عصبانیت کودکان | علت و راهکارهایی برای کاهش عصبانیت در کودکان

خوشحال می شویم برای دیدن ویدیوهای مرتبط با عصبانیت کودکان پیج اینستاگرام دکتر فرزاد طباطبایی را دنبال کنید.

عصبانیت کودکان از جمله مسائلی است که در حوزه روانشناسی کودک بسیار مورد توجه قرار می‌گیرد. چراکه این موضوع می‌تواند به شکل گیری اختلالات رفتاری در کودک منجر شود. همه ما همواره بسیاری از کودکان را در اطراف خود مشاهده می‌کنیم که در هنگام بازی و زمانی که والدین به آن‌ها اجازه کاری را نمی‌دهند، عصبانی شده و از خود پرخاشگری نشان می‌دهند. باید بدانید عصبانیت کودکان به دلیل رشدنایافتگی مغزی، یادگیری مشاهده‌ای و عدم کنترل احساسات بروز پیدا می‌کنند. والدین نیز زمانی که در مقابل فرزند خود به هر دلیلی عصبانی می‌شوند در شکل دهی این رفتار نقش دارند! بااین‌حال چنانچه در مقابل عصبانیت کودکان اقدامات مناسبی انجام نگیرد این رفتار در آن‌ها به‌صورت مزمن باقی‌مانده و در باقی سال‌های زندگی نیز ادامه پیدا می‌کند. به همین دلیل لازم است در صورت بروز بیش از حد چنین رفتاری جهت رفع و درمان آن با مشاوران کودک مشورت شود. برای کسب اطلاعات در خصوص مشاوره کودک کلیک کنید.

 

عصبانیت یعنی چه؟

عصبانیت یک احساس درونی است که همه ما در طول زندگی آن را تجربه کرده‌ایم. روانشناسان معتقدند که عــصبانیت یک هیجان ذاتی است که به فرد کمک می‌کند از خودش در برابر خطرات محیط دفاع کند. به‌عنوان‌مثال شما زمانی احساس عصبانیت می‌کنید که فردی به شما حمله کرده یا به‌نوعی شما را تهدید کرده است.

به لحاظ فیزیولوژیک، عصبانیت حاصل فعالیت دستگاه سمپاتیک در بدن است. فعالیت دستگاه سمپاتیک به‌وسیله ترشح هورمون‌های مختلف باعث می‌شود، بدن شما در شرایطی قرار بگیرد که آمادگی مقابله به مثل داشته باشد. برای مثال قلب شما با سرعت بالاتری تپش خواهد داشت و از این طریق خون رسانی به اندام‌ها بهتر و بیشتر انجام می‌گیرد تا آمادگی هرگونه فعالیت بدنی وجود داشته باشد. همچنین مصرف قند خون در سلول‌های شما بالاتر رفته تا انرژی لازم برای شما تأمین شود.

در کنار این فعالیت‌های سازگارانه، عصبانیت در صورتی‌ که به درستی کنترل نشود می‌تواند باعث بروز مشکلاتی به ویژه در زمینه بیماری‌های قلبی و همچنین به مرور باعث ایجاد اختلالات رفتاری باشد. به همین خاطر توانایی کنتــرل عصبانیت یک مهارت بسیار مهم برای هر فرد است.

 

اینفوگرافیک عصبانیت کودکان

دلایل عصبانیت در کودکان

رشد نایافتگی قشر خاکستری مغز

وظیفه کنترل رفتار و احــساسات هر فرد بر عهده قشر خاکستری مغز وی قرار دارد. اما  قشر خاکستری در کودکان به حد کافی رشدنیافته است و این مسئله باعث می‌شود که رفتار کودکان بیشتر تحت تأثیر مناطق زیر قشری نظیر سیستم لیمبیک قرار داشته باشد. به همین دلیل، رفتار آن‌ها غالبا پختگی چندانی ندارد و ممکن است بسیاری از خواسته‌ها و نیازهای خود را با عصبانیت و به شکل پرخاشگرانه و غیر مناسب نشان دهند.

ناتوانی در بیان احساسات از دلایل عصبانیت در کودکان

در بسیاری از مواقع دلیل عصبانیت کودکان به‌ویژه در سنین پیش‌دبستانی این است که آن‌ها نمی‌توانند به‌صورت کلامی احساسات خود یا نیازهایشان را بیان کنند. برای مثال کودکی که برادر بزرگ‌ترش اسباب‌بازی او را برداشته، به این خاطر که نمی‌تواند به برادرش بگوید این کار را نکن احساس عصبانیت می‌کند. معمولاً کودکان در این سنین به دلیل رشد نایافتگی مــهارت ارتباط کلامی و گفتار نمی‌توانند آنچه آن‌ها را ناراحت کرده به‌درستی بیان کنند به همین خاطر احساس کلافگی کرده و رفتارهای پرخاشگرانه‌ای نشان می‌دهند.

ناتوانی در تنظیم هیجانات

توانایی تنظیم هیجانات، یکی از توانمندی‌های اساسی است که معمولاً با بالا رفتن سن و افزایش تجربه قابل اکتساب خواهد بود. کودکان معمولاً مــهارت کنترل احساسات خود را ندارند. آن‌ها قادر نیستند که عصبانیت یا خشم خود را مدیریت نمایند. به همین خاطر ممکن است در صورت احساس عصبانیت، رفتارهای پرخاشگرانه‌ای از خود نشان دهند. آن‌ها ممکن است عصبانیت خود را به‌جای کنترل با کتک زدن دیگران تخلیه کنند.

پرخاشگری وسیله‌ای از دلایل عصبانیت در کودکان

پرخاشگری وسیله‌ای به این معناست که کودک یاد می‌گیرد برای رسیدن به خواسته‌های خود می‌تواند به رفتارهای پرخاشگرانه متوسل شود. برای مثال هنگامی‌که کودک متوجه شود با قشقرق راه انداختن و کتک زدن مادر می‌تواند خوراکی مورد علاقه خود را به دست آورد یا با کتک زدن خواهرش می‌تواند او را از وسایلش دور کند، این رفتار را بیشتر از قبل نشان خواهد داد. برای اطلاع بیشتر در زمینه پرخاشگری کودکان کلیک کنید.

یادگیری در رسانه‌ها و محیط اجتماعی

روانشناسان یادگیری اجتماعی معتقدند بسیاری از رفتارهای انسان‌ها از طریق مشاهده رفتار الگوها شکل می‌گیرد. به همین خاطر هنگامی‌که بسیاری از الگوها و قهرمان‌های کارتونی در حال حاضر، عصبانی شدن را ترویج می‌کنند با تقلیــد از دیگران کودکان نیز رفتار پرخاشگرانه را از آن‌ها یاد گرفته و تقلید خواهند کرد.

همچنین تحقیقات نشان داده است هنگامی‌که شما یک رفتار را تکرار می‌کنید، هیجان مربوط به آن، در درون شما شدت بیشتری پیدا می‌کند. برای مثال هنگامی‌که شما می‌خندید، از درون احساس شادی می‌کنید و به میزانی که خندیدن را بیشتر یا شدیدتر انجام دهید، احساس خوشحالی و شادمانی نیز در شما افزایش پیدا می‌کند. این موضوع در ارتباط با عصبانیت نیز صدق می‌کند به این صورت که مشاهده رفتارهایی نظیر کتک زدن و پرخاش از سوی قهرمانان کارتونی و تقلید آن‌ها توسط کودک، باعث می‌شود که وی بیشتر احساس عصبانیت کند. به دنبال این احساس عصبانیت نیز، کودک طبیعتا پرخاش بیشتری نشان خواهد داد و درنتیجه در یک سیکل معیوب قرار می‌گیرد که عصبانیت بیشتر و پرخاشگری بیشتر، هریک دیگری را تقویت می‌کند. پیشنهاد می کنیم در همین رابطه مقاله اثــرات رسانه بر تربیت فرزندان را مطالعه فرمایید.

 

راهکارهایی برای کاهش عصبانیت در کودکان

حذف الگوهای عصبانیت

همان‌طور که گفته شد، مشاهده الگوهای عصبانیت و پرخاشگری، باعث یادگرفتن این رفتار در کودکان و همین‌طور شدت یافتن عصبانیت در آن‌ها می‌شود. درنتیجه بهتر است این چرخه را قطع نمایید. الگوهای عصبانی بودن علاوه بر تلویزیون می‌توانند در محیط اجتماعی اطراف ما نیز وجود داشته باشند. ممکن است پدر یا مادر کودک شخصیت عصبانی داشته باشد و به واسطه پــرخاشگری والدین این رفتار در کودک تقویت شود. یا چنین شخصیتی در اقوام و دوستان باشد. حتی ممکن است کودک شما، عصبانی بودن را از دوستان یا همسالانش یاد بگیرد. بهتر است به‌طور کلی کودک را از مواجهه طولانی‌ مدت با موضوعی که احساس می‌کنید باعث یادگیری عصبانیت می‌شود، دورنگه دارید. می‌توانید برای تماشای برنامه‌های تلویزیونی خشن در خانه محدودیت ایجاد کنید و یا تعادلی بین بازی‌های کودکتان با انواع اسباب‌بازی‌ مناسب کودک ایجاد کنید.

کارهای هنری و سازنده

یک قاعده کلی در روانشناسی بیان می‌کند که یک فرد نمی‌تواند در یک زمان مشخص دو هیجان متفاوت را با یکدیگر تجربه کند. هنگامی‌که شما شاد هستید، ممکن است امیدوار یا باانگیزه نیز باشید، اما نمی‌توانید در همان زمان غمگین نیز باشید. از این قاعده می‌توان برای کاهش عصبانیت و کــنترل خشم در کودکان استفاده کرد. برای این کار لازم است کودکتان را به سمت هیجان‌های مخالف با عصبانیت سوق دهید. انجام کارهای هنری، بازی‌های که در آن‌ها کودک محصولی تولید خواهد کرد، مشاهده برنامه‌های طنز و کمدی می‌توانند مثال‌های از این دست باشند.

آموزش مهارت‌های مناسب

همان‌طور که گفته شد یکی از مهم‌ترین دلایل ایجاد عصبانیت در کودکان این است که آن‌ها مهارت‌های کلامی یا تنظیم هیجانی را ندارند. آموزش این توانایی‌ها به کودک که نیازهایشان را به‌صورت کلامی بیان کنند و یا مهــارت‌های حل مسئله را بیاموزند، می‌تواند تا حد زیادی عصبانیت را کاهش دهد.

دریافت مشاوره تخصصی

اگر انجام هیچ‌یک از راه‌حل‌های بالا به نظرتان موفقیت‌آمیز نیامده است و یا احساس می‌کنید شدت عصبانیت در فرزند شما بیشتر از حالت معمول است بهتر است از یک مشاور در این زمینه کمک بگیرید. مشاوران حامی هنر زندگی با سال ها تجربه در حوزه روانشناسی می توانند یاریگر شما باشند. برای کسب اطلاعات در خصوص مشاوره روانشناسی این مرکز کلیک کنید.

 

سؤالات متداول

نقش بازی‌ها در درمان عصبانیت کودکان تا چه میزان است؟

بازی‌ها می‌توانند به کودکان کمک کنند تا خشم خود را کنترل کرده و بدانند که در هر موقعیتی چگونه باید رفتار کنند. در کنار این امر فعالیتی سرگرم کننده است که می‌تواند مهارت‌های مختلف دیگری را نیز آموزش ببیند. همچنین در این راه خواندن مقاله بازی برای کنترل خشم کودکان می‌تواند اطلاعات مفیدی در این زمینه در اختیارتان بگذارد.