- نویسنده : دکتر فرزاد طباطبایی
حواس پرتی ، گیجی، عدم تمرکز اصطلاحاتی هستند که اغلب ما از آن‌ها در مواقع مختلف استفاده می‌کنیم. افراد در طول روز فعالیت‌های مختلفی انجام می‌دهند؛ راه رفتن، غذا خوردن، کارهای منزل، رانندگی و... . اما همیشه تمام توجه و حواس خود را به انجام این کارها نمی‌دهند. از طرفی گاهی اوقات با وجود آن که می‌خواهند کاری را انجام دهند قادر به حفظ تمرکز و حواس خود بر روی آن کار نیستند. انسان‌ها توانایی انجام چند کار به طور همزمان را دارند، اغلب ما می‌توانیم با انجام تمریناتی این مهارت را افزایش دهیم. مقابله با عوامل حواس پرتی در هر کسی ممکن است چالش‌های خود را داشته باشد. اما فراموش نکنید ورزش مغز نیز مانند دیگر اندام بدن میسر است. برای کسب اطلاعات بیشتر در زمینه ورزش ذهن کلیک کنید.
.gif)
تمرکز حواس در مقابل حواس پرتی
برای آن که بتوانیم کاری را به خوبی انجام دهیم، باید تمام توجه خود را به طور کامل معطوف به آن کار بکنیم. پژوهش‌های علمی اثبات کرده‌اند که بازه توجه انسان محدود است و در آن واحد به تعداد کمی از محرکات محیطی می‌تواند معطوف باشد. در نتیجه برای انجام کارهای پیچیده لازم است تمام توجه خود را متمرکز در یک نقطه کنید مانند عدسی که نور را در یک نقطه جمع می‌کند. اما آیا این امر با وجود پرش افکار به راحتی امکان پذیر است؟ پیشنهاد می‌کنیم مقاله پرش فکر را مطالعه کنید.
در واقع منظور از تمرکز حواس به حداقل رساندن تمام عوامل حواس پرتی است. در این شرایط فراگیری مهارت تمرکز برای کسانی که از عدم تمرکز و حواس پرتی رنج می‌برند الزامی است. تقویت مهارت تمرکز کردن نیازمند تمرین و صرف وقت و انرژی است. برای اطلاع از راه‌های تقویت مهارت تمرکز کلیک کنید.
اینفوگرافیک حواس پرتی
علل حواس پرتی
حواس پرتی از عوامل درونی و بیرونی متفاوتی نشأت می‌گیرد؛ در ادامه به بررسی این عوامل پرداخته‌ایم:
عوامل درونی در بروز حواس پرتی
گفتیم که بازه توجه انسان محدود است. هنگامی که این بازه با مسائل و افکار خاصی پر شده باشد، ما نمی‌توانیم به قدر کافی به محرک‌های ضروری دیگر توجه کنیم. برای مثال فرض کنید شما دعوای سختی با خواهر خود داشته‌اید و تمام بعد از ظهر خود را صرف فکر کردن به دعوایتان و جواب‌هایی که می‌توانستید بدهید ولی ندادید، کرده‌اید. در همین حین هنگامی که از بیرون به خانه آمدید دسته کلیدتان را جایی گذاشته‌اید که الان فراموش کرده‌اید.
شاید نگران فراموشی خود شوید ولی این امر طبیعی است چون فضایی را که ذهن شما برای به خاطر سپردن جای دسته کلید داشته، به بحث با خواهرتان اختصاص داده‌اید. در این میان افکار منفی نیز بروز پیدا می‌کنند و بر شدت حواس پرتی می‌افزایند.
عوامل بیرونی در بروز حواس پرتی
اتفاقات و وقایع بیرونی، سر و صدای محیطی، مشغله‌های کاری، فشار کاری و عوامل دیگری که در دنیای بیرون جریان دارند می‌توانند تمرکز و توجه فرد را کم کرده و باعث حواس پرتی بشوند.
آیا واکنش همه انسان‌ها به عوامل بیرونی یکسان است؟
نکته خیلی مهمی که باید به خاطر داشته باشید این است که علل حواس پرتی عموما درونی است و منشاء آن اضطراب و سبک شخصیتی فرد است. یعنی مشخصا علاوه بر اینکه علل بیرونی دائما برای همه رخ می‌دهد، همه افراد به یک شکل به آن‌ها پاسخ نمی‌دهد. برخی می‌توانند تمرکز خود را در حتی در یک موقعیت پر سر و صدا بیشتر از دیگران حفظ کنند و برخی دیگر برای تمرکز بر روی انجام کارها به سکوت مطلق نیاز دارند. اما برخی افراد نیز هستند که به هیچ طریقی نمی‌توانند تمرکز خود را به مسئله‌ای خاص معطوف کنند. در این شرایط می‌توانید مشاوره تلفنی فردی به شما کمک می‌کند تا ضمن شناسایی عوامل و اختلالات احتمالی، مهارت‌های دقت و تمرکز را در خود تقویت کنید.
تأثیر محرک‌های بیرونی بر تمرکز و حواس پرتی و راه‌های کاهش آن‌ها
در عین حال محرک‌های بیرونی به تدریج بر مغز افراد تأثیر می‌گذارد و عادات تمرکزی ما را تغییر می‌دهند. به عوامل زیر توجه کنید:
1. فضای مجازی و شبکه‌های مجازی
اغلب افراد عادت دارند چندین بار در روز، در حین کارهای مهم، شبکه‌های مجازی را چک کنند. این عادت همراه آن‌ها می‌ماند و حتی هنگامی که دسترسی به اینترنت ندارند هم دائما حواسشان پرت می‌شود. برای این مشکل چه می‌توان کرد؟ بهتر است هنگامی که درحال انجام یک وظیفه هستید یک مقدار مشخص از تکلیف را مشخص کنید و در آن بازه زمانی که مشغول هستید به کار دیگری نپردازید. برای مثال تا 10 صفحه از کتاب را مطالعه نکرده‌اید، مشغول چیز دیگری نشوید.
2. زنگ گوشی
ممکن است شما در حال انجام یک کار مهم باشید و تماسی غیر ضروری آن را منحرف کند. اگر این عادت تکرار شود مغز شما یاد می‌گیرد در بازه‌های کوتاه از کار دست بکشد. می‌توانید به غیر از تماس‌های ضروریتان، بقیه را در حالت سکوت قرار دهید.
3. افکار درون ذهن
افکار منفی که ناگهان به ذهنتان خطور می‌کند یا مسائل مهمی که ناگهان یادتان می‌افتد، باعث حواس پرتی می‌شوند. مثلا اگر در حال مطالعه هستید، خیلی طبیعی است که یادتان بیفتد نیاز هست پیامی را به دوستی برسانید. به جای اینکه مطالعه را قطع کنید روی یک برگه یادداشت کنید که بعدا تماس بگیرید تا فراموشتان نشود. یا اگر فکر منفی در مورد موضوعی که شما را آزار می‌دهد به ذهنتان رسید، برای یک لحظه ببینید به چه چیزی فکر می‌کنید، آن را یادداشت کنید تا بعدا به آن بپردازید و سر کارتان برگردید. برای کسب اطلاعات در زمینه راه‌های رهایی از افکار منفی کلیک کنید.
4. انجام چندین کار در یک زمان
این کار عملا باعث می‌شود کیفیت کار شما در همه تکالیفی که همزمان انجام می‌دهید پایین بیاید. سعی کنید عادت کنید که در یک زمان فقط یک تکلیف را انجام دهید. مثلا وقتی با کسی صحبت می‌کنید فقط به او گوش دهید یا هنگام مطالعه روزنامه فقط آن را انجام دهید. با اینکار از فراموش کردن مسائل و جزئیات در امان می‌مانید.
5. اضطراب و استرس
استرس عامل مخربی است که تمام بازه توجهی شما را به خود جلب می‌کند و درعین حال باعث فراموشکاری شما می‌شود. شما نیاز به یادگیری راه‌های کاهش و کنترل اضطراب دارید. با خواندن مقالات مرتبط با آن یا کمک گرفتن از مشاوره کنترل استرس می‌توانید سطح اضطراب خود را به شکل قابل توجهی کاهش دهید. پیشنهاد می‌کنیم مقاله درمان اضطراب را نیز مطالعه کنید.
6. مشکلات جسمانی
مشکلات پزشکی و اختلالات خاص مثل بیش فعالی هم می‌توانند موجب حواس پرتی و عدم تمرکز شوند. بنابراین مراجعه به متخصصین برای اطمینان از نداشتن مشکل جسمانی می‌تواند راهگشا باشد. برای کسب اطلاعات در زمینه علائم و روش‌های درمان بیش فعالی کلیک کنید.
استفاده از زمان سنج، روشی برای کاهش حواس پرتی
انجام دادن یک کار به نحو احسن نیاز به تمرکز و نظم و انضباط دارد. از راه‌های کاهش حواس پرتی و افزایش تمرکز این است که زمان مشخصی را برای انجام دادن آن کار اختصاص دهید و برای خود محدودیت زمانی تعیین کنید. استفاده از یک زمان سنج می‌تواند در این زمینه مفید باشد. شما می‌توانید از زمان سنج گوشی خود استفاده کنید. می‌توانید زمان خود را به تناسب کاری که می‌خواهید انجام دهید، بر روی 15، 30 یا 45 دقیقه تنظیم کنید. استفاده از زمان سنج انتظاراتی را در ذهن شما ایجاد می‌کند و شما مجبور می‌شوید برای برآورده کردن آن انتظارات توجه خود را به موضوع مشخصی معطوف کنید. در ادامه فواید استفاده از زمان سنج را نام برده‌ایم:
- زمان سنج منجر به ایجاد نظم تدریجی در مغز شما می‌شود. می‌توانید در این زمینه خود را به چالش بکشید. مثلا با خود تصمیم بگیرید در کمترین زمان ممکن کاری را انجام دهید و زمان سنج خود را بر اساس کوتاه‌ترین زمان ممکن تنظیم کنید.
- استفاده از زمان سنج بهره‌وری شما را افزایش می‌دهد. زمانی که از زمان سنج استفاده می‌کنید تمرکزتان بالا می‌رود و در نتیجه کیفیت کارتان نیز افزایش می‌یابد.
- مشخص کردن زمان معین به شما انگیزه و شتاب در کار می‌بخشد؛ مخصوصا زمانی که بخواهید کار دشواری را انجام دهید.
- مشخص کردن زمان ایجاد وقفه در کار را کاهش می‌دهد. به مدت زمانی که برای خود تعیین می‌کنید پایبند بمانید و محرک‌های محیطی مانند زنگ زدن تلفن را تا اتمام کارتان نادیده بگیرید.
سخن آخر
در نهایت باید گفت برای افزایش تمرکز حواس، یادگیری تکنیک‌های ذهن آگاهی و کاهش اضطراب بسیار مفیدند. در ذهن آگاهی شما یاد می‌گیرید چگونه از همه حواس خود در لحظه حال استفاده کنید و خودتان را درگیر گذشته و آینده نکنید. این تکنیک‌ها هم در درمان‌های انفرادی و هم در گروه درمانی میسر می‌باشند. مرکز مشاوره حامی هنر زندگی بانی ارائه انواع خدمات درمانی با جدیدترین روش‌های درمانی می‌باشد. برای کسب اطلاعات بیشتر در زمینه گروه درمانی و ذهن آگاهی کلیک کنید.
برای دریافت مشاوره در زمینه حواس پرتی می توانید با مشاوران مرکز مشاوره روانشناسی حامی هنر زندگی از طریق تلفن ثابت از کل کشور با شماره 9099075228 و از تهران با شماره 9092305265 تماس بگیرید.
