پروتکل درمانی ACT | شش ضلعی اکت در درمان اختلالات

پروتکل درمانی ACT چیست؟ سالها است که بشر به دنبال راهی برای کنار آمدن با رنج های خود است و بسیاری از مکتب ها و رویکردهای روان شناسی توانسته اند در این مسیر راهنمای انسان باشند. از میان رویکرد های روانشناسی که تاکنون در این زمینه تلاش بسیاری کرده و دستاوردهای فراوانی به دست آورده، می توان از رویکرد روان شناسی ACT یاد کرد. موضوع مقاله امروز پرداختن به پروتکل درمانی این رویکرد است.  

تاریخچه درمان به روش ACT

سالها محققان روان شناس در زمینه ایجاد یک رویکرد مبتنی بر علم، برای اشخاصی که تمایل به غلبه بر زندگی روانی سخت داشتند، تلاش های بی وقفه ای نمودند. امروزه درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد، نوع جدیدی از روش های درمانی است. که کمک های فراوانی در بهبود بهداشت روان افراد بیمار انجام داده است.
در واقع ACT براساس چارچوب ارتباطی RET یک مکتب تحقیقاتی متمرکز بر زبان و شناخت انسان است. RET معتقد است، که مهارت های منطقی ذهن انسان هیچ کمکی به درمان مشکلات روانی انسان نمی کند. بنابراین نظریه، رویکرد اکت به وجود آمد. تا به بیماران کمک کند، تا در کنار وجود درد و رنج  و به جای تلاش برای از بین بردن آن، با تغییر طرز فکر خود در مورد احساسات، راه های دیگری برای زندگی سالم بجویند.

اینفوگرافیک پروتکل درمانی ACT

پیدایش رویکرد ACT به طور جدی

اولین اقدامات در زمینه روش اکت در اواخر دهه 1990 نشر چندین کتاب راهنمای درمانی برای شرح روش های استفاده از اکت در درمان بیماری های روانی بود. سپس درمان بیماری های روان پریشی، اضطراب، افسردگی و بعضی دیگر از اختلالات به کمک این کتابچه ها صورت گرفت. استفاده از این رویکرد در بسیاری اختلالات کاربرد دارد و بسیاری از افراد می توانند، از این روش کمک بگیرند. زیرا انعطاف پذیری روانشناختی که حاصل این رویکرد است، باعث سازگاری بیشتر افراد و کنار آمدن آن ها با اتفاقات ناگوار زندگی است.  

تعریف رویکرد درمانی ACT

رویکرد درمانی اکت، درمانی مبتنی بر پذیرش و تعهد است، که ترکیبی از چهار رویکرد توجه آگاهانه، پذیرش، تعهد و تغییر رفتار است و هدف آن رسیدن به مرحله ای است، که نیاز به حذف یک احساس بد نباشد. زیرا این رویکرد معتقد است. تلاش برای حذف علائم یک اختلال باعث افزایش آن علائم خواهد شد. بنابراین سعی می شود، تا ارتباط فرد با احساسات آزاردهنده اش تغییر کند. این رویکرد توسط استیون هیز در سال 1982 معرفی شد و جزو درمان های موج سوم رفتار درمانی و از رویکردهای جوانتر است. که ریشه آن به فلسفه رفتارشناسی رادیکال اسکنیر برمی گردد.

پروتکل درمانی ACT | درک تئوری ACT

در تئوری اکت تجربیات عاطفی و احساسی که ناخواسته اتفاق افتاده به عنوان نشانه یا مشکل تعریف نمی شود. اکت به دنبال کاهش آسبیب های وارده و درمان معضلات جامانده از اختلالات است. در جلسات اکت از طریق تمرین های ذهن آگاهی به فرد در پذیرش حوادث در زمان وقوع، بدون قضاوت یا تلاش برای تغییر آن ها آموزش داده می شود. در رویکرد اکت تلاش نمی شود، که افکار یا احساسات ناخواسته متوقف شود. بلکه به فرد آموزش داده می شود، به شیوه ای جدید و مهربان با تجربیاتش برخورد کند.
روش درمانی اکت آموزش می دهد. به جای کنترل افکار منفی و احساسات و سعی بر حذف آن ها، به آن ها توجه کنید و آن ها را به عنوان بخشی از زندگی خود بپذیرید. حتی قسمت هایی که در گذشته اتفاق افتاده و یا ناخواسته بوده. به ارتباط درونی فرد با خودش تاکید می کند و کمک می کند، تا فرد با خود به عنوان زمینه مرتبط شود. درواقع اکت به افراد کمک می کند، تا زندگی معنادارتری را تجربه کنند و انعطاف پذیری روانشاختی بیشتری نسبت به احساسات و افکار خود داشته باشند.  

هدف رویکرد ACT چیست

در درمان از طریق رویکرد اکت هدف این است، که فرد زندگی را به صورت معنادار درک کند و رنجی که زندگی با خود به همراه دارد بپذیرد و این مقصود تنها از طریق اقداماتی صورت می گیرد، که مبتنی بر ارزش است. و ایجاد این انعطاف پذیری روانشناختی از طریق شش فرایند پذیرش، هم جوشی زدایی، خود به عنوان زمینه، ارزش ها و در نهایت تعهد به عمل مطابق با ارزش ها است.
انعطاف پذیری رواشناختی یعنی این که فرد توانایی و مهارت داشته باشد، تا به جای فکر کردن و جا ماندن در گذشته و یا پرش به آینده احتمالی، در زمان اکنون زندگی کند و با شناخت و تمرکز بر اهداف و ارزش های زندگی، به جای تلاش برای فرار از احساسات و خاطرات آزار دهنده، بر روی اهدافش تمرکز کرده و به آن ها عمل کند. بنابراین فرد با ساخت زندگی پربار برای خود رنج ها و تنش های اجتناب ناپذیر را کنترل می کند. برای دریافت اطلاعات بیشتر در زمینه مشاوره تلفنی فردی کلیک کنید.
تشخیص حدودی که فرد را از یک زندگی خوب باز می دارد، از فاکتورهای رویکرد مبتنی بر تعهد و پذیرش است. به این صورت که ارتباط بین فرد و افکار آزاردهنده را تغییر می دهد. تا فرد نشانه های احساسات بد را به عنوان علائم مریضی نبیند. بلکه بیاموزد که آن ها بدون آسیب درک کند و بپذیرد. هدفی که در روان درمانیACT دنبال می شود، آموزش به افراد برای پذیرش وقایع درونی و احساسات ناخواسته شان بدون قضاوت کردن آن هاست. هدف این است که شخص ارزش های زندگی خود را درک کند و آن ها را دنبال کند.  

شش فرایند اصلی در رویکرد اکت

روش درمانی مبتنی بر پذیرش و تعهد به شکل شش فرایند که باهم ارتباط درونی دارند، اتفاق می افتد. در ادامه با این شش فرایند آشنا می شوید.

1-پروتکل درمانی ACT | ارتباط با زمان حال

اولین مرحله تاکید می کند، که فرد در زمان حال زندگی کند و بر افکار و احساساتی که در لحظه اکنون تجربه می کند، اگاهی پیدا می کند. زندگی در لحظه حال به فرد می آموزد، هر آن چه که در این لحظه حس می کند، افکار ناراحتی، احساسات بد و اضطراب همه را بپذیرد و خود را مانند رودی تصور کند، که این احساسات از آن عبور می کنند. این شیوه باعث می شود، که شما حتی در زمان تجربه اتفاقات ناخواسته نیز بتوانید، با توجه اگاهانه بر اساس ارزش های تعریف شده خود عمل کنید و ادامه بدهید. در زمینه افزایش خودآگاهی مدیتیشن می تواند، به تمرکز شما بر لحظه اکنون کمک کند.

2-جداسازی

جداسازی به معنای جدایی از تخیلات و افکار آزار دهنده است. شما یاد می گیرید، افکار خود را ببینید و به آنها اجازه دهید بیایند و بروند. بدون این که گرفتار آن ها بشوید و یا به وسیله آن ها تحریک شوید. جداسازی کمک می کند، که فرد افکارش را فقط نظاره کند، نه آن که به آن هویت ببخشد. درواقع روشی است، که به رها شدن از محتوای آزار دهنده احساسات و افکار کمک می کند.

3-پروتکل درمانی ACT | پذیرش

در مرحله پذیرش فرد می آموزد، که تلاش برای فرار یا کنترل احساسات مزاحم فقط باعث تشدید آن ها می شود و با اجتناب از آن ها نمی تواند، از شرشان خلاص شود. بنابراین باید آن ها را کاملا بپذیرد. فرد یاد می گیرد، که احساسات خود را همانطور که هستند بپذیرد، دست از تلاش برای کنترل آن ها بردارد، خودش را به خاطر آن ها سرزنش نکند و با ترس ها و آلام خود مواجه شود. در آخر سعی کند، مطابق ارزش گذاری های خود به زندگی ادامه دهد. به این صورت علائم احساسات بد کاهش پیدا می کند، فرد از دردهای روحی رها می شود و به زندگی معناداری گره می خورد. برای دریافت اطلاعات بیشتر در زمینه مهارت کنترل احساسات کلیک کنید.

4-خود به عنوان زمینه

برای توضیح خود به عنوان زمینه، باید به این دقت کنید که همه افراد این دو وجه را در خود دارند. یک وجهی در فرد که فکر می کند و در اغلب افراد فعال است. که قضاوت کردن، احساسات، باورها حاصل همان فکر کردن است. یک وجه دیگر هست که نگاه می کند. یعنی نسبت به تغییرات وجودتان توجه می کند.
احساسات و افکار شما و حتی نقش های شما تغییر می کند، اما این قسمت آگاه شما ثابت است و تغییر نمی کند. رویکرد اکت تلاش می کند، این وجه شما را که خوداگاهی خالص نامیده می شود، تقویت کند. با افزایش این اگاهی شما می توانید، بر اهداف زندگی خود متمرکز باشید و در زمان حال زندگی کند و نسبت به احساسات خود اگاهانه رفتار کنید.

5-ارزش ها

بعد از آگاهی به فرد آموزش داده می شود، که بفهمد ارزش های زندگی او چه چیزهایی هستند و چطور آن ها را به اهدافی برای ادامه دادن تبدیل کند و دنبال چه چیزی باشد. برای این منظور از فرد خواسته می شود، به چیزهایی که برایش  مهم هستند فکر کند. در این رویکرد داشتن ارزش های روشن و وفاداری به آن ها قدم بزرگی در خلق زندگی پربار است. برای دریافت اطلاعات بیشتر در زمینه درمان های مبتنی بر پذیرش و تعهد کلیک کنید.

6-پروتکل درمانی ACT | عمل متعهدانه

عمل کردن به ارزش ها به شکلی متهدانه اخرین فرایند رویکرد اکت است. که کمک می کند زندگی فرد با مدیریت احساسات و حفظ ارزش ها جلو برود. و تنها از طریق عمل مداوم و همسو با اهداف مهم است، که زندگی او را غنی می کند. حرکت به سوی اهداف باارزش تحمل و پذیرش رنج را آسوده ترمی کند. در قسمت عمل متعهدانه، هر مهارتی که برای برای یک زندگی پربار لازم باشد، مانند مهارت حل مسئله، خودیاری، مقابله با بحران همه در این قسمت به فرد آموزش داده می شود. برای دریافت اطلاعات بیشتر در زمینه مهارت های زندگی کلیک کنید.  

استفاده از رویکرد اکت در درمان اختلالات مختلف

رویکرد پذیرش و تعهد، روشی است فراتشخیصی، که در طیف وسیعی از اختلال ها مورد استفاده قرار گرفته و بیماری و اخلال های زیادی را درمان کرده است. از جمله:

• درمان افسردگی
• اختلال وسواس فکری عملی
• اختلال استرس پس از سانحه
• وسواس پوست کنی
• مدیریت دیابت
• دردهای مزمن
• اضطراب
• کم اشتهایی روانی
• اسکیزوفرنی
• مصرف هروئین

 

شیوه های بکار رفته در رویکرد اکت

در شیوه درمانی اکت از روش های مختلفی برای فهم بیشتر و عملکرد بهتر بیمار استفاده می شود. از جمله:

1-استعاره ها و پارادوکس ها

کسانی که از رویکرد اکت برای درمان استفاده می کنند، ترجیح می دهند. از طریق مصداق و نمونه یاد بگیرند. برای این منظور استفاده از استعاره در اکت کاربرد فراوانی دارد و به افراد کمک می کند، تا درک واضح وکاملی نسبت به موقعیت پیدا می کنند و راحت تر نسبت به بکارگیری این روش اقدام می کنند. روانشناسان شیوه اکت با استعاره سازی دورنمای بهتری می سازند. که به مراجع مبنای بهتری برای مدیریت احساس و عمل مطابق با ارزش ها می دهد.

2-پروتکل درمانی ACT | تمرینات گروهی

گروه درمانی نسبت به فرد درمانی بیشتر مورد استقبال بیماران قرار می گیرد و بازدهی بهتری نیز دارد. تمرینات اکت به عنوان یک اصل گروهی، با اهمیت یکسانی که به ذهن آگاهی، پیشرفت ارزش ها و مدیریت احساسات، می دهد، به پیشرفت سلامت ذهنی افراد و بهبود سطح کیفی زندگی آن ها کمک فراوانی می کند و باعث شده که در بین رویکردهای روان شناسی محبوبیت خاصی داشته باشد. تمرینات گروهی باعث افزایش مسئولیت پذیری در افراد و ایجاد انگیزه برای تغییر در سطوح زندگی به شیوه درمانی اکت می شود.

3-تمرینات ذهن آگاهی

ذهن آگاهی یا مایند فولنس یعنی حضور آگاهانه و هدفمند که دو ویژگی مهم دارد.

• گشودگی و پذیرش
• پرهیزی از قضاوت احساسات و رویدادها

مایند فولنس یک سبک زندگی کردن در لحظه اکنون است که فرد در آن نسبت به رویدادهای زندگی گشوده و پذیرا رفتار می کند و آگاهانه انتخاب می کند، با مسائل روبرو شود. تمرینات ذهن آگاهی شامل شش مرحله است، که شامل موارد زیر است:

• تنفس آگاهانه
• مشاهده فعال
• هشیاری آگاهانه
• تامل خودآگاه
• گوش دادن فعالی
• قدردانی عامدانه

4-استفاده از شیوه های تقویت انگیزه

شیوه های تقویت و افزایش انگیزه متفاوت هستند. روان درمانگران حوزه اکت نیز از آن ها برای تقویت روحیه مراجع جهت استقامت در رسیدن به سلامت روان و کنترل احساسات و همچنین ادامه فعالیت همسو با ارزش ها استفاده می کنند. و در این مسیر توجه شخص را به درک اهداف مهم و ارزش های یک زندگی سوق می دهند، تا فرد انگیزه لازم برای ادامه زندگی را به شیوه ای متفاوت داشته باشد.

5-ارزیابی اهداف و ارزش ها

در این گام ابتدا ارزشهای فرد در چند بخش زندگی شخصی او(توسعه فردی، فراغبت، رفاه، سلامتی، کار، معنویت و...) لیست گذاری می شود. سپس ارزش ها براساس میزان اهمیت هر یک اولویت بندی می شوند. در اولویت بندی ارزش ها، به تاثیری که آن ارزش بر شیوه زنگی کنونی شما می گذارد، توجه می شود. در نهایت به ارزش ها بر اساس درجه اهمیتی که دارند، امتیاز داده می شود. پس از ارزیابی ارزش ها نوبت به مرحله عمل می رسد، تا ارزش ها و اهداف تحقق پیدا کنند.  

سخن پایانی در زمینه پروتکل درمانی ACT

رویکرد اکت از روش هایی است، که به جای انحراف افکار از واقعیت و سعی در رتوش کردن حقیقت زندگی به انسان می آموزد، با آن چه در حقیقت وجود دارد روبرو شود و آن را بپذیرد. رویکرد اکت برای معالجه اختلال های روانی به حذف نشانه های افکار مزاحم فکر نمی کند. بلکه به تغییر شیوه برخورد با آن ها می اندیشد و به مراجع یاد می دهد، زندگی را با رنج هایش در آغوش بگیرد. می آموزد که  برای دوری از رنج راه گریزی نیست. اما زمانی که آن را بپذیری رنج قدرت نفوذ خود را می بازد. اگر شما هم در راستای این موضوع مسئله ای دارید، می توانید از مشاوران و روانشناسان در این مورد کمک بگیرید. برای کسب اطلاعات بیشتر از مشاوره روانشناسی کلیک کنید.