هیپوکندریا یا خود بیمار انگاری | علل، علائم و درمان اضطراب بیماری

خود بیمار انگاری یا هیپوکندریا نوعی از اختلال اضطرابی است و به معنای اشتغال ذهنی دائم به خاطر ترس از بیمار شدن و ابتلا به یک بیماری می‌باشد. فرد مبتلا به هیپوکندریا، کوچک‌ترین نشانه‌های جسمانی را بیماری تلقی می‌کند و پزشک نیز نمی‌تواند او را قانع کند که بیمار نیست. افراد دارای این اختلال با کوچک‌ترین نشانه‌های فیزیکی یا روانی که خودشان تنها تشخیص می‌دهند، نگران سلامت و ابتلا به بیماری می‌شوند سپس به این باور می‌رسند که یک بیماری جدی دارند که نیازمند درمان است. مراجعه به پزشک و انجام آزمایش‌ها نمی‌تواند آن‌ها را قانع کند. در ادامه مقاله به توضیح مفصل هیپوکندریا، علائم، علل و راهکار‌های درمانی می‌پردازیم. برای اطلاع از سایر اختلالات اضطرابی کلیک کنید.


 

هیپوکندریا یا خود بیمار انگاری

هیپوکندریا یا اختلال اضطراب بیماری یعنی ترس مکرر و دائم از مبتلا بودن و یا مبتلا شدن به یک بیماری خطرناک که اصطلاحا به آن خود بیمار انگاری نیز می‌گویند. این افراد علائم جسمانی را سوء تعبیر می‌کنند. به عنوان مثال یک سردرد ساده را نشانه‌ی تومور مغزی می‌دانند. همچنین گاهی هیچ علامت جسمانی ندارند اما تصور می‌کنند که بیمارند و علائم هنوز بروز پیدا نکرده‌اند. حتی ممکن است در مورد یک بیماری مطلبی بخوانند و تصور کنند که احتمالا به آن بیماری مبتلا هستند. اضطراب بیماری دو نوع فرعی دارد:

1) نوع فرعی تیمار جو: این افراد به صورت افراطی از دارو و خدمات درمانی استفاده می‌کنند و هزینه زیادی برای خدمات پزشکی پرداخت می‌کنند. حرف پزشکان و نتیجه آزمایش‌ها و عکس‌های رادیولوژی و... هیچ وقت این افراد را قانع نمی‌کند و همیشه مطمئن هستند مشکلی وجود دارد.

2) نوع فرعی تیمار گریز: این افراد به ندرت از خدمات درمانی استفاده می‌کنند، زیرا برای این افراد ملاقات با پزشکان، انجام آزمایش، رادیولوژِی و... منجر به اضطراب غیر قابل تحملی می‌شود.

 

علائم خود بیمار انگاری یا هیپوکندریا

راهنمای تشخیصی آماری بیماری‌های روانی (DSM) معیار‌های زیر را برای تشخیص اضطراب بیماری ارائه می‌کند:

1) اشتغال ذهنی در مورد مبتلا بودن یا مبتلا شدن به یک بیماری خاص.

2) هیچگونه نشانه جسمانی در فرد وجود ندارد.

3) اگر نشانه‌ی جسمانی وجود داشته باشد، شدت آن بسیار خفیف و ناچیز است.

4) اگر یک عارضه پزشکی در فرد وجود داشته باشد، مقدار اشتغال ذهنی فرد به طور آشکاری نامتناسب و افراطی است.

5) فرد در مورد سلامت خود به شدت اضطراب دارد و به آسانی در مورد سلامت خود نگران می‌شود.

6) رفتار‌های بیمار مبتلا به خود بیمار انگاری در مورد سلامت خود بسیار افراطی است به طور مثال مدام بدن خود را وارسی می‌کند و دنبال نشانه است.

7) اشتغال ذهنی در مورد بیماری باید حداقل 6 ماه در فرد وجود داشته باشد. درمان علائم این بیماری با درمان اضطراب ارتباط مستقیم دارد. برای اطلاع از روش‌های درمان اضطراب کلیک کنید.

 

علل ابتلا به هیپوکندریا یا اضطراب بیماری

اصلی ترین علل به وجود آمدن اضطراب بیماری عبارتند از:

1. داشتن والدین به شدت محافظه کار

مادری که مرتباً کودک را به دلیل کشف زخم، بیماری و... وارسی می‌کرده و دائما نگران سلامتی کودک بوده باعث می‌شود تا این حساسیت بیش از حد به کودک منتقل شود و او این رفتار را یاد بگیرد.

2. تجربه ناگوار خود بیمار انگاری

ممکن است در گذشته برای خود فرد یا نزدیکانش مشکل جدی در زمینه سلامتی به وجود آمده باشد و درنتیجه باعث شده باشد تا فرد نگران این باشد که مبادا به بیماری مبتلا شود و پس از آن دچار اضطراب بیماری شود.

3. نفع ثانویه

نقش مریض داشتن باعث می‌شود تا فرد از مراقبت، دلسوزی و همدلی دیگران بهره مند شود. همچنین بیمار بودن باعث می‌شود تا فرد از کارهای روزمره خود دست بکشد و به بهانه بیمار بودن آن‌ها را انجام ندهد. این مساله می‌تواند برای فرد بسیار خوشایند باشد در نتیجه باعث تقویت هیپوکندریا می‌شود.

4. تفکرات سوگیرانه

افرادی که تفکر "فاجعه انگاری" دارند، نشانه‌های ساده جسمانی را نشانه یک بیماری خطرناک تلقی می کنند و معتقدند حتما یک بیماری جدی دارند. این اشتباه در فرایند تفکر ممکن است سبب ابتلا به خود بیمار انگاری شود. گاهی برخی از این عوامل می‌تواند مشکلات بسیار زیادی را برای فرد به وجود آورد و حتی به گونه‌ای تبدیل به وسواس فکری شود. برای اطلاع از وسواس فکری عملی کلیک کنید.

 

درمان اختلال خود بیمار انگاری

مؤثرترین درمان برای افراد مبتلا به اضطراب بیماری، درمان شناختی است. این افراد دارای تفکر معیوب در مورد بیمار شدن هستند. درمان شناختی رفتاری سعی می‌کند تا نگرش این افراد را نسبت به بیماری عوض کند و تفکرات آن‌ها را کارآمد کند. مشاوره کنترل استرس به شما کمک می‌کند تا بهترین درمان اتخاذ شود.

در موارد شدیدتر، می‌توان ابتدا از یک دوره دارو درمانی (داروهای ضد اضطراب و ضد افسردگی) استفاده کرد و سپس بعد از کاهش علائم، برای درمان اضطراب روان درمانی را آغاز نمود. برای اطلاع از داروهای ضد افسردگی کلیک کنید.

برای آن که روش‌های درمانی موثر واقع شوند، فرد مبتلا باید نسبت به مسئله خود و عامل ایجاد کننده آن آگاهی پیدا کند. شرکت در جلسات درمانی با روانشناس و متعهد شدن به برنامه درمانی، باعث می شود اضطراب بیماری به راحتی درمان شود. همچنین تغذیه مناسب در بهبود این بیماری تأثیر گذار است. پیشنهاد می‌کنیم مقاله ارتباط تغذیه و اضطراب را مطالعه کنید.

برای دریافت مشاوره در زمینه تشخیص و درمان خود بیمار انگاری می توانید با مشاوران مرکز مشاوره روانشناسی حامی هنر زندگی از طریق تلفن ثابت از کل کشور با شماره 9099075228 و از تهران با شماره 9092305265 تماس بگیرید.