نوجوان | آنچه که در مورد نوجوان و نوجوانی باید بدانیم

خوشحال می شویم برای دیدن ویدیوهای مرتبط با نوجوان پیج اینستاگرام دکتر فرزاد طباطبایی را دنبال کنید.

چقدر برای تربیت فرزند نوجوان خود وقت و انرژی صرف می‌کنید؟ نوجوانی دوره‌ای است که در آن شخصیت اجتماعی فرد شکل می‌گیرد و اغلب با چالش‌های گوناگونی از جمله هویت یابی مواجه می‌شود. افراد در این دوران به تدریج مستقل می‌شوند و از نظر جسمانی و روانی تغییراتی می‌کنند. نحوه برخورد والدین با فرزندان و شیوه‌ی تربیتی که برای آن‌ها به کار می‌گیرند در رشد شخصیت و اعتماد به نفس آن‌ها تأثیر بسیار زیادی دارد. به همین دلیل لازم است تا والدین اطلاعات خود را از این دوران بالا ببرند و با  درک عواطف و احساسات نوجوانان، آن‌‌ها را در مسیر موفقیت و پیشرفت یاری دهند. برای اطلاعات بیشتر در مورد دوران نوجوانی تا پایان مطلب همراه باشید.

تعریف نوجوانی

نوجوانی، مرحله انتقالی رشد و تکامل بین کودکی و بزرگسالی است. سازمان بهداشت جهانی (WHO) نوجوان را به عنوان هر فرد بین 10 تا 19 سال تعریف می کند. این محدوده سنی در تعریف WHO از جوانان قرار دارد که به افراد بین 10 تا 24 سال اشاره دارد. با این حال بسیاری از جوامع، نوجوانی را تقریباً با بلوغ و چرخه تغییرات فیزیکی که در بلوغ باروری به اوج خود می رسد یکسان می دانند. در جوامع دیگر، نوجوانی با عبارات گسترده‌تری درک می‌شود که زمینه‌های روانی، اجتماعی و اخلاقی و همچنین جنبه‌های کاملاً فیزیکی بلوغ را در بر می‌گیرد. در این جوامع، اصطلاح نوجوانی معمولاً به دوره بین 12 تا 20 سالگی اشاره دارد و تقریباً معادل کلمه نوجوانان است.

در دوران نوجوانی، مسائل جدایی عاطفی (اگر نه فیزیکی) از والدین مطرح می شود. در حالی که این احساس جدایی گامی ضروری در ایجاد ارزش‌های شخصی است، گذار به خودکفایی، مجموعه‌ای از تنظیمات تازه و پذیرش تغییرات را بر بسیاری از نوجوانان تحمیل می‌کند. علاوه بر این، نوجوانان به ندرت نقش روشنی در جامعه دارند اما در عوض دوره ای مبهم بین کودکی و بزرگسالی را اشغال می کنند. این مسائل اغلب نوجوانی را تعریف می‌کنند و پاسخ به آن ها تا حدودی ماهیت سال‌های بزرگسالی فرد را تعیین می‌کند. همچنین در دوران نوجوانی، فرد به دنبال تمایلات جنسی پنهان دوران کودکی، افزایش احساسات جنسی را تجربه می کند. در دوران نوجوانی است که فرد یاد می گیرد میل های جنسی را کنترل و هدایت کند.

نوجوانی و چالش های آن

سال های نوجوانی می تواند یک دوره تهاجم عاطفی برای همه افراد مرتبط باشد. ممکن است شکافی بین والدین و فرزندانشان در دوران نوجوانی ایجاد شود. یکی از دلایلی که بسیاری از این دوران را بسیار سخت می‌دانند این است که زمان رشد سریع فیزیکی و تغییرات عاطفی عمیق است. این تغییرها هیجان انگیز هستند، اما همچنین می توانند برای کودک و والدین گیج کننده و ناراحت کننده باشند. چه تغییراتی در نوجوانی رخ می دهد؟ تغییرات سریع می تواند از نظر جسمی و احساسی رخ دهد. همچنین تغییرات اجتماعی (حضور در دبیرستان، گذراندن وقت بیشتر با همسالان) وجود دارد که می تواند با چالش های جدیدی مانند استفاده از مواد مخدر/الکل و روابط جنسی مواجه شود.

تغییرات فیزیکی

هورمون ها، زمان بندی و تغییرات فرآیند تغییرات سریع جسمی در نوجوانی را بلوغ می گویند. به تدریج شروع می شود، از حدود 11 سالگی برای دختران و 13 سالگی برای پسران. سن شروع بلوغ در اکثر کشورها کاهش یافته است، احتمالاً به دلیل تغذیه بهتر. بنابراین، فرزندان شما ممکن است زودتر از شما به بلوغ برسند. تغییرات هورمونی مسئول، در واقع چند سال زودتر شروع می شود و  باعث ایجاد دوره های بدخلقی و بی قراری می شود. دختران این تغییرات را قبل از پسران شروع می کنند و در 3 یا 4 سال اول به نظر می رسد خیلی سریع تر به بلوغ می رسند. پس از این، پسران به آن ها می رسند.

در دختران: دوره های قاعدگی، رشد موهای زیر بغل، بدن و ناحیه تناسلی.
در پسران: شکستن صدا (عمیق تر)، رشد بدن، موهای ناحیه تناسلی و صورت، نعوظ.
در هر دو: رشد بدنی سریع و رویاهای خیس.

تغییرات روانی و عاطفی

علاوه بر قد بلندتر شدن، شروع اصلاح یا پریود شدن، افراد در این سن شروع به تفکر و احساس متفاوتی می کنند. آن ها خارج از خانواده و با دوستان هم سن و سال خود روابط نزدیک برقرار می کنند. روابط درون خانواده نیز تغییر می کند. والدین از نظر فرزندان خود اهمیت کمتری پیدا می کنند، زیرا زندگی آن ها در خارج از خانواده توسعه می یابد.

اختلافات واقعی برای اولین بار ظاهر می شود که جوانان دیدگاه های خود را مطرح می کنند که ممکن است با والدینشان مشترک نباشد. نوجوانان زمان زیادی را در کنار یکدیگر یا در تلفن یا اینترنت و گفتگو با یکدیگر می گذرانند. اگرچه این می تواند برای والدین آزاردهنده باشد، اما راه مهمی برای مستقل شدن بیشتر است. این دوستی ها بخشی از یادگیری و نحوه برقراری ارتباط با افراد دیگر و به دست آوردن حس هویت متمایز از هویت خانواده است. لباس و ظاهر راهی برای ابراز همبستگی با دوستان است. اگرچه کودکان نوجوان هنوز هم بیشتر ارزش های خود را از خانواده دریافت می کنند.

والدین اغلب احساس طرد شدن می کنند. اما این اغلب برای جوانان لازم است تا هویت خود را توسعه دهند. حتی اگر دعوا و مشاجره داشته باشید، فرزندانتان معمولاً به شما فکر می کنند. طرد شدن ها و درگیری ها اغلب به شخصیت شما مربوط نمی شود، بلکه صرفاً به این واقعیت مربوط می شود که شما والدینی هستید که اگر می خواهید فرزندانتان زندگی خود را داشته باشند، باید از آن ها مستقل شوید و فاصله بگیرید.

نقش والدین در رابطه با نوجوانان

کیفیت حضور والدین در زندگی نوجوانان بر تمام جنبه‌های زندگی آن‌ها تأثیر می‌گذارد. نوجوانی دوران حساسی است که انتخاب‌های مهم زندگی از جمله انتخاب رشته تحصیلی و مسیر زندگی در این دوران شکل می‌گیرد. والدین نقش اساسی در هدایت فرزندان و شکل گیری هویت آن‌ها دارند. بنابراین اهمیت به کارگیری اصول تربیتی در این دوران بیش از پیش حس می‌شود. در این زمینه می‌توانید مقاله تربیت فرزند را مطالعه کنید.

نوجوان که از کودکی خود خارج شده به دنبال کسب استقلال و کشف جایگاه و هویت خود می‌گردد. در این میان به دلیل بحران‌هایی که تجربه می‌کند ممکن است در ارتباط با والدین خود که سعی بر کنترل و مراقبت از او دارند دچار مشکل شود. والدین می‌توانند با رفتارها و واکنش‌های صحیح از بروز مشکلات و یا حل آن‌ها جلوگیری کنند. 

دو اصل اساسی در تربیت فرزند نوجوان

دوره‌ی نوجوانی از اهمیت بالایی برخوردار است و درصورتی که والدین فرزندان خود را به خوبی تربیت نکنند، موجب می‌شود تا اثرات آن تا بزرگسالی بر فرزندان باقی بماند و زندگی آن‌ها را با چالش‌های زیادی روبه‌رو کند. در ادامه به دو نکته مهم در تربیت نوجوانان اشاره کرده‌ایم:

نیاز به توجه در نوجوان

نوجوانان در این سن تمایل دارند تا مطرح شوند، به آن‌ها توجه شود و به استقلال برسند. بنابراین اگر والدین دائما خواسته‌های آنان را سرکوب کنند و به آن‌ها توجهی نکنند، باعث می‌شود تا فرزندان به تدریج به این باور برسند که دوست‌داشتنی نیستند و ویژگی‌های منفی در شخصیت آن‌ها شکل بگیرد.

البته این نکته را بدانید که توجه بیش از اندازه هم خوب نیست و والدینی که بیش از حد به فرزند خود توجه می‌کنند و تمام درخواست‌های فرزندشان را فورا برآورده می‌کنند، تدریج با خواسته‌های غیر منطقی آن‌ها مواجه می‌شوند و ممکن است در صورت برآورده نشدن نیازها پرخاشگری کنند. برای اطلاع از چگونگی رفتار با نوجوان پرخاشگر کلیک کنید.

ارتباط صمیمانه با نوجوان

در صورتی که والدین بتوانند ارتباط عمیقی با فرزندان خود برقرار کنند و به عبارت دیگر با آن‌ها دوست شوند، بسیاری از چالش‌های بین آن‌ها حل می‌شود و می‌توانند با صحبت کردن مسائلشان را حل کنند. ارتباط مؤثر و صمیمانه باعث می‌شود نوجوان در صورت بروز تعارضات و مشکلات به محیط خانواده پناه ببرد و از آسیب‌های اجتماعی دور بماند.

نوجوانان در این سن به بلوغ می‌رسند و از نظر جنسی دچار تغییراتی می‌شوند که توصیه می‌شود والدین با روانشناسان متخصص در این زمینه صحبت کنند تا بتوانند فرزند خود را از نظر جنسی به درستی آگاه کنند. البته روش‌های مناسب تربیت جنسی باید از کودکی اعمال شوند. برای آگاهی از تربیت جنسی کودکان و نوجوانان کلیک کنید.

 

فرزند نوجوان خود را بشناسید

ویژگی‌های شخصیتی افراد متفاوت است و نوجوانان نیز شخصیت‌های منحصر به فرد خود را دارا هستند. بنابراین ویژگی‌های فرزند خود را بشناسید و از مقایسه کردن با همسالان بپرهیزید. برخی از نوجوانان در برخی از موارد بیشتر عاطفی و احساسی عمل می‌کنند تا منطقی و به همین دلیل نیاز است تا والدین روی رفتار و اعمال آن‌ها نظارت داشته‌باشند. برای آشنایی با رفتار صحیح با نوجوان کلیک کنید.

بهتر است در مراقبت و توجه به نوجوانان زیاده روی نکنید و متناسب با شناختی که از فرزند خود دارید به او آزادی عمل بدهید. همچنین لازم است تا دوستان فرزند نوجوانتان را بیشتر بشناسید، چرا که در این دوران افراد بیشترین الگوبرداری را از همسالان و دوستان نزدیک خود دارند. گاهی دوستان ناباب آسیب‌های فراوانی را برای نوجوان به وجود می‌آورند.

 

آگاهی از تغییرات جسمانی نوجوان

نوجوانان در دوران بلوغ از نظر جسمانی تغییراتی می‌کنند و درصورتی که از این تغییرات آگاه باشند و در مورد آن اطلاعات کسب کرده‌ باشند، به راحتی می‌توانند این دوره را بگذرانند و با این تغییرات کنار بیایند. این مسئولیت والدین است تا آگاهی‌های لازم و علت‌های رفتار را برای نوجوان خود توضیح دهند. در صورتی که والدین و فرزندان از تغییرات این دوران آگاهی نداشته باشند، نمی‌توانند به راه‌حل مناسب در مواجهه با بحران‌های نوجوانی برسند.

دختران حدودا در سن ۱۰ سالگی به بلوغ می‌رسند و در این دوره رشد موهای زائد، تغییر تن صدا، رشد پستان‌ها، عادت ماهیانه و اینگونه موارد از جمله تغییراتی هستند که در دوران نوجوانی آن‌ را تجربه می‌کنند. در پسران نیز دوران بلوغ معمولا از سن ۱۱ تا ۱۳ سالگی شروع می‌شود و این دوران همراه با بم شدن صدا، جهش قد، رشد آلت تناسلی، افزایش میل جنسی، استقلال طلبی و... می‌باشد.

بهتر است والدین در این دوران با توجه به تغییرات جسمانی نوجوانان، فرزند خود را درک کنند و آن‌ها را حمایت کنند، تغذیه‌ی مناسبی برای فرزند خود فراهم کنند و فضایی آرام و بدون تشنج برای نوجوانان مهیا کنند.

 

سپری کردن سالم دوران نوجوانی

از بین چالش های مطرح شده که نوجوانان در این دوره از نظر جسمانی و روانی تغییر می‌کنند، می‌توان گفت این دوره یکی از مهم‌ترین مراحل زندگی هر انسانی ست. اگر نوجوان بتواند به خوبی این دوره را بگذراند، در آینده از شخصیت و روحیه‌ی قوی برخوردار خواهد شد. در این دوران نوجوانان ممکن است با چالش‌هایی مثل کشمکش میان استقلال و وابستگی، تعارض با والدین در جنبه‌های مختلف، بحران هویت، نیازهای جنسی و چگونگی ارضای آن مواجه شوند. انواع دیگری از این مشکلات را می‌توانید در مقاله چالش های دوران نوجوانی مطالعه کنید.

بسیاری از والدین با وجود رعایت تمامی نکات فررزند پروری، موفق به برقراری ارتباط مؤثر با نوجوان خود و حل تعارضات موجود نمی‌شوند؛ در این شرایط لزوم مراجعه به مشاوره روانشناسی نوجوان حس می‌شود. روانشناس با ریشه‌یابی و ارائه راهکارهای مؤثر به شما کمک می‌کند.

 

به فرزند خود فرصت جبران بدهید و او را به خاطر اشتباهاتش سرزنش نکنید

معمولا نوجوانان در دوران نوجوانی ممکن است خطاهایی داشته باشند اما از این طریق به کسب تجربه و یادگیری می‌پردازند. اگر والدین نوجوانان اجازه دهند که آن‌ها مسئولیت کار اشتباه خود را بر عهده بگیرند، موجب می‌شود تا بتوانند خطایی که مرتکب شده‌اند را جبران کنند و در زندگی مهارت حل مسئله را بیاموزند. 

اما اگر والدین نظارت بیش از اندازه روی نوجوان خود داشته باشند و به آن‌ها فرصت ندهند که خطای خود را جبران کنند، باعث می‌شود تا فرزندشان در آینده نتواند به خوبی از عهده‌ی اشتباهات خود بربیاید و به چالش کشیده می‌شود. بنابراین به والدین توصیه می‌شود که اشتباهات فرزند خود را بپذیرند، آن‌ها را تحقیر نکنند و برای جبران آن به فرزندان خود کمک کنند. اگر در مدیریت اشتباهات نوجوان خود مشکل دارید، کلیک کنید.

 

مشاوره‌ی نوجوان چه اهمیتی دارد؟

مشاوره‌ی نوجوان جنبه‌های مختلفی را بررسی می‌کند و مهارت‌هایی مانند نحوه‌ی برقراری ارتباط و شناخت علائق نوجوان را به والدین می‌آموزند. همچنین مشاوره کمک می‌کند تا والدین فرزندان خود را قضاوت نادرست نکنند و از دید آن‌ها به قضایا نگاه کنند.

طبیعتا انسان‌ها در این دوران دچار اشتباهات و آزمون و خطا می‌شوند؛ در این شرایط مشاوران به خود نوجوانان نیز کمک می‌کنند تا راه‌های از بین بردن تنش‌های روانی و سازگاری با محیط را بیاموزند.