل دهه ۱۸۸۰ میلادی تحقیقات طولانی مدت برای کشف داروهای ضد تب و ضد درد شروع شده و متادون محصول این تلاش ها است. متادون به راحتی از دستگاه گوارش جذب شده و میزان جذب آن در کاربرد اشکال دارویی مختلف اندکی تفاوت دارد. متادون در مصرف خوراکی جذب بالایی بین ۷۹ تا ۹۵ درصد دارد هرچند تفاوت های بین فردی زیادی هم در میزان جذب وجود دارد. غلظت های حداکثر پلاسمایی ۲ تا ۴ ساعت بعد از دریافت دوز خوراکی اتفاق می‌افتد. برای آشنایی با درمان نگهدارنده با متادون کلیک کنید.

متادون بعد از ۴ تا ۵ نیمه عمر یا تقریباً ۳ تا ۱۰ روز، به طور معمول ۵ تا ۷ روز در بدن به سطح پایه می‌رسد. طوری که میزان حذف دارو و دریافت آن به تعادل می‌رسد. هنگامی که تثبیت اتفاق می‌افتد تغییرات سطح غلظت خونی نسبتاً کم بوده و سرکوب نشانه های ترک به خوبی رخ می‌دهد. هرچند نوسانات غلظت متادون در بعضی افراد می‌تواند منجر به تجربه ترک در بخش انتهایی فاصله زمانی بین دوزها گردد. اگر افزایش دوز یا دوز منقسم از این حالت جلوگیری نکند درمان جایگزین با سایر داروهای آگونیست مانند بوپرنورفین باید در نظر گرفته شود. برای تشخیص استفاده از آن از تست متادون استفاده می شود.

1-متادون یک داروی مخدر

متادون یک مخدر بسیار قوی و اعتیاد آور است که ترک آن حتی از تریاک و هروئین هم دشوارتر می شود چراکه مدت اثر یا نیمه عمر آن از سایر مواد مخدر طولانی تر بوده و به دشواری از بدن دفع می‌شود و به علت قدرت بالای مخدری، نشانه های ترک شدیدتری ایجاد می‌کند. ۵ تا ۱۰ میلی گرم متادون تقریبا معادل ۷ تا ۸ گرم تریاک و ۲ تا ۳ گرم هروئین است.

نشانه های وابستگی و اعتیاد به متادون و ترک آن که در هنگام قطع دارو رخ می دهد شامل گشاد شدن مردمک چشم، حالت تهوع و استفراغ و از دست دادن اشتها، تحریک‌پذیری و اضطراب، اسهال و گرفتگی معده، درد عضلانی و کمردرد، سرعت تنفس سریع، افزایش فشار خون، چشمان اشک آلود، ضربان قلب سریع، مشکل خواب و بی قراری، خمیازه، تعریق و لرز و آب‌ریزش بینی می شوند.

2-عوارض متادون بر کلیه و کبد | تداخلات دارویی

تداخل میان مصرف متادون و بعضی از داروها می‌توانند منجر به مسمومیت و مرگ شوند. بعضی مواد داروهای روانگردان که اثرات هم افزا با متادون دارند اثر آن را بیشتر می کنند مثلا بنزوردیازپین ها و الکل اثرات سرکوب تنفسی متادون را تشدید می کنند. بعضی از داروهای دیگر از طریق اثرگذاری بر روی متابولیسم متادون با آن تداخل می کنند. داروهایی که متابولیسم متادون را القا می‌کنند احتمال دارد سبب ایجاد سندروم ترک شوند. برای آشنایی با نحوه ترک متادون کلیک کنید.

در زمان مصرف متادون بهتر است از مصرف این داروها اجتناب شود. مهارکننده‌های سیتوکروم ۳a۴ می توانند متابولیسم متادون را کم کرده و سبب اوردوز شوند. اگر استفاده از یک داروی القا کننده یا مهار کننده فعالیت سیتوکروم p۴۵۰ برای درمان بیماری دیگری در فرد مهم باشد باید بیمار از نزدیک بررسی شده و دوز متادون به نحو متناسبی ننظیم گردد.

متابولیسم متادون در کبد و کلیه

کبد نقش مهمی در متابولیسم متادون ایفا می‌کند و افراد مبتلا به اختلال عملکرد کبد ممکن است متابولیسم متادون را به آسیب زایی تغییر داده باشند. متابولیسم متادون شامل چندین مسیر آنزیمی از جمله آنزیم های سیتوکروم P450 (CYP) در کبد می شود. سایر آنزیم ها نیز به میزان کمتری در متابولیسم متادون نقش دارند. فعالیت این آنزیم ها می تواند در بین افراد به دلیل عوامل ژنتیکی، تداخلات دارویی و عوامل دیگر متفاوت باشد که منجر به تغییرات متابولیسم متادون و پاسخ فردی به دارو می شود. بیماری کبدی بر پاکسازی متادون تأثیر می گذارد و منجر به اثر طولانی مدت دارو و افزایش خطر عوارض جانبی می شود. در چنین مواردی، تنظیم دوز ضروری شده و نظارت دقیق بر پاسخ بیمار به درمان مهم است.

در حالی که کبد محل اولیه متابولیسم متادون است، کلیه ها نیز در دفع دارو نقش دارند. بخش کوچکی از متادون و متابولیت های آن بدون تغییر از طریق ادرار دفع می شود. عملکرد کلیه به طور قابل توجهی بر دفع ماده از مسیر متادون تأثیر نمی گذارد و اختلال عملکرد کلیه معمولاً نیازی به تنظیم دوز ندارد.

عوارض متادون بر کلیه و کبد

تاثیر متادون بر کبد در تحقیقات زیادی مورد مطالعه قرار گرفته است. متادون معمولاً در کبد متابولیزه می گردد اما احتمال دارد آنزیم های روده ای هم نقشی در متابولیسم متادون ایفا کند. آنزیم اصلی دخیل در متابولیسم متادون، خانواده آنزیمی سیتوکروم است. تقریباً ۱۰ درصد متادون تجویز شده به صورت خوراکی بدون تغییر دفع می‌گردد. بقیه متابولیزه شده و متابولیت‌های آن معمولاً غیر فعال هستند و از طریق ادرار و مدفوع دفع می شوند. متادون همچنین در عرق و بزاق ترشح می‌گردد.

هم اکنون متادون در برخی از مراکز درمانی ترک اعتیاد تحت عنوان نگهدارنده رایج ترین داروی پرکاربرد در درمان کوتاه مدت و مخصوصاً بلندمدت اپیوئیدها است. باورهای بیماران در مورد اثرات منفی متادون بر عملکرد اعضای بدن مانند کبد در همکاری آن ها برای استفاده از این دارو اثرگذار می باشد. مصرف متادون سبب تاثیر زیاد بر افزایش آنزیم های کبدی می گردد که نشانه الگوی آسیب کلستاتیک متادون بر کبد است. برای آشنایی با تاثیر مواد مخدر بر بدن کلیک کنید.

افرادی که دچار مشکلات کلیوی هستند یا سابقه بیماری کلیه دارند ممکن است نتوانند این دارو را به خوبی پردازش کنند. در این شرایط سطح متادون در بدن بالا می رود و عوارض جانبی بیشتری ایجاد می‌کند. همچنین افرادی که مشکلات یا سابقه بیماری کبدی هم دارند نمی‌توانند این دارو را به خوبی تحمل کنند. در چنین شرایطی سطح متادون در بدن بالا رفته و عوارض بیشتری از دیگران ایجاد می کنند.

عوارض متادون بر کلیه و کبد | سایر عوارض متادون

پوسیدگی دندان ها یکی از رایج ترین عوارض مصرف انواع مواد اعتیادآور است که متادون همانند هر ماده مخدر دیگری بر دهان و دندان اثرات جانبی دارد. قرص خوراکی متادون می‌تواند منجر به خواب آلودگی شدید و کندی تنفس گردد. این عامل در چند ساعت اول بعد از مصرف و زمانی که پزشک دوز شما را بالا می برد اتفاق می‌افتد. متادون همچنین عوارض جانبی دیگری هم دارد.

عوارضی همچون دل درد و سردرد و سرگیجه، استفراغ و خستگی و حالت تهوع که اگر این موارد خفیف باشند طی چند روز یا چند هفته از بین می روند. اگر شدت آن ها بیشتر شود به راحتی از بین نمی روند و نیاز به مشورت با یک پزشک دارند. اگر علائم شدیدی تجربه می کنید در این صورت لازم است که حتماً به مراکز درمانی مراجعه نمایید. عوارض جدی و مهم شامل موارد زیر هستند. برای آشنایی با روش های ترک اعتیاد کلیک کنید.

1-عوارض متادون بر کلیه و کبد | مشکلات تنفسی

مصرف مواد افیونی دارای تاثیرات بلند مدت مانند متادون می‌تواند باعث مشکلات تنفسی گردد که در بعضی موارد احتمال دارد کشنده باشد. این خطرات حتی در شرایط مصرف مناسب دارو هم وجود دارد. با این حال خطر اعتیاد به این دارو در ابتدای شروع مصرف آن و پس از افزایش دوز بیشتر است. تنفس بسیار کم عمق درد در ناحیه قفسه سینه، احساس ضعف، تنگی نفس و سبکی سر، تنفس کند و گیجی و سرگیجه.

2-عوارض و مشکلات ریتم قلب

این دارو می تواند سبب مشکلات جدی و آسیب رسانی در ریتم قلب شود مخصوصاً اگر دوزهای بیشتر از ۲۰۰ میلی گرم در روز مصرف شود. حتی اگر باز هم فردی دچار مشکلات قلبی نباشد احتمال رخ دادن آن باز هم وجود دارد. افت فشار خون ارتواستاتیک از دیگر عوارض متادون است. نشانه‌های آن شامل غش کردن، فشار خون پایین و سرگیجه یا سبکی سر هستند.

3-تاثیر متادون بر بارداری و باروری

• تاثیر متادون در اسپرم: از مهم ترین عارضه های رایج مصرف متادون در مردها مهار هورمون های جنسی می باشد که از غده هیپوفیز ترشح می‌گردد و در پی آن ایجاد اسپرم ها در بیضه ها دچار مشکل می شوند. مطرف زیاد متادون تا ۷۵ درصد باعث کاهش میل جنسی در مردها می شود.
• تاثیر متادون بر جنین: مصرف متادون هنگام بارداری برای جنین بسیار خطرناک است و می‌تواند سبب زایمان زودرس شود. در زمان مصرف متادون از بارداری پیشگیری کنید و در زمانی که ناخواسته متوجه بارداری شدید حتماً به پزشک مراجعه کنید. چرا که جنین به متادون وابسته می شود و بعد از زایمان نیاز است که نوزاد تحت درمان تخصصی باشد. عوارض متادون برای جنین شامل سندرم مرگ ناگهانی نوزاد، زردی و ترومبوسیتوز است. متادون همچنین در دوران شیردهی سبب کاهش سطح تنفسی نوزاد می شود.
• کودکانی که از مادران مصرف کننده در زمان بارداری به صورت بلند مدت، متولد می شوند در معرض خطر سندرم ترک نوزاد قرار دارند که می تواند برای آنان خطرآفرین باشد.

هشدار و موارد منع مصرف متادون

بر اساس اصول علمی استفاده از متادون فقط در موارد محدودی جایز می باشد. معمولاً کسانی که نمی توانند اعتیاد را ترک کنند و از حمایت های روانی اجتماعی و خانوادگی کافی هم برخوردار نیستند برای کاهش آسیب مخصوصاً در مصرف کنندگان تزریقی جهت کاهش ابتلا به ایدز و هپاتیت ب و کاهش مرگ و میر در آن ها متادون تجویز می شود. در مواقع محتمل برای ارتکاب جرم و در شرایط خاص در بیماران بستری بیمارستانی، زندان ها و مراکز خاص با ضوابط و مقررات شدید و کنترل شده متادون تجویز می شود.

طیف زیادی از داروها دارای تداخل با متادون هستند و همچنین منع مصرف زیادی دارد که در صورت استفاده از قرص یا شربت آن رعایت موارد زیر الزامی است:

• هرگز بدون تجویز پزشک از متادون استفاده نکنید.
• هنگام شیردهی، هنگام مصرف داروهای هپاتیت یا اگر سابقه سکته مغزی دارید متادون را کنار بگذارید.
• کسانی که تومور مغزی دارند یا مبتلا به کم کاری یا پرکاری تیروئید هستند و مشکلات مربوط به کیسه صفرا و پانکراس دارند هرگز نباید از متادون استفاده کنند.
• در صورت ابتلا به بیماری انسداد روده و معده و مشکلات مربوط به آسم و مشکلات تنفسی و ریوی از مصرف متادون خودداری کنید.
• اگر از آنتی بیوتیک های قوی مانند آزیترومایسین، آتورواستاتین و سفازولین و یا داروهای ضد افسردگی مانند آمی تریپتیلین و فلوکستین استفاده می‌کنید از متادون استفاده نکنید.

1-تداخل دارویی متادون

متادون می تواند با سایر داروها تداخل داشته باشد و به طور بالقوه بر متابولیسم آن تأثیر بگذارد و منجر به تغییر در اثربخشی یا افزایش خطر عوارض جانبی شود. چند نمونه از تداخلات دارویی است که می تواند بر متابولیسم متادون تأثیر بگذارد عبارتند از:

2-مهارکننده های آنزیم سیتوکروم P450 (CYP)

داروهایی که CYP3A4، آنزیم اولیه مسئول متابولیسم متادون را مهار می کنند می توانند سطح متادون را در بدن افزایش دهند. به طور بالقوه می تواند منجر به افزایش خطر عوارض جانبی مرتبط با متادون شود. نمونه‌هایی از مهارکننده‌های CYP3A4 شامل داروهای ضد قارچی خاص (مانند کتوکونازول، ایتراکونازول)، مهارکننده‌های پروتئاز مورد استفاده در درمان HIV (مانند ریتوناویر) و برخی از داروهای ضد افسردگی (مانند فلوکستین) است.

3-القاء کننده آنزیم سیتوکروم P450 (CYP)

داروهایی که CYP3A4 را القا می کنند می توانند متابولیسم متادون را افزایش داده و به طور بالقوه منجر به کاهش سطح متادون و کاهش اثربخشی شوند. نمونه هایی از القاء کننده های CYP3A4 شامل داروهای ضد صرع خاص(مانند کاربامازپین، فنی توئین)، ریفامپین (یک آنتی بیوتیک) و خار مریم (یک مکمل گیاهی) است.

4-تداخل بنزودیازپینی

مصرف متادون در کنار داروهایی که بر سیستم عصبی تاثیر گذار هستند یا داروهایی به نام بنزودیازپین ها احتمال دارد سبب خواب آلودگی مفرط، مشکلات تنفسی و کما و حتی مرگ شوند. نمونه‌ای از این بنزودیازپین ها شامل لورازپام، داروی کلونازپام و آلپرازولام هستند. این داروها فقط هنگامی که متادون استفاده نمی‌شود باید مصرف شوند. داروها می تواند فرد را بسیار خواب آلوده کنند. بنابراین بعد از مصرف آن هرگز نباید رانندگی کنند یا فعالیت هایی که نیاز به هوشیاری دارند انجام بدهند.

5-هشدار برای افراد دارای آسیب به سر و تشنجی

بهتر است بدانید که متادون باعث تشنج بیشتر در افراد مبتلا به صرع می شود. اگر هنگام مصرف این دارو کنترل تشنج بدتر شد حتماً نیاز است که به پزشک مراجعه کنید. علاوه بر این مصرف این دارو در افرادی که از ناحیه سر آسیب دیدند باعث افزایش فشار در مغز و خطر ابتلا به عوارض بیشتر یا حتی مرگ می شود. بنابراین اگر از ناحیه سر آسیب دیده اید احتمال مشکلات تنفسی ناشی از متادون بالا می‌رود.

6-عوارض متادون بر کلیه و کبد |  مصرف در کودکان

متاسفانه در برخی موارد به علت بی توجهی و سهل انگاری والدین کودکان هم از این دارو استفاده می‌کنند. کودکانی که به شکل تصادفی از متادون استفاده می کند با خطر بالای مرگ در اثر مصرف بیش از حد آن رو به رو هستند. بنابراین تحت هیچ شرایطی هیچ کودکی نباید این دارو را مصرف کند چرا که عوارض آن در اکثر مواقع جبران ناپذیر خواهد بود. به یاد داشته باشید مصرف متادون در دوران بارداری نیز ممنوع است.

آیا ترک اعتیاد با متادون امکان پذیر است؟

متادون خود یک ماده مخدر قوی محسوب می شود و نوعی جایگزین است و درمان بیماری اعتیاد که معمولاً یک بیماری روانی و جسمانی است قاعدتاً نیازمند روان درمانی و درمان جسمانی همزمان است. ذکر این نکته مهم است که بدانید عوارض متادون حتی از برخی از مواد مخدر هم بیشتر است.

متادون دارویی است مانند ترامادول بوپرنورفین و مورفین که برای درمان‌های متفاوت از آن استفاده می‌شود و یکی از موارد استفاده آن ترک اعتیاد است. اما نکته مهم این است که داروی متادون خودش اعتیادآور است و تاثیراتی که در بدن می گذارد یا درد خماری و وابستگی‌های که ایجاد می‌کند خیلی بیشتر از سایر مواد مخدر است.

احتمال وابستگی به متادون در معتادان

افرادی که شروع به مصرف قرص یا شربت متادون جهت غلبه بر اعتیاد خود به هروئین یا تریاک می کند بیشتر در معرض خطر هستند چرا که در گذشته سابقه وابستگی به مواد دیگر را هم داشتند. به خاطر این شرایط وابستگی و مدت زمان زیادی که در بدن می ماند تاثیراتی روی قسمت های مختلف بدن ایجاد می کند مانند کبد و سیستم های عصبی خلق و خو و حتی در عملکرد جنسی بیماران هم تاثیرگذار است.

حتی سبک زندگی را عوض می‌کند. بنابراین برای ترک اعتیاد مجاز نمی باشد و در بیشتر مراکز درمانی ترک مواد مخدر، استفاده از آن کاملاً غیرقانونی است. متادون در یک سوم مرگ و میر ناشی از مصرف بیش از حد وابستگی به مواد قرار دارد و در بسیاری از مراکز ترک اعتیاد به عنوان جزئی از فرآیند درمان اعتیاد بیماران از این ماده که نوعی مخدر است استفاده می شود که این کار خطرناک است. شربت یا قرص متادون در حالی که به طور منظم در مدیریت وابستگی به مواد کاربرد دارد خود اعتیاد آور است که در ابتدا به فرد احساس آرامش می دهد. این حالت در همه مواد افیونی وجود دارد. ترک متادون از تمام مواد دیگر سخت تر است و برای دریافت بهترین و سریع ترین روش ترک آن نیاز است که از مشاوران و متخصصان کمک گرفته شود.

سخن آخر

متادون تأثیرات زیادی بر بدن می گذارد و علاوه بر آن مشکلات روحی و وابستگی ایجاد می‌کند. بنابراین ترک آن به راحتی امکان پذیر نیست. متاسفانه در برخی از کلینیک های روانشناسی استفاده از درمان های نگهدارنده مانند متادون مورد استفاده قرار می گیرد که به نوعی اعتیاد را به متادون تغییر می دهند. اگر شما هم می خواهید اعتیاد را کنار بگذارید و یا مدتی است که مصرف متادون را شروع کرده اید توصیه می شود از مشاوره روانشناسی هنر زندگی کمک بگیرید.