مواد استنشاقی | انواع مواد استنشاقی و راه های پیشگیری از اعتیاد به آن

مواد استنشاقی نوعی از مواد اعتیاد آور هستند. مواد استنشاقی به ویژه حلال های فرار، گازها و آئروسل ها اغلب ساده ترین و اولین گزینه ها برای سوء استفاده در میان کودکان خردسال هستند که از مواد مخدر استفاده می کنند. شیوع مصرف مواد استنشاقی در بین کودکان 12 تا 17 ساله بیشترین بوده و در 14سالگی به اوج خود رسیده است. اعتیاد به مواد مخدر در والدین و همچنین ارزان بودن مواد استنشاقی سبب مصرف در بین نوجوانان شده است. تحقیقات نشان می دهد دختران در سن نوجوانی تمایل بیشتری به مصرف مواد استنشاقی، نسبت به پسران دارند. برای کسب اطلاعات بیشتر درباره انواع مواد اعتیاد آور کلیک کنید.  

مواد استنشاقی چیست؟

استنشاق کننده ها بخارهای شیمیایی هستند که سریع در محیط پراکنده می شوند. استفاده از مواد استنشاقی در دهه ۱۹۶۰ در بین نوجوانانی که چسب های صنعتی و خانگی را بو می کردند رایج شد. از آن زمان، انواع دیگر مواد استنشاقی رایج شده است. مواد استنشاقی بیش تر در گروه کودکان، نوجوانان در سنین مدرسه استفاده می شود. اگر چه گاهی اوقات بزرگسالان نیز از آن ها استفاده می کنند. برای کسب اطلاعات بیشتر درباره اعتیاد در نوجوانان کلیک کنید.
مواد استنشاقی مواد فرّاری هستند که بخار های شیمیایی تولید می کنند و با استنشاق آن ها می توان یک اثر روان گردان یا تأثیر گذار بر ذهن ایجاد کرد. این تعریف شامل طیف وسیعی از مواد شیمیایی است که ممکن است اثرات دارویی متفاوتی داشته باشند و در صد ها محصول مختلف یافت شوند. در نتیجه، طبقه بندی دقیق مواد استنشاقی مشکل است.

اینفوگرافیک انواع مواد استنشاقی

طبقه بندی کلی مواد استنشاقی

طبقه بندی چهار دسته کلی از مواد استنشاقی شامل: حلال های فرار، آئروسل ها، گاز ها و نیتریت ها است. این مواد را بر اساس اشکالی که اغلب در محصولات خانگی، صنعتی و پزشکی یافت می شود دسته بندی می کنند.

1-حلال های فرار

مایعاتی هستند که در دمای اتاق بخار می شوند. آن ها در بسیاری از محصولات ارزان قیمت وجود دارند و به راحتی در دسترس هستند که برای مصارف مشترک خانگی و صنعتی استفاده می شود. این دسته از مواد شامل رقیق کننده ها و پاک کننده های رنگ، مایعات خشک کننده، چربی گیر، بنزین، چسب ها، مایعات نفتی، لاک پا کن ها و ... است. برای کسب اطلاعات بیشتر درباره اعتیاد به چسب کلیک کنید.

2-آئروسل ها

آئروسل ها اسپری هایی هستند که دارای ماده های محرک و حلال هستند. آن ها شامل رنگ های اسپری، خوشبو کننده و اسپری های حالت دهنده ی مو، اسپری های روغن گیاهی برای پخت و پز و اسپری های محافظتی برای پارچه هستند.

3-گازها

گاز ها شامل بیهوشی های پزشکی و هم چنین گاز هایی است که در محصولات خانگی یا تجاری استفاده می شود. بیهوشی های پزشکی شامل اتر، کلروفرم، هالوتان و نیتروس اکسید (که معمولا گاز شادی آور نیز نامیده می شود) است.
اکسید نیتروس بیشترین سوء استفاده از این گاز ها را دارد و می توان آن را در دستگاه های پخش خامه و محصولات تولید کننده سطح اکتان در اتومبیل های مسابقه یافت. سایر محصولات خانگی یا تجاری حاوی گاز های استنشاقی شامل فندک های بوتان، مخازن پروپان و مبرد می باشد.

4-نیتریت ها

نیتریت ها اغلب یک گروه ویژه از دارو های استنشاقی محسوب می شوند. برخلاف اکثر مواد استنشاقی دیگر، که مستقیماً روی سیستم عصبی مرکزی (CNS) عمل می کنند، نیتریت ها عمدتا برای گشاد شدن رگ های خونی و شل شدن ماهیچه ها عمل می کنند. در حالی که سایر دارو های استنشاقی برای تغییر روحیه و خلق و خو استفاده می شوند.
نیتریت ها در درجه اول به عنوان تقویت کننده جنسی استفاده می شوند. نیتریت ها شامل سیکلوهگزیل نیتریت، ایزوآمیل (آمیل) نیتریت و ایزوبوتیل (بوتیل) نیتریت هستند. آمیل نیتریت در برخی از روش های تشخیصی استفاده می شود و در گذشته برای درمان برخی از بیماران درد های قلبی تجویز می شد.
در حال حاضر مصرف نیتریت ها توسط کمیسیون ایمنی ممنوع شده است؛ اما هنوز هم می توان آن ها را پیدا کرد. در بطری های کوچک با عنوان تمیز کننده سی دی و تلویزیون، خوشبو کننده اتاق، پاک کننده ی محصولات چرمی یا عطر مایع فروخته می شود.  

چگونگی مصرف

استنشاق ها از طریق بینی یا دهان استفاده می شوند. آن ها ممکن است قبل از استنشاق در کیسه پلاستیکی یا محفظه ای مثل بادکنک جمع شوند، در بطری ریخته یا روی پارچه یا آستین اسپری شوند؛ مانند عطر ها یا خوشبو کننده های فضا.
گاهی اوقات آن ها مستقیماً از ظرف استنشاق می شوند مانند ظرف چسب صنعتی یا مستقیماً به دهان یا بینی اسپری می شوند. این روش بسیار خطرناک است زیرا می تواند باعث خفگی شود.  

مکانیزم اثرگذاری مواد استنشاقی بر بدن

اکثر مواد استنشاقی به سرعت در بدن افزایش می یابند که شبیه مسمومیت با الکل است. مواد استنشاقی مختلف می توانند در بسیاری از فعالیت های سیستم مغزی مانند بیهوشی، مست کنندگی و غیره نقش داشته باشند. تقریباً همه ماده های استنشاقی مورد سوء استفاده قرار می گیرند (به غیر از نیتریت). این ماده ها با فشار بر CNS مغز یک اثر لذت بخش ایجاد می کنند.
در مقابل، نیتریت ها رگ های خونی را گشاد کرده و شل می کنند تا این که به عنوان عامل بیهوشی عمل کنند. شواهد حاصل از مطالعات روی حیوانات نشان می دهد که تعدادی از حلال های فرار و گازهای بیهوشی که معمولاً مورد سوء استفاده قرار می گیرند، دارای اثرات عصبی رفتاری و مکانیسم های عملکردی مشابه با دارو های ضد افسردگی CNS هستند که شامل الکل و دارو هایی مانند آرامبخش و بیهوش کننده هستند.
یک مطالعه روی حیوانات در سال 2007 نشان داد که تولوئن، حلال موجود در بسیاری از مواد استنشاقی رایج، از جمله مدل چسب هواپیما، اسپری رنگ و پاک کننده های رنگ و لاک ناخن سیستم دوپامین مغز را فعال می کند. مقدار زیاد دوپامین در مغز سبب سرخوشی و هیجان زیاد می شود.  

عوارض و پیامدهای مصرف مواد استنشاقی

اگر چه مواد شیمیایی موجود در مواد استنشاقی ممکن است اثرات دارویی متفاوتی را ایجاد کنند، اما اکثر مواد استنشاقی به سرعت انتشار می یابند که شبیه مسمومیت با الکل است، با تحریک اولیه سیستم مغزی به دنبال آن خواب آلودگی، سبکی سر و تحریک اعصاب ایجاد می شود. در صورت استنشاق مواد، تقریبا همه حلال ها و گاز ها بیهوشی ایجاد می کنند و می تواند منجر به کما شود.

1- اثرات کوتاه مدت مصرف مواد استنشاقی

مواد شیمیایی موجود در حلال ها، اسپری های آئروسل و گاز ها می توانند انواع مختلف اثرات را در حین استفاده یا مدت کوتاهی پس از آن ایجاد کنند. این اثرات مربوط به مسمومیت استنشاقی است و ممکن است شامل مشکلات عصبی، بی تفاوتی، اختلال در قضاوت و اختلال در عملکرد در موقعیت های کاری یا اجتماعی شود. تهوع و استفراغ از دیگر عوارض جانبی رایج است. علائم کوتاه مدت دیگر در ادامه لیست می شود. برای کسب اطلاعات بیشتر درباره تاثیر مواد مخدر بر بدن کلیک کنید.

• بی حس شدن و گز گز کردن دست و پا
• بی‌ اشتهایی و کاهش وزن
• عدم تعادل در راه رفتن و حرکت کردن
• مختل شدن تکلم و تپق زدن
• احساس ضعف در ماهیچه ها و عضلات
• لرزش دست و بدن
• ضعیف شدن بینایی و تار دیدن
• اغما و کما کوتاه مدت

2-اثرات طولانی مدت مصرف مواد استنشاقی

قرار گرفتن در معرض دوز های بالا می تواند باعث گیجی و هذیان شود. علاوه بر این، افراد سوء استفاده کننده از مواد استنشاقی ممکن است دچار سرگیجه، خواب آلودگی، لکنت و گرفتگی زبان، بی حالی، افسردگی، ضعف عمومی عضلات و بی حسی شوند. به عنوان مثال، تحقیقات نشان می دهد که تولوئن می تواند سردرد، سرخوشی، احساس گیجی و ناتوانی در هماهنگی حرکات را ایجاد کند. از دیگر علائم می توان به موارد زیر اشاره کرد.

• داشتن سردرد های مداوم و مزمن
• ورم کردن سینوس ها و عود سینوزیت
• ضعف و بیحالی زیاد و خستگی شدید
• داشتن احساس درد در قسمت سینه و گلو
• خونریزی بینی و استفراغ خونی
• احساس استرس مداوم و اضطراب.برای کسب اطلاعات در زمینه عوارض اعتیاد به مواد مخدر کلیک کنید.

3- اثرات کشنده مواد استنشاقی

ریتم نامنظم یا سریع قلب می تواند باعث شود که قلب پمپاژ کردن خون به بقیه اندام های بدن را متوقف کند. به این حالت سندرم مرگ ناگهانی از طریق بو کشیدن می گویند.
هنگامی که اکسیژن کافی به ریه ها و مغز نرسد، خفگی می تواند رخ دهد. این می تواند زمانی اتفاق بیفتد که میزان بخار های شیمیایی در بدن به حدی زیاد باشد که جای اکسیژن را در خون بگیرد. اگر کیسه پلاستیکی را روی سر و صورت خود بکشید و آن را گره بزنید (استنشاق از کیسه)، خفگی نیز ممکن است رخ دهد.
افرادی که نیتریت ها را استنشاق می کنند شانس بالایی برای ابتلا به ایدز_اچ آی وی و هپاتیت B و C دارند. زیرا این دسته از نیتریت ها برای بهبود عملکرد جنسی استفاده می شود. افرادی که از نیتریت استفاده می کنند ممکن است رابطه جنسی ناامنی داشته باشند. در صورت استفاده اعتیاد در دوران بارداری، این مواد می تواند جنین را دچار نقص مادرزادی کند و یا باعث به دنیا آمدن نوزادان معتاد می شود.

4- عوارض اعتیاد به مواد استنشاقی

اعتیاد به مواد شیمیایی موجود در مواد استنشاقی می تواند به طرق مختلف به بدن آسیب برساند و منجر به مشکلات سلامت بدن شوند. مانند:

• آسیب مغز استخوان
• آسیب کبدی
• کما
• از دست دادن شنوایی
• مشکلات قلبی مانند ضربان قلب نامنظم یا سریع
• از دست دادن کنترل روده و ادرار
• تغییرات خلقی، مانند اهمیت ندادن به چیزی (بی علاقگی)، رفتار خشونت آمیز، گیجی، توهم یا افسردگی
• مشکلات عصبی دائمی مانند بی حسی، سوزن سوزن شدن دست و پا، ضعف و لرزش

5- عوارض اعتیاد در بارداری

تولوئن و تری کلرواتیلن در ماده های استنشاقی سبب می شود که وزن جنین در بارداری کاهش یابد. به خوبی رشد نکند و در شرایط مصرف زیاد سقط شود. در صورت متولد شدن، نوزاد عقب ماندگی ذهنی و جسمی پیدا می کند. حتی ممکن است مادران در حاملگی های بعد ناتوان شوند و مدام سقط کنند یا نازا شوند.

6- اثرات مواد استنشاقی بر مغز

در صورت استنشاق، مواد شیمیایی جذب ریه ها می شوند. در عرض چند ثانیه، مواد شیمیایی به مغز می روند و باعث می شوند فرد احساس مسمومیت زیاد کند. حالت های معمول بعد از استفاده معمولا شامل احساس هیجان و شادی زیاد است. احساسی شبیه به مست بودن از نوشیدن الکل.
برخی از مواد استنشاقی باعث ترشح دوپامین در مغز می شوند. دوپامین یک ماده شیمیایی است که با خلق و خو و تفکر دخیل است. به این ماده شیمیایی تولید کننده احساس خوب مغزی نیز گفته می شود. از آن جا که مدت زمان برای استنشاق و تاثیر مواد فقط چند دقیقه است. اما مصرف کنندگان سعی می کنند با استفاده ی مکرر برای چندین ساعت، مدت زمان تاثیر را طولانی تر کنند. برای کسب اطلاعات بیشتر درباره تاثیر مواد مخدر بر مغز کلیک کنید.
نیتریت ها با سایر دارو های استنشاقی متفاوت هستند. نیتریت عروق خونی را بزرگ تر کرده و در نهایت ضربان قلب سریع تر می شود. این باعث می شود فرد احساس گرما و هیجان زیادی کند. نیتریت ها اغلب به منظور افزایش عملکرد جنسی استنشاق می شوند.  

علائم ترک مواد استنشاقی چیست؟

اگر فرد سعی کند استفاده از مواد استنشاقی را متوقف کند، ممکن است واکنش هایی ایجاد شود. به این علائم، علائم ترک اعتیاد گفته می شود و ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• ولع شدید به دارو
• نوسانات خلقی؛ مانند: احساس افسردگی، احساس آشفتگی یا اضطراب
• قادر به تمرکز نبودن افراد
• واکنش های فیزیکی؛ شامل: سردرد، درد بدن، افزایش اشتها و اختلالات خواب

 

نشانه های برای تشخیص فرد معتاد به مواد استنشاقی

افرادی که از مواد استنشاقی استفاده می کنند می توانند به آن ها معتاد شوند. این بدان معناست که بدن و ذهن آن ها به مواد استنشاقی وابسته است. آن ها نمی توانند خود را برای استفاده نکردن مواد یا ترک کردن آن کنترل کنند و برای گذر از روزمره و مشکلات زندگی به آن ها نیاز دارند. اعتیاد می تواند منجر به تحمل شود. تحمل به این معنی است که بیشتر و بیشتر از ماده استنشاقی برای به دست آوردن همان احساسات شادی اور استفاده می کند.
فرد معتاد را همیشه نمی توان به راحتی تشخیص داد. تشخیص این که آیا فردی از دارو های استنشاقی استفاده می کند یا خیر کمی دشوار است. با این حال شما مراقب این علائم باشید:

• تنفس یا لباس شخص بوی ماده ی شیمیایی می دهد.
• سرفه و آبریزش بینی دائمی
• چشم ها آبکی هستند یا مردمک ها کاملاً باز (گشاد) هستند.
• احساس خستگی دائمی
• شنیدن یا دیدن چیز هایی که وجود ندارند (توهم زدن) برای کسب اطلاعات درباره انواع مواد توهم زا کلیک کنید.
• مخفی کردن ظروف یا پارچه های خالی در اطراف خانه
• تغییر روحیه یا عصبانی شدن و تحریک پذیری بدون هیچ دلیلی
• عدم اشتها، داشتن تهوع و استفراغ، کاهش وزن
• رنگ یا لکه روی صورت، دست، بدن یا لباس
• جوش یا تاول روی صورت و دست ها
• داشتن ظاهری مست یا نامنظم و شلخته
• لکنت زبان. برای کسب اطلاعات در زمینه علائم اعتیاد به مواد مخدر کلیک کنید.

 

مدت باقی ماندن مواد استنشاقی در بدن مصرف کنندگان چقدر است؟

ممکن است علائم مواد استنشاقی تا ۴۵ روز در فرد باقی بماند. اما خود مواد استنشاقی بین ۵ تا ۷ ساعت در خون افراد باقی می ماند. مواد استنشاقی از چندین ماده ی شیمیایی مختلف تشکیل شده اند که پس از مصرف بعضی از این ماده های شیمیایی بلافاصله توسط بازدم از ریه ی فرد خارج می شود. بعضی مواد دیگر از طریق کبد در طی چند روز آتی خارج می شود. راه تشخیص مواد شیمایی استنشاقی در خون از طریق آزمایش خون توسط دستور پزشک انجام می شود.  

نحوه درمان و کمک به مبتلایان به مواد استنشاقی

درمان با تشخیص آغاز می شود. مرحله بعدی برای درمان دریافت کمک و پشتیبانی است. برای برنامه های درمانی از تکنیک های تغییر رفتار از طریق مشاوره (صحبت درمانی) استفاده می کنند. هدف این است که به فرد کمک کنیم تا رفتار خود را بفهمد و بدانیم چرا از مواد استنشاقی استفاده می کند. مشارکت خانواده و دوستان در حین مشاوره می تواند به فرد کمک کند تا او را از استفاده مجدد (عود) باز دارد. در حال حاضر، هیچ دارویی وجود ندارد که بتواند به کاهش استفاده از مواد استنشاقی کمک کند. اما، دانشمندان در حال تحقیق روی چنین دارو هایی هستند. برای پیشگیری و یا ترک اعتیاد عملی می‌توانید از مشاوره ترک اعتیاد کمک بگیرید.  

پیشگیری از مصرف مواد استنشاقی در نوجوانان

همانطور که گفته شد، تا کنون درمانی قطعی برای این نوع اعتیاد ثبت نشده است. بهترین اقدام پیشگیری از مصرف این مواد حتی برای یکبار است. برای پیشگیری از مصرف مواد استنشاقی لازم است اقداماتی انجام شود که در زیر به صورت مختصر به آن اشاره شده است. برای کسب اطلاعات بیشتر درباره برنامه پیشگیری از اعتیاد کلیک کنید.

۱. انتظارات و محدودیت های مشخص را برای فرزندانتان تعیین کنید.

ارزش های موثر و خوب را در محیط خانوادگی گسترش دهید. به فرزند خود اطلاع دهید که از او انتظار دارید از مواد مخدر استفاده نکند. ارزش های سالم را که برای خانواده شما مهم است به او بیاموزید و هنگام تصمیم گیری در مورد درست و غلط بودن این ارزش ها با او گفتگو کنید.

۲. با کودک خود در مورد خطرات استفاده از مواد مخدر، از جمله دارو ها و مواد استنشاقی صحبت کنید.

جوانانی که حقایق را نمی دانند ممکن است مواد مخدر را امتحان کنند تا ببینند چگونه هستند. از سنین پایین با کودک خود در مورد خطرات مصرف مواد مخدر صحبت کنید. او را تشویق کنید تا سوال بپرسد و نگرانی های خود را به شما بگوید. حتما به حرف ها و احساسات فرزندانتان گوش دهید. با عصبانیت سخنرانی نکنید و حرف های او را قطع نکنید. نظر او را در مورد مصرف مواد مخدر و خطرات آن بپرسید. برای کسب اطلاعات بیش تر به مقاله علل گرایش به اعتیاد مراجعه کنید.

۳. به فرزندتان نه گفتن را بیاموزید.

همسالان و دیگران می توانند جوانان را به شدت تحت تأثیر مواد مخدر قرار دهند. به عنوان والدین، تأثیر شما حتی می تواند در کمک به فرزند شما برای یادگیری اعتماد به نفس، انتخاب سالم و مقاومت در برابر فشار های ناسالم همسالان بسیار موثر باشد. به او بگویید که در برابر هر رفتار نامناسبی نه بگوید. از او بخواهید زمانی را به تنهایی بگذراند تا بتواند علایق خود را پیدا کند. در این مورد مطالعه مقاله چگونه نه بگوییم پیشنهاد می شود.

۴. به فرزند خود کمک کنید تا با احساساتش کنار بیاید.

روش های عادی و سالمی برای بیان احساسات وجود دارد. کودکان باید یاد بگیرند که احساسات خود را بشناسند و درباره آن ها صحبت کنند. برای هر فرد مهم است که بیاموزد چگونه احساسات خود را بیان کند؛ با آن ها کنار بیاید و با عوامل استرس زا به شیوه های سالم روبرو شود که می تواند به جلوگیری یا حل مشکلاتش کمک کند.

۵. به عنوان والدین الگوی خوبی برای آن ها باشید.

از مصرف دخانیات و مواد مخدر خودداری کنید. والدین معتاد همیشه بدترین الگو ها و مهمترین علت اعتیاد فرزندان هستند. اعتیاد پدر و مادر نه تنها امکان اعتیاد فرزند را افزایش می دهد بلکه آثار سوء بیشتری در سلامت روان فرزندانشان خواهد داشت. مصرف الکل را به حداقل برسانید و همیشه از نوشیدن الکل در هنگام رانندگی خودداری کنید. در گفتگو های اجتماعی، کنترل و کنار آمدن با استرس، درد یا تنش، الگوی خوبی باشید. اقدامات شما همیشه مهم تر از کلمات هستند.

۶. از یک مشاور یا روانشناس و پزشک برای راهنمایی کمک بگیرید.

اگر فکر می کنید فرزند شما از مواد مخدر استفاده می کند، نگرانی های دقیق خود را با روانشناس خود در میان بگذارید. یک مشاور در این زمینه همیشه می تواند به شما و فرزندتان کمک کند و پشتیبانتان باشد. برای کسب اطلاعات بیشتر از مشاوره روانشناسی کلیک کنید.