بارش فکری چیست؟ آشنایی با تکنیک های فردی و گروهی آن

خوشحال می شویم برای دیدن ویدیوهای مرتبط با بارش فکری چیست؟ پیج اینستاگرام دکتر فرزاد طباطبایی را دنبال کنید.

بارش فکری چیست؟ بارش فکری که با نام های دیگری از جمله طوفان فکری، سیالی ذهن و اندیشه باران نیز شناخته می شود یک تکنیک موثر برای افزایش خلاقیت است. بارش فکری به زبان ساده یعنی انتخاب یک موضوع و جمع آوری فهرستی از تمام ایده هایی که درباره آن به ذهنتان خطور می کند. این تکنیک یک روش ساده و در عین حال کارآمد و جذاب است. این روش را هم به صورت گروهی و هم به صورت فردی می توانید اجرا کنید. ردپای تکنیک طوفان ذهنی در تمام عرصه ها از جمله کارآفرینی، نویسندگی، تئاتر و حل مسئله دیده می شود.  شما به کمک این تکنیک می توانید ایده های جدید بسازید، به راه حل های مناسب برسید و در نهایت دست به تولید یک اثر هنری جدید و ماندگار بزنید.  

تاریخچه بارش فکری

قدمت بارش فکری به زمانی بر می گردد که انسان های نخستین برای سازگاری بیشتر با محیط و خلق مصنوعات جدید به طور ناآگاهانه از آن استفاده می کردند. در واقع می توان گفت از زمان ظهور خلاقیت، بارش فکری هم وجود داشته اما انسان ها اسمی روی آن نگذاشته بودند و به موشکافی جزئیات این روش نپرداخته بودند.
صاحب نظران الکس آزبورن را اولین توسعه دهنده مفهوم بارش فکری در امر تجارت می دانند. در سال 1941 الکس آزبورن که یک مدیر تبلیغاتی بود به اهمییت تکنیک های خلاقانه در موفقیت پی برد. وی در کتابی که سال 1952 نوشت ادعا کرد: در هر زمینه ای از جمله تجارت کیفیت کوچینگ شغلی یا رهبری به قدرت خلاقیت وابسته است. به عقیده آزبورن این تکنیک فقط برای تولید ایده های جدید انجام نمی شود. یکی از اهداف مهم آن جدا شدن انتقاد از تخیل است به طوری که تخیل بتواند آزادانه از چارچوب ها گذشته و مرز ها را بشکند. یکی از کارهای تاثیر گذاری که آلکس آزبورن انجام داد تهیه و تدوین قوانینی برای تکنیک بارش فکری بود.  

اینفوگرافیک بارش فکری چیست؟

مراحل بارش فکری

در یک تعریف ساده می توان مراحل آن را به طور کلی به سه مرحله تقسیم کرد.

1. انتخاب موضوع یا طرح مسئله: در مرحله اول شما باید یک موضوع مشخص یا یک سوال واضح را مطرح کنید تا فرایند بارش فکری حول محور آن انجام شود. برای مثال سوال شما می تواند این طور مطرح شود: چطور می شود مشتریان بیشتری را به سمت فروشگاه جذب کرد؟
2. بارش فکری: در مرحله دوم که همان بارش فکری نام دارد باید هر ایده ای که به ذهنتان می رسد را یادداشت کنید. نباید ایده ها را از یک فیلتر ذهنی رد کنید یا سعی کنید آن ها را پرورش دهید. در این مرحله فقط لازم است هرچیز که به ذهنتان رسید را یادداشت نمایید.
3. انتخاب نهایی: در مرحله آخر شما باید ایده های به درد نخور را حذف کنید تا به ایده های مفید و کارآمد برسید. علاوه بر این در این مرحله با پرورش دادن ایده های قبلی می توانید به ایده های کارآمد و جدید برسید.

 

قوانین بارش فکری چیست؟

در ادامه با قوانینی آشنا می شوید که در فرایند بارش فکری حتما باید رعایت شوند.

1. انتقاد ممنوع

یکی از مهم ترین قوانین بارش فکری به خصوص در بارش فکری گروهی ممنوعیت انتقاد کردن است. شما می توانید ایده های بدرد نخور را نادیده بگیرید اما نمی توانید آن ها را نقد کنید. قضاوت و انتقاد باعث می شود ذهن دچار خود سانسوری شده و فرایند ساخت ایده های جدید را متوقف نماید. علاوه بر این در تکنیک  گروهی خیلی از افراد از ترس قضاوت شدن ایده های خود را ارائه نمی دهند. برای پرورش خلاقیت لازم است ذهن آزاد باشد و درگیر خوب یا بد بودن ایده ها نشود. تنها به این ترتیب است که ایده های ناب از پس ذهن فراخوانده می شوند.

2. کمیت مهم تر از کیفیت

مهم نیست ایده ای که به ذهن شما می آید درست است یا غلط، اجرایی است یا تخیلی، قوی است یا ضعیف مهم این است که تا جایی که می توانید ایده های بیشتری ارائه دهید. قطعا تمام ایده های شما عالی از آب در نمی آیند اما در بارش فکری کمیت بیشتر از کیفیت اهمیت دارد. ساختن ایده های متعدد در ذهن باعث می شود موتور  تفکر خلاق شما روشن شده و به یک ایده فوق العاده دست پیدا کنید. در یک بارش فکری موفق و قوی هر عضو حداقل باید 50 ایده جدید را ارائه دهد.

3. ایده های متفاوت و عجیب

یکی از تفاوت های بارش فکری با دیگر روش ها این است که ایده های غیر منطقی و حتی خنده دار نیز به رسمیت شناخته می شوند. اتفاقا ایده های دور از ذهن و حتی غیر منطقی در فرایند این تکنیک مفید تر اند چرا که بیشتر اوقات از دل همین ایده ها روش های کاربردی در می آیند. برای مثال موضوع جلسه این است که چطور مشتریان را به سمت فروشگاه  بکشانیم؟ شاید به ذهن شما بیاید که می توانیم مشتریان را از درب منزل بدزدیم و به فروشگاه بیاوریم! این ایده عجیب و خنده دار است اما اگر کمی آن را تعدیل کنید می توانید به این ایده برسید که برای مشتری ها تاکسی رایگان درب منزل بفرستید تا آن ها را مستقیم به فروشگاه شما برساند. برای آگاهی بیشتر از تکنیک های ایده پردازی عالی کلیک کنید.

4. تلفیق ایده های مختلف

یک ایده کارآمد می تواند تلفیقی از دو یا چند ایده مختلف باشد. در جلسات بارش مغزی همانطور که ایده های مختلف را یادداشت می کنید می توانید چند ایده مشابه یا حتی غیر مشابه را با هم ترکیب کنید. بدین صورت ایده های جدیدی ساخته می شوند که از ایده های قبلی کامل تر و جدید تر هستند. تلفیق ایده های جدید را به نوعی می توان پرورش یک ایده خام دانست.  

بارش فکری فردی

گرچه این روش بیشتر به صورت گروهی انجام می شود اما برای افرادی که دوست دارند به تنهایی ایده پردازی کنند هم کارآمد است. برای بارش فکری فردی فقط لازم است قدم های زیر را دنیال کنید:
1.یافتن محیط مناسب: ابتدا به دنبال محیطی بگردید که سطح خلاقیت را در شما افزایش می دهد. بعضی از افراد با گوش کردن یک موسیقی بی کلام می توانند ایده پردازی کنند، بعضی ها با رفتن به طبیعت و نشستن کنار آب خلاق می شوند، بعضی دیگر باید حتما درر یک محیط تخصصی مانند اتاق کار قرار بگیرند تا بتوانند تکنیک های خلاقیت را اجرا کنند. بستگی به شما دارد که کدام محیط را برای پرورش خلاقیت انتخاب کنید. همچنین مطالعه مقاله نقش هنر در پرورش خلاقیت پیشنهاد می شود.
2.دنبال کردن مراحل بارش فکری: همانطور که پیش از این متوجه شدید بارش فکری سه مرحله دارد: طرح موضوع، بارش فکری و در نهایت انتخاب نهایی. در تمام این مراحل یادداشت کردن را فراموش نکنید چرا که یافته های ذهنی فرار هستند و به راحتی فراموش می شوند.
3.اشتراک گذاری: پس از این که با کمک این روش ایده های برتر خود را یافتید بهتر است با چند متخصص در این زمینه مشورت نمایید. شاید شما در بررسی ایده ها به چند ایده فوق العاده برسید و در انتخاب بهترین ایده دچار تردید شوید. در این وضعیت نیز مشورت گرفتن می تواند مفید واقع شود. برای دریافت اطلاعات بیشتر در حوزه رشد خلاقیت فردی کلیک کنید.  

بارش فکری گروهی

زمانی که در فرایند بارش فکری دو نفر یا بیشتر روی ساخت ایده های جدید کار کنند، این به صورت گروهی شکل می گیرد. بارش فکری گروهی یک روش محبوب در سازمان های خلاق است. مدیران موفق می دانند که برای رسیدن به یک ایده جدید یا یافتن پاسخ یک مسئله بهتر است با نیروی انسانی خود تعامل فکری پیدا کنند.
جلسات آن معمولا جلساتی جذاب و دوست داشتنی برای کارمندان هستند چرا که در این جلسات می توانند نظرات خود را بدون هیچ ترسی بیان نمایند و با همکاران خود تعامل بیشتری برقرار کنند. تحقیقات نشان داده که معمولا این تکنیک گروهی موفق تر از انفرادی است چرا که ذهن های متفاوت می توانند ایده های خلاق بیشتری را ارائه کنند.

نکاتی برای بارش فکری گروهی

روند این تکنیک گروهی نیز مانند  انفرادی است. شما جلسه ای تشکیل می دهید، موضوعی را مطرح کرده و ایده های متعدد در این باره ارائه می دهید. سپس بهترین ایده ها را انتخاب کرد و به پرورش آن ها می پردازید. اما در جلسات گروهی بارش فکری به دلیل وجود نظرات مختلف و افراد متعدد بهتر است چند نکته را در نظر داشته باشید:
1.برای جلسه یک مجری انتخاب کنید. مهم ترین مسئولیت مجری این است که ایده های ارائه شده را روی یک تخته وایت برد یادداشت کند تا تمام افراد به آن دسترسی داشته باشند. همچنین مجری جلسه بارش فکری باید نظم جلسه را حفظ کند، به همه فرصت حرف زدن بدهد و از بروز هرگونه قضاوت روی ایده ها جلوگیری نماید. برای کسب اطلاعات بیشتر مطالعه مقاله «چگونه فکر خود را آزاد کنیم» پیشنهاد می شود.
2.تمام اعضای جلسه باید تشویق شوند تا ایده ای خو د را با دیگران در میان بگذارند. اگر روند جلسه به صورت داوطلبی باشد فقط چند نفر ابراز نظر می کنند اما اگر به صورت نوبتی به همه امکان صحبت کردن داده شود تمام افراد مجبور می شوند ایده پردازی کنند و ایده های جدید ارائه کنند.
3.اگر فکر می کنید که افراد حاضر در جلسه به هر دلیلی نمی توانند به راحتی ایده های خود را ارائه کنند، به هر نفر چند تکه کاغذ کوچک بدهید و از آن ها بخواهید ایده های خود را روی آن بنویسند و درون جعبه بیندازند. به این ترتیب افراد بدون هیچ ترس و سانسوری ایده های خود را بروز می دهند. برای آگاهی بیشتر از چگونگی تشکیل این جلسات می توانید از مشاوره شغلی تلفنی راهنمایی بخواهید.  

بارش فکری در زمینه های مختلف

همانطور که پیش از این هم گفته شد این تکنیک در زمینه های مختلف می تواند راهگشا باشد. در ادامه به برخی از این زمینه ها و کارکرد بارش فکری در آن ها می پردازیم:

بارش فکری و حل مسئله

مسئله ها و سوال های زندگی انسانی مانند مسئله های ریاضی نیستند که فقط با یک روش مشخص حل شوند. برای حل کردن مسئله های زندگی انسانی شما نیاز به خلاقیت دارید. مثلا مسئله فعلی شما این است که چطور می توانید رابطه عاشقانه خود را پیشرفت دهید. برای این مسئله هم می توانید از این روش استفاده کنید. برای آشنایی با مهارت های حل مسئله کلیک کنید.

بارش فکری و ایده پردازی

بارش فکری همان نیرویی است که موتور خلاقیت را روشن می کند. اگر می خواهید کسب و کار جدیدی راه بیندازید یا به دنبال یک روش نوآورانه هستید که به درد شما می خورد. اکثر ایده های جدید که در جهان امروز ما وجود دارند حاصل یک طوفان فکری موفق بوده اند.

بارش فکری و نویسندگی

خوشبختانه مولفان کتب درسی، روش بارش فکری را در کتب نگارش دانش آموزان جای داده اند. یادگیری این روش و اجرای آن در امر نویسندگی می تواند باعث بروز نوآوری و خلاقیت در نوشتن شود. روند این تکنیک در نویسندگی ساده است: ابتدا یک کلمه را تحت عنوان موضوع انتخاب می کنیدد سپس نزدیک ترین کلمات و دورترین کلمات مربوط به آن را یادداشت می کنید. حالا فقط لازم است یک ارتباط معنایی بین کلمات پیدا کنید و شروع به نوشتن نمایید.  

فواید تکنیک بارش فکری

بارش فکری یک روش سازمان دهی شده و علمی برای افزایش خلاقیت است. اما جالب است بدانید افزایش خلاقیت تنها چیزی نیست که پس از اجرای آن به آن می رسید. این تکنیک چه به صورت فردی انجام شود و چه به صورت گروهی اثرات مثبت فوق العاده ای روی فرد و سازمان می گذارد. در ادامه با برخی از اثرات مثبت آن آشنا می شوید:

• جدا شدن تفکر انتقادی از تفکر خلاق
• بالا رفتن روحیه کار تیمی و افزایش صمیمیت بین اعضای یک ارگان.
• افزایش توانمندی های فکری نیروی انسانی.
• به وجود آمدن ایده های دومینو وار به وسیله جرقه ای که ارائه یک ایده ایجاد می کند.
• احساس امنیت و آزادی بیشتر فرد در گروه به دلیل عدم قضاوت ایده ها.
• افزایش قدرت تخیل و تصور.
• تقویت اعتماد به نفس در افراد درونگرا به دلیل ارائ نظرات بدون ترس از طرد شدن یا مورد قضاوت قرار گرفتن.
• ساخت ایده های جدید و بزرگ.
• یادگیری اولویت بندی و انتخاب بهترین ایده ها.

بارش فکری یکی از تکنیک های خلاقیت و ایده پردازی است که در بسیاری از سازمان ها و مراکز از آن استفاده می شود. اما اجرا و کاربرد درست می تواند نتیجه خوبی در پی داشته باشد. مشاوره روانشناسی حامی هنر زندگی آماده پاسخگویی به سوالات شما در این زمینه است.