حافظه و فراموشی | روش هایی برای جلوگیری از فراموشی

حافظه و فراموشی یکی از پیچیده ترین مسائل روانشناسی است. حافظه یکی از توانایی های انسان به منظور نگه داری اطلاعات و تجربیات و خاطرات است. به همین دلیل می تواند نقشی اساسی در روند به یاد سپردن بسیاری از وقایع زندگی فرد را داشته باشد. حافظه از جمله توانایی های بالقوه ی انسان محسوب می شود که اگر دچار اختلال شود، می تواند شرایط بسیار مخربی برای زندگی فرد به همراه داشته باشد. از جمله اتفاقاتی که در اخلال در عملکرد حافظه می افتد، فراموشی است. در این مقاله با ما همراه باشید تا در مورد حافظه و فراموشی مطالبی را بیان کنیم.برای کسب آگاهی بیشتر در این زمینه از مشاوره روانشناسی مشورت بخواهید.

 

حافظه چیست؟

حافظه توانایی ما برای رمز‌گذاری، ذخیره، نگهداری و متعاقبا به یاد آوردن اطلاعات و تجربیات گذشته در مغز انسان است. سه فرآیند مهم در حافظه وجود دارد: رمزگذاری، ذخیره سازی و بازیابی.  حافظه انسان شامل توانایی حفظ و بازیابی اطلاعاتی است که ما آموخته‌ ایم یا تجربه کرده‌ ایم. همان‌طور که همه ما می‌ دانیم، با این حال، این یک روند بی عیب و نقص نیست. بعضی اوقات ما چیز‌هایی را فراموش می‌کنیم و یا آن‌ ها را گم می‌ کنیم. بعضی اوقات در همان ابتدا اطلاعات به طور صحیح در حافظه رمز‌گذاری نمی‌شوند.

مشکلات حافظه می‌تواند از مسائل جزئی مانند فراموش کردن جایی که کلید ماشین خود را رها کرده‌اید تا بیماری‌هایی مانند آلزایمر باشد که بر کیفیت زندگی و توانایی عملکرد افراد تأثیر دارد. مطالعه حافظه انسان هزاران سال است که موضوع علم و فلسفه بوده و به یکی از مباحث مهم مورد علاقه روانشناسی شناختی تبدیل شده است. روانشناسان تحقیقات زیادی انجام داده‌اند که چگونه اطلاعات در ذهن ذخیره می‌شوند و چگونه آن‌ها را به خاطر می‌آوریم که نتیجه این تحقیقات در ادامه آمده است. در ادامه حقایق جالبی در مورد حافظه ارائه خواهد شد.

 

چگونه خاطرات را ذخیره می کنیم؟

اطلاعاتی که به ذهن داده می‌شود، ابتدا به شکلی که قابل استفاده باشد تغییر پیدا می‌کنند که این مرحله رمزگذاری نامیده می‌شود. سپس در مرحله ذخیره‌ سازی اطلاعاتی که تغییر یافته‌اند، در حافظه ذخیره می‌شوند. مرحله پایانی، بازیابی، در صورتی که نیاز داشته باشیم تا از خاطره‌ یا اطلاعاتی استفاده کنیم، آن‌ها را در حالت آگاهانه قرار می‌دهیم. در ادامه به بررسی دقیق تری از این سه مرحله ی رمز گردانی، ذخیره سازی و بازیابی پرداخته خواهد شد. در این رابطه مطالعه مقاله فرایند ثبت خاطرات در مغز پیشنهاد می شود.

1-حافظه و فراموشی | مرحله رمز گردانی

مرحله اول که مرحله ی رمزگردانی یا رمز گذاری نامیده می شود، مرحله ای است که به دریافت و ثبت اطلاعات مربوط می شود. یعنی اطلاعاتی که وارد ذهن ما می شوند در این مرحله دریافت می شوند و روی این اطلاعات پردازش هایی صورت می گیرد و سپس اطلاعات جدید ما با اطلاعات قبلی ترکیب می شوند.

2-مرحله ذخیره سازی

مرحله ی بعدی که مرحله اندوزش یا نگهداری است مرحله ای است که به ذخیره سازی اطلاعات ربط پیدا می کند. این گونه که اطلاعاتی که در حافظه ما رمز گذاری شده است در این مرحله در ذهن ما ثبت می شود و به صورت دائمی در ذهن ما می ماند.در این رابطه مطالعه مقاله نقش هیپوکامپ در حافظه پیشنهاد می شود.

3-حافظه و فراموشی | مرحله بازیابی

در مرحله ی آخر که بازیابی صورت می گیرد، به نوعی ما دست به یاد آوری می زنیم به این صورت که سعی می کنیم اطلاعاتی را که در موقعیت های مختلف لازم داریم، مثلا کلاس درس را در نظر بگیرید، معلمی که از دانش آموزانش درس می پرسد و دانش آموزان در این موقعیت از بازیابی و یا یادآوری استفاده می کنند تا بتوانند پاسخ سوال های معلم خود را بدهند، را باریابی کنیم.

 

سازماندهی حافظه

یک روش تفکر در مورد سازماندهی حافظه به عنوان مدل شبکه معنایی شناخته می‌شود. این مدل نشان می‌دهد که محرک‌های خاص خاطرات مرتبط را فعال می‌کنند. یک خاطره از یک مکان خاص ممکن است خاطرات مربوط در آن مکان را فعال کند. به عنوان مثال به مدرسه‌ ابتدایی‌ تان فکر کنید، این تفکر می‌تواند باعث برانگیخته شدن خاطرات حضور در کلاس‌ها، تحصیل و معاشرت با همکلاسی‌ها بشود. خاطراتی که در حافظه ما ذخیره می‌شوند به سه دسته تقسیم می‌شوند. برخی از خاطرات بسیار کوتاه هستند و فقط چند ثانیه طول می‌کشد و به ما اجازه می‌دهد تا اطلاعات حسی را درباره جهان پیرامون خود بدست آوریم.

خاطرات کوتاه مدت کمی طولانی‌تر است و حدود 20 تا 30 ثانیه طول می‌کشد. این خاطرات بیشتر شامل اطلاعاتی است که ما در حال حاضر روی آن‌ها تمرکز می‌کنیم و به آن‌ها می‌اندیشیم. سرانجام، برخی از خاطرات قادر به تحمل بسیار طولانی‌تر، روزها، هفته‌ها، ماه‌ها یا حتی دهه‌ها ماندگار هستند. بیشتر این خاطرات طولانی مدت خارج از آگاهی فوری ما نهفته است، اما ما در صورت نیاز می‌توانیم آن‌ها را به سمت هوشیاری بکشیم. دسته بندی خاطرات که گفته شد وابسته به انواع حافظه می‌باشد که در ادامه به آن می‌پردازیم. برای آشنایی با حافظه کاذب کلیک کنید.

 

انواع حافظه

در سال 1968 ریچارد اتکینسون و ریچارد شیفرین حافظه برای توضیح ساختار اصلی و عملکرد حافظه مدل مرحله حافظه را ارائه دادند. در این تئوری حافظه در سه مرحله تشریح شده است: حافظه حسی، حافظه کوتاه مدت و حافظه بلند مدت. برای آشنایی با بهترین روش های تقویت حافظه کلیک کنید.

1-حافظه و فراموشی | حافظه حسی

نخستین مرحله، حافظه حسی است. در این مرحله، اطلاعات حسی از محیط برای مدت زمان بسیار کوتاهی ذخیره می‌شوند. مدت زمانی که این حافظه اطلاعات را ذخیره می‌کند برای اطلاعات تصویری نیم ثانیه و برای اطلاعات شنیداری 3 تا 4 ثانیه می‌باشد. اگر به خاطرات حسی توجه کنیم، اطلاعات به مرحله بعدی یعنی حافظه کوتاه مدت انتقال داده می‌شوند.

2-حافظه کوتاه مدت

حافظه کوتاه مدت یا حافظه فعال اطلاعاتی است که هم اکنون به آن‌ها فکر می‌کنیم یا از آن‌ها آگاهی داریم. اطلاعات در  این حافظه تقریباً 20 تا 30 ثانیه ذخیره می‌شوند. در روانشناسی فرویدی، حافظه کوتاه مدت به عنوان ذهن هشیار شناخته می‌شود. هم‌چنین اصطلاح حافظه کوتاه مدت غالباً با حافظه کار قابل تعویض است که به فرآیندهای استفاده شده برای ذخیره موقت، سازماندهی و دستکاری اطلاعات اطلاق می‌شود. بسیاری از خاطرات کوتاه مدت ما به سرعت فراموش می‌شوند، اما با توجه کردن به این اطلاعات، اجازه می‌دهیم که این اطلاعات به مرحله بعدی یعنی حافظه بلند مدت منتقل بشوند. برای آشنایی با حافظه کوتاه مدت کلیک کنید.

3-حافظه و فراموشی | حافظه بلند مدت

اطلاعات در حافظه بلند مدت به صورت مداوم ذخیره شده‌اند. در روانشناسی فرویدی حافظه بلند مدت را نیمه‌هشیار و نا‌هشیار نامیده شده است. این اطلاعات تا حد زیادی از آگاهی ما خارج است اما در صورت نیاز می‌تواند مورد استفاده قرار گیرد. به یاد آوردن برخی از این اطلاعات بسیار آسان و برخی دیگر بسیار دشوار است. همچنین بعضی از خاطرات را نمی‌توانیم به یاد بیاوریم و آن‌ها را فراموش کرده‌ایم. در ادامه به این سوال پاسخ می‌دهیم که چه اتفاقی می‌افتد که یک خاطره فراموش شود.

 

آیا می توان به حافظه اعتماد کرد؟

حافظه قابل انعطاف‌پذیری است و بسیاری از محققان بر این باورند که می‌تواند بهبود یابد. اما هم‌چنین با افزایش سن افراد به طور طبیعی کاهش می‌یابد و می‌تواند با زوال عقل، آسیب مغزی و استرس مکرر خراب شود. هرچند، حتی بدون نقص، حافظه انسان بسیار نامعتبر است. مطالعات نشان داده‌اند که افراد را می‌توان به راحتی ترغیب کرد تا خاطرات دروغین به وجود بیاورند، حتی ناگهان به خاطر بسپارند که مرتکب جرمی شده‌اند که هرگز در واقع رخ نداده است، در حالی که اتفاقاتی که رخ داده‌اند با دقت کامل قابل یادآوری نیستند. به همین دلیل برخی از متخصصان نمی‌دانند که در دادگاه آیا باید به مغز انسان اعتماد کامل داشته باشند؟

در پاسخ به این سوال اختلافات فراوانی وجود دارد. به طور طبیعی با افزایش سن، حافظه کاهش می یابد، اما برخی از افراد ذهن آماده‌ای و تیزی دارند. چگونه آن‌ها این کار را انجام می‌دهند؟ ژنتیک نقش دارد، اما انتخاب سبک زندگی - مانند ورزش منظم، تغذیه سالم، خواب مناسب، سیگار نکشیدن و کنترل فشار خون و کلسترول - می‌تواند تأثیر زیادی داشته باشد. هم‌چنین فعال کردن مغز با فعالیت‌‌های جدید مانند یادگیری زبان، معما، سرگرمی و سایر فعالیت‌ها بسیار مهم است.

افراد می‌توانند حافظه را با تکنیک‌های اثبات شده مثل تکرار آنچه با صدای بلند می‌شنوند، نوشتن چیز‌ها، ایجاد دسته بندی‌ها و تقسیم اطلاعات جدید در بخش‌های قابل یادگیری تقویت ‌کنند. با انجام انتخاب‌های سالم، فرد می‌تواند باعث کاهش سرعت کندی حافظه و بهبود شناخت در سال‌های بعدی خود شود.

 

فراموشی چیست؟

فراموشی یک اتفاق رایج است. توجه داشته باشید که به چه اندازه اطلاعات را فراموش می کنید. چند بار در روز یا هفته نام یک خیابان را فراموش کرده اید، یا یادتان رفته ماشین تان را در کجا پارک کرده اید، اما چرا ما انسان ها اطلاعاتی را که در گدشته رخ داده است را فراموش می کنیم، اگر بخواهیم کوتاه و مختصر بگوییم به چهار دلیل:

• عدم ذخیره سازی اطلاعات
• زمینه فراموشی که در ما وجود دارد
• شکست در بازیابی و یادآوری اطلاعات
• تداخل اطلاعات در ذهن

حال در مورد هر یک از این دلایل به طور کلی صحبت خواهیم کرد.

1-حافظه و فراموشی | عدم ذخیره سازی اطلاعات

بعضی اوقات اطلاعات به سادگی از حافظه گم می‌شوند و در موارد دیگر، هرگز در وهله اول به طور صحیح ذخیره نمی‌شوند. به این دلیل که در هنگام ذخیره سازی این اطلاعات، توجه فرد معطوف به موضوع دیگری بوده است و به همین دلیل اطلاعات نمی توانند به طور صحیح و غیر قابل فراموشی، ذخیره شوند. برای آشنایی با روش های تقویت حافظه بلند مدت کلیک کنید.

2-زمینه فراموشی که در ما وجود دارد

در موارد دیگر، مردم به طور فعال سعی می‌کنند چیزهایی را فراموش کنند که دیگر نمی‌خواهند به یاد بیاورند. این بدان معناست که در بسیاری از مواقع افراد موضوعاتی را از سر بیرون می کنند. به این دلیل که یا نیازی به این موضوعات ندارند و یا این که در صدد به خاک سپردن بخشی از خاطرات خود هستند.

3-شکست در بازیابی و یاد آوری اطلاعات

در بسیاری از مواقع، دلیل فراموشی افراد شکست در بازیابی اطلاعات است. این دلیل نیز می تواند ناشی از عدم توجه کافی در هنگام ذخیره سازی اطلاعات باشد. همچنین می تواند به این خاطر باشد که ممکن است نواحی مربوط به حافظه در مغز افراد، دچار مشکل شده باشد و نتواند اطلاعات را به درستی بازیابی کند. برای آشنایی با اختلال حافظه کلیک کنید.

4-حافظه و فراموشی | تداخل اطلاعات در ذهن

گاهی اوقات خاطرات با یکدیگر به رقابت می‌پردازند، و یادآوری برخی از اطلاعات را دشوار می‌کند. بدان معنا که در مواقعی افراد خاطرات خود را حافظه ی خویش اولویت بندی کرده و به خاطراتی از زندگی خود و حتی به اطلاعاتی از زندگی خویش، اهمیت بیشتری می دهد. همین امر موجب می شود که اطلاعات و خاطراتی که توجه کمتری به آن ها شده است، به مرور زمان به فراموشی سپرده شوند. هم‌چنین تحقیقات نشان داده است كه یكی از مهم‌ترین عوامل مؤثر بر خرابی حافظه، زمان است. اطلاعات غالباً به سرعت فراموش می‌شوند، به ویژه اگر افراد به طور جدی اطلاعات را مرور و آزمایش نکنند.

 

چگونه می توان از فراموشی جلوگیری کرد؟

امروزه و باتوجه به این موضوع که حافظه می تواند نقش اساسی در زندگی افراد داشته باشد، از همین رو روش هایی وجود دارد که افراد می توانند با تمرین و یادگیری این روش ها، حافظه ی خود را تقویت کرده و میزان فراموشی را به طور قابل ملاحظه ای کاهش دهند. در ادامه به بررسی چندین روش از این روش ها پرداخته می شود.

1. ساخت شبکه معنایی:اگر موارد را در یک شبکه معنایی بررسی کنید، می‌توانید چیزی را راحت‌تر به خاطر بسپارید. به عنوان مثال، اگر با شخصی رو به رو شدید که با شخصی که از قبل او را می‌شناختید آشنا هست، ممکن است بتوانید نام او را راحت‌تر به خاطر بسپارید.
2. تکرار:تکرار کمک می‌کند تا حافظه فراتر از حافظه کوتاه مدت شما رمزگذاری شود.
3. گروه بندی اطلاعات:اطلاعاتی که طبقه‌بندی می‌شوند، به خاطر سپردن و یادآوری آن‌ها آسان‌تر می‌شود. به عنوان مثال، گروه این کلمات را در نظر بگیرید: میز، انار، قفسه کتاب، آبی، هلو، کمد، سبز، آناناس، قرمز، صندلی چوبی، موز، صورتی.
4. چند ثانیه برای خواندن آن‌ها صرف کنید، سپس به دور نگاه کنید و سعی کنید این کلمات را در فهرستی به یاد بیاورید. وقتی به یاد آوردید، کلمات را چگونه گروه‌بندی کردید؟ بیشتر افراد با استفاده از سه دسته مختلف: رنگ، وسایل چوبی و میوه طبقه‌بندی می‌کنند.
5. استفاده از نوشتن: عمل نوشتن با قلم و کاغذ کمک می‌کند تا مطلبی در ذهن شما حک شود. هم‌چنین بعداً می‌تواند بعنوان یادآوری یا مرجع استفاده شود. برای آشنایی کامل با درمان فراموشی کلیک کنید.

 

سخن آخر

در این مقاله قصد بر آن شد تا در مورد حافظه، تعریف حافظه و انواع حافظه و موارد دیگری که مربوط به حافظه و فراموشی هستند، صحبت به میان آید. به عنوان نکته ی پایانی در این مقاله، باید گفته شود که در بسیاری از مواقعی که حافظه دچار اختلال شده و اطلاعات انسان به فراموشی سپرده می شوند، افراد باید به پزشکان موخصص در زمینه ی اعصاب و روان مراجعه کرده تا با تصویر برداری از مغز ایشان و همچنین ایجاد راهکار و تجویز دارو هایی در این زمینه و برای جلوگیری از فراموشی، بتوانند حافظه ی خود را قوی کرده و از فراموشی خاطرات خود جلوگیری کنند. برای کسب آگاهی بیشتر درباره حافظه و فراموشی از مشاوره روانشناسی مشورت بخواهید.