ایوان پاولف | تعریف نظریه شرطی سازی کلاسیک پاولف

ایوان پاولف یکی از دانشمندان بسیار تأثیرگذار در علم رفتارشناسی است که بیشتر عمر خود را به مطالعات فیزیولوژی پرداخت. با این حال او در 50 سالگی به مفهوم شرطی سازی کلاسیک پی برد و به این ترتیب وارد حوزه یادگیری شد. او در 80 سالگی، مطالعات در زمینه بیماری‌های روانی به کمک مفاهیم شرطی‌سازی را آغاز کرد. ثمره تلاش‌های او در نهایت به انتشار کتاب بازتاب‌های شرطی و روانپزشکی منجر شد که خدمت بزرگی به جامعه روانپزشکی و روانشناسی محسوب می‌شود. ما در ادامه این مقاله به توضیحات بیشتری در مورد زندگی نامه و دستاوردهای علمی ایوان پاولف پرداخته‌ایم تا با یک رویکرد درمانی جدید آشنا شوید. همچنین می‌توانید از طریق مشاوره تلفنی درمان مناسب برای مشکلات خود را دریافت کنید.

زندگی نامه ایوان پاولف

ایوان پترویچ پاولف در سال 1849 در روسیه چشم به جهان گشود. او در ابتدای جوانی تحت تأثیر پدر خود که یک کشیش مسیحی بود تحصیلات مذهبی جهت کشیش شدن را آغاز کرد. اما بعدها به علم فیزیولوژی علاقه مند شد و بیشتر عمر خود را به مطالعه در این حوزه گذراند. ایوان پاولف آنقدر در این رشته پیشرفت کرد که در سال 1904 برای پژوهش‌های خود در حوزه فیزیولوژی سیستم گوارش، جایزه نوبل را دریافت کرد. جالب است بدانید او تا قبل از 50 سالگی مطالعه‌ای در زمینه شرطی‌سازی انجام نداده بود. اما یک رویداد تصادفی او را به مطالعه در این زمینه هدایت کرد که نتایج این پژوهش منجر به شهرت هرچه بیشتر پاولف شد.

وی در سن 80 سالگی تلاش کرد تا مفاهیم شرطی‌سازی را در زمینه بیماری‌های روانی به کار ببندد نتیجه این تلاش در نهایت منجر به انتشار کتاب بازتاب‌های شرطی و روانپزشکی در سال 1941 شد که خدمتی بسیار ارزنده به علم روانپزشکی محسوب می‌شود. ایوان پاولف در نهایت در سن 87 سالگی در خاک روسیه در گذشت.

ایوان پاولف و شروع مطالعات شرطی سازی

پرداختن به مقوله شرطی‌سازی برای ایوان پاولف یک کشف ناگهانی بود. وی در حین مطالعه روی دستگاه گوارش عملی جراحی را روی یک سگ انجام داد. به طوری که ترشحات معده سگ از طریق لوله‌ای در بیرون بدن او ریخته و جمع آوری می‌شد. پاولف در جریان اندازه گیری ترشحات معده حیوان در پاسخ به محرک‌هایی نظیر گرد گوشت به این مسئله پی برد که دیدن غذا منجر به ترشح بزاق دهان حیوان می‌شود.

علاوه بر این او متوجه شد که عواملی نظیر حضور آزمایشگر و یا صدای پا نیز می‌توانند پاسخ ترشح بزاق را ایجاد نمایند. پاولف در ابتدا این پاسخ‌ها را تحت عنوان بازتاب روانی نامگذاری کرد. اما به دلیل اعتقاد به عینیت‌گرایی علاقه‌ای به پژوهش در زمینه عوامل روانی مرتبط با ذهن نداشت. با این حال اصرار همکاران او در آن زمان منجر به آغاز پژوهش‌های ایوان پاولف در زمینه شرطی‌سازی و کاربرد آن در علم روانپزشکی شد و به نوعی روش برای درمان بیماری‌های روانی نیز تبدیل گردید.  

برای اطلاع بیشتر در زمینه روان درمانی کلیک کنید.

تعریف شرطی سازی از زبان پاولف

پاولف در سال 1955 مفهوم بازتاب روانی یا همان پاسخ شرطی را برای مخاطبان خود روشن کرد. جملات زیر به نقل از خود پاولف در کتاب‌های مختلف نظریه‌های یادگیری به عنوان تعریف شرطی‌سازی مطرح شده است.

"من دو آزمایش ساده را که می‌توانند به وسیله هرکسی با موفقیت انجام شوند ذکر می‌کنم. ما یک محلول رقیق از نوعی اسید را به صورت خوراکی به دهان سگ می‌ریزیم. اسید به طور طبیعی یک واکنش دفاعی را در حیوان برمی‌انگیزد. او با حرکت شدید دهان، محلول را بیرون می‌ریزد و در همان حین مقدار زیادی بزاق در درون و بیرون دهان ترشح شده که باعث رقیق شدن اسید و شست و شوی مخاط دهان می‌گردد. حال به آزمایش دوم می‌پردازیم. درست پیش از ریختن محلول اسید به دهان حیوان، چندین بار او را از طریق یک عامل بیرونی نظیر صدایی مشخص تحت تأثیر قرار می‌دهیم. بعد چه اتفاقی رخ می‌دهد؟ با تکرار صدا به تنهایی همان واکنش‌ها از جمله حرکات شدید دهان و ترشح بزاق به طور کامل تکرار می‌شوند".

فرایند بروز این واکنش‌ها همان بازتاب روانی یا شرطی شدن کلاسیک نام دارد. برای درک بهتر موضوع می توانید مقاله شرطی سازی ترس را مطالعه کنید.

تأثیر ایوان پاولف بر علم روانشناسی و روانپزشکی

مطالعات انجام شده در حوزه شرطی‌سازی نشان می دهند بسیاری از اختلالات روانی و عادت‌های بد آموخته شده هستند و در جریان شرطی شدن مغز شکل گرفته‌اند. برای مثال فوبیاها یا همان ترس‌های غیر منطقی افراد از برخی اشیا، حیوانات یا موقعیت‌ها از جمله اختلالاتی است که در مفهوم بندی و برنامه‌ریزی برای مداخلات درمانی آن تا حد زیادی از شرطی‌سازی کلاسیک استفاده شده است. مثلاً ترس شدید کودک از آمپول را در نظر بگیرید. از آنجایی که آمپول به طور مکرر با پاسخ درد برای فرد همایند می‌شود دیدن این محرک به تنهایی یا هر چیزی که نشان دهنده قریب‌الوقوع بودن فرایند تزریق باشد می‌تواند پاسخ ترس افراطی را در انسان برانگیزد.

درمانگران بر اساس این سبب شناسی در روند درمان از تکنیک‌های رفتاری نظیر خاموشی کمک می‌گیرند. در جریان خاموشی محرک شرطی چندین بار بدون ایجاد پاسخ غیر شرطی(همان احساس درد) ارائه می‌شود تا فرد بتواند به مرور شرطی زدایی شده و بهبودی را تجربه نماید. روانشناسان در این شرایط برای کمک به درمانجو تلاش می‌کنند پاسخ‌های مثبت‌تری را به عنوان جانشین پاسخ‌های قبلی آموخته شده آموزش دهند. تکنیک‌های آرام‌سازی نظیر ریلکسیشن و تنفس آگاهانه از جمله این آموزش‌ها هستند.

برای آگاهی بیشتر در زمینه رفتار درمانی کلیک کنید.

سؤالات متداول

-از مفاهیم مطرح شده در نظریه یادگیری پاولف و شرطی‌سازی کلاسیک بیشتر در چه زمینه‌هایی استفاده می‌شود؟

امروزه از مفاهیم نظری پاولف در روانشناسی تربیتی، آموزش و پرورش، فرمول‌بندی اختلالات روانی و مداخلات درمانی یا همان رفتار درمانی استفاده می‌شود.

 

برای دریافت مشاوره در زمینه پاولف می توانید با مشاوران مرکز مشاوره روانشناسی حامی هنر زندگی از طریق شماره 02122018502 و یا از طریق تلفن ثابت از کل کشور با شماره 9099075228 و از تهران با شماره 9092305265 تماس بگیرید.