اصلاح رفتار کودکان | روش های تقویت رفتار های مثبت

خوشحال می شویم برای دیدن ویدیوهای مرتبط با اصلاح رفتار کودکان پیج اینستاگرام دکتر فرزاد طباطبایی را دنبال کنید.

اگر با کودک خود دچار مشکلاتی بوده باشید احتمالا به نحوه اصلاح رفتار کودکان فکر می کنید. چرا بعضی از کودکان به نظر می رسد دوران کودکی خود را بدون هیچ مشکلی سپری می کنند درحالی که برخی دیگر برای والدینشان مشکلات دائمی هستند که هرچقدر منتظر می مانند تا آن ها بزرگ شوند و رفتارهایشان بهتر شود انگار هیچ خبری از رسیدن چنین روزی نیست؟ در این مقاله شما با راهکارهایی آشنا می شوید که شما را به رویایتان یعنی اصلاح رفتار کودکتان نزدیک تر می کند.  

علل رفتار خوب و بد کودک

باتوجه به آن چه در مقدمه گفته شد به عنوان یک روانشناس باید به شما بگویم که با افزایش آگاهی و اطلاعات خود نسبت به قوانین و روش های اصلاح رفتار کودکان می توانید به کودک خود کمک کنی تا رفتارهای خود را بهبود ببخشد و به فرد دلپذیرتری در خانواده یا جامعه تبدیل شود. جالب است بدانید که همین رفتارهای بد در کودک شما در واقع تقویت گرفته اند تا به این شکل ثبات پیدا کردند. پس بهتر است از معجزه ی تقویت رفتارها برای تثبیت رفتارهای مثبت استفاده کنید تا تثبیت رفتارهای منفی. نحوه درست برخورد با اشتباهات کودک یکی از نکاتی است که باید مد نظر قرار داد.

علت بدرفتاری

کودکان ممکن است با استفاده از نق زدن های خود سطح توانمندی والدین در تحمل این رفتارهای منفی را بسنجند اگر شما به عنوان والد خسته شده و برای ساکت کردن آن ها از نق زدن آن ها را به چیزی که می خواهند دست یابند برسانید پس این مسیر هر روزه ی شما خواهد بود. چرا که فرزند شما با هوشمندی تمام به این نکته رسیده است که مادر من حوصله ی جیغ کشیدن های مرا ندارد پس هر زمان که گرفتار شدم جیغ می زنم به خواسته ی خود هم می رسم چقدر خوب! به این ترتیب او به یک کودک بهانه گیر تبدیل می شود.

علت خوش رفتاری

علل رفتارمثبت کودکان نظیر زمان هایی که خودشان لباس می پوشند، یا وقتی اسباب بازیشان را با دیگران به اشتراک می گذارند، این است که آن ها از سمت والدینشان تشویق شده و پاداش هایی نظیر یک بوسه، آغوش و محبت و گرمی درجمع را دریافت می کنند. در نتیجه می دانند که در صورت انجام کارهای خوب چنین پاداش هایی دریافت خواهند کرد. برای افزایش رفتار مثبت در فرزندانتان بهترین کار این است که پیوسته به این فکر کنید که کودک شما چه رفتارهای خوبی دارد و آن ها را به روش های مختلف پاداش داده و تحسین کنید و از تاثیر تشویق در کودکان شگفت زده شوید.
اما متاسفانه مدل انسانی طوری است که همواره روی خطاها و اشتباهات همگان تمرکز کرده و درنتیجه مداومت در تحقیر و تنبیه و گفتگوهای بدون پذیرش و تایید به کودک باعث دور شدن او از والدین شده و درنتیجه باعث می شود رفتارهای منفی را بیشتر پی ریزی و پی گیری کنند. پاداش های اجتماعی در تقویت رفتار مطلوب هم در مورد کودکان و هم در مورد بزرگسالان نظیر افزایش حقوق در صورت فعالیت خوب در محیط کار و .. بسیار موثر هستند. پاداش اجتماعی مانند لبخند زدن، بغل کردن، نوازش کردن، بوسیدن، تحسین کردن، تماس چشمی و توجه هستند. بغل کردن یا سخنی محبت آمیز کارهای آسانی نیست که حتی هزینه ای هم ندارد.  

اصلاح رفتار کودکان | تقویت رفتار مثبت

برای این که بتوانید رفتارهای مثبت را در کودکان تقویت کنید باید بدانند که رفتارهای منفی شان در نظر شما اصلا جلب توجه نخواهد کرد یکی از راه هایی که می توانید به این وسیله به آن ها نشان دهید که رفتار منفی توجهی از سمت شما نخواهد داشت برخلاف رفتار مثبت بی توجهی فعال است:

1-بی توجهی فعال

بدین معنا است که تمام توجه خود را از کودکی که درحال خراب کاری و رفتارهای سوء می باشد بردارید. بی توجهی فعال حصول اطمینان از عدم پاداش دادن به رفتارهای منفی است. از این روش برای کاهش رفتارهای منفی کودکان در سنین نوپایی یا در سنین پیش از مدرسه موثر است. چنانچه شما به کودکی که در حال قشقرق و بدخلقی است توجه نشان دهید یا او را سرزنش کنید درواقع ناخواسته او را تقویت کرده و رفتارش را پاداش دادید پس از امروز هر روزه باید بااین رفتار از سمت فرزندتان روبه رو شوید. مشاوره کودک با دانش و تجربیات خود در زمینه تربیت کودک می تواند راه حل مناسبی در این زمینه ارائه دهد. می توانیداز بی توجهی فعال به منظور تضعیف قشقرق های کودک خود استفاده کنید. در صورتی که کودک در محل ایمنی حضور دارد از اتاقی که در حال قشقرق در آن است بیرون بروید تا زمانی که اوساکت نشده است به آن اتاق بازنگردید. وانمودکنید که توجهتان به چیز دیگری جلب شده است.

• از بی توجهی فعال به منظور تضعیف این قبیل سوءرفتارهای کودک استفاده می شود:
• نق زدن و سروصدا به راه انداختن
• لب ورچیدن واخم کردن
• گریه کردن با صدای بلند به منظور تحت تاثیر قرار دادن والدین
• اصرار و مطالبه مداوم کودک برای به دست آوردن خواسته هایش
• حبس کردن تنفس کودک به همراه قشقرق ملایم

2-پاداش رفتارهای خوب جایگزین

درصورتی که رفتارهدف نامطلوب کودک شما نق زدن بوده باشد رفتار جایگزین آن می تواند صحبت کردن معمولی باشد. تصور کنید هدف شما این است که رفتار نق زدن را در کودک خود اصلاح کنید. پس این رفتار یعنی نق زدن می شود رفتار هدف. حالا اگر به جای نق زدن کودک متوجه شود که رفتار درست حرف زدن به جای نق زدن است پس این می شود یک رفتار جایگزین.
رفتار جایگزین باید پاداش بگیرد تا تثبیت شود. پس اگر چنین تغییر رویه ای را در رفتار کودک خود دیدید بهتر است او را تحسین کنید. مثلا به او بگویید از این که توانستی احساس خود را کنترل کنی و از بیرون رفتنمان عصبانی شدی معذرت می خواهم اما دفعه بعد حتما جبران می کنم. خوشحالم که توانستی خشم خود را کنترل کنی می دانم این کار خیلی سختی است اما تو آدم قوی ای هستی. همچنین توصیه می شود مقاله افراط و تفریط در تشویق کودک مطالعه شود.

3-استفاده از قانون مادر بزرگ (پریماگ)

بعضی از اوقات نیز بهتر است از این قانون استفاده کنید که می گوید پس از این که تکالیفت را انجام دادی حالا می توانی به بازی بپردازی. قانون پریماگ چیزی شبیه معامله است. این قانون بسیار کارآمد است تاوقتی که تبدیل به یک پروژه برعکس نشود! بدین شکل که به کودک خود بگویید می توانی اکنون تلوزیون تماشا کنی به شرط این که قول بدهی بعدا تکالیف ریاضی ات را انجام دهی. چنان چه فرزند شما به این دلیل که از درس ریاضی متنفر است همیشه در انجام تکالیف ریاضی تعلل می کند تماشای تلوزیون قبل از انجام تکالیف نمی تواند انگیزه ای جهت اتمام آن ها فراهم کند.
او به اجتناب خود از تکالیف ریاضی ادامه خواهد داد. هم چنین او به دلیل کوتاهی در انجام تکالیفش دچار احساس گناه و ناراحتی هم خواهد شد. قول دادن برای شروع یک کار و احساس گناهی که پس از آن می آید نمی تواند کودکان را برای انجام کاری که برایشان ناخوشایند است یاری دهد. اما لذت آینده می تواند یک انگیزه خوب برای فرزندان ایجاد کند.

4-الگو بودن والدین

قوانین در خانواده می تواند امور خانواده را راحت تر و منظم تر پیش ببرد.  از طرفی فرزندان شما می دانند همه ی اتفاقات هر روز در خانه قابل پیش بینی است و در فعالیت های روزانه شان ثبات ایجاد می شود. ازطرفی بهتر است خودتان چه در زمینه نظم بلکه در همه ی زمینه ها الگوی همان عمل باشید تا کودکتان روی شما حساب کند.  

اصلاح رفتار کودکان | کاهش رفتار منفی

بعضا والدین دوست ندارند آن لذت لبخندهای خانوادگی را با تنبیه خراب کنند اما باید بگوییم که هیچ والدی دوست ندارد رابطه اش با فرزندش خراب شود اما این طرز فکر که تنبیه کردن باعث می شود ارتباط شما خراب شود یک باور اشتباه و ناکارآمد است. تنبیه اگر به اصول خود پیش برود می تواند خیلی زود رفتارهای منفی را ریشه کن کند و ارتباطات را گرم کند.
طرفی منظور از تنبیه در اینجا کتک زدن و تنبیه بدنی حتی فحاشی کلامی نیست بااین بخش از مقاله همراه باشید تا تفاوت این موارد با یکدیگر را بهتر درک کنید. تنبیه کردن به شکل های مختلف است از جمله مذمت، پیامدهای طبیعی، پیامدهای منطقی، جریمه رفتاری. برای شناخت بیشتر درباره اشتباهات تربیتی والدین کلیک کنید.

1-اصلاح رفتار کودکان | الگو دهی مناسب

اغلب بسیاری از والدین تصویری نادرست برای تهدیدها ارائه می دهند مثلا والدینی هستند که به کودک خود می گویند اگر این درس را این بار هم بیفتی مطمئنا تمام طول تابستان را در خانه حبس خواهی ماند. یا اگر این کار را انجام ندهی مو به سرت نمی گذارم بمونه! این نوع دیالوگ ها درواقع تنبیه های تحقیری محسوب می شود. والدینی که از این روش ها یا تنبیه بدنی استفاده می کنند اغلب آگاه نیستند که روش های ملایم تنبیهی متعددی وجود دارد که برای تغییر رفتار بسیار موثرتر هستند.
پس به یاد داشته باشید که کودک رفتار شما را تقلید می کند. اگر شما همواره در حال فریاد کشیدن هستید یا تهدیدهای غیرمنطقی می کنید شما این رفتارها را به عنواان الگو به فرزندتان جهت تقلید کردن از والدش می دهید. پس اگر شنیدید که او نیز در حال فریاد زدن است و ناراحتی هیجانی خود را با روش های منفی نشان می دهد بهتر است ناراحت نشوید. برای شناخت بیشتر درباره سبک های فرزندپروری کلیک کنید.

2-سرزنش و تحقیر یک تنبیه اشتباه

علائمی هستند که نشان می دهند شما به عنوان والدین در حال یک سرزنش و مذمت ناموثر هستید  از جمله:

1. کودک شما اغلب با شما مشاجره می کند شما را مسخره می کند حرف های بد به زبان می آورد.
2. به هنگام سرزنش های شما قشقرق راه می اندازد.
3. به نظر می رسد که کودکتان از دریافت توجه اضافی شما لذت می برد فرقی نمی کند توجه منفی باشد. در این موقعیت از راهکارهای جایگزین تنبیه بدنی کودک استفاده کنید.

3-رویارویی کودک با پیامدهای طبیعی

پیامد طبیعی برای نپوشیدن کلاه و شال وقتی بیرون خانه برف می بارد و هوا یخبندان است این است که او سرما می خورد. خب این یک عاقبت سخت برای والدین نیز می تواند باشد مخصوصا الان که همه ی والدین ترس از ویروس کرونا داشته و هر نوع سرفه کردنی را به منزله کرونا می گذارند. اما راه های دیگری برای پیامدهای طبیعی هستند که می توانید آن ها را امتحان کنید. برای آگاهی از نحوه تربیت کودکان بدون تنبیه کردن کلیک کنید.
مثلا اگر کودک شما مسئولیت پذیر نبوده و به صدای زنگ ساعت خود برای رفتن به مدرسه بی توجه است چرا که خیالش راحت است نهایتا کمی دیرتر با شما به مدرسه می رود. بهتر است در این صورت اجازه دهید که او با پیامد طبیعی کار خود روبه رو شود یک بار که او را به مدرسه نبرید و مجبور شود خودش را توجیه کند. معاون یا ناظم مدرسه به او بگوید که باید والدینش این تاخیر را توجیه کنند و شما بگویید تقصیر خود اوست که دیر از خواب برمی خیزد او دیگر همیشه خودش تلاش می کند صبح زود بیدار شده و به مدرسه برود. به جز مواقعی که پیامد طبیعی یک موضوع خطرناک است اجازه دهید که کودک با عواقب کار خود روبه رو شود. در ادامه نمونه هایی جهت روشن تر شدن بحث پیامدهای طبیعی آمده است:

• چنگ کشیدن گربه به دستان کودک در صورت اذیت و آزار گربه
• بازی نکردن کودکان همسایه با کودک شما به دلیل اذیت و آزار کودک شما به آن ها
• مسخره شدن توسط بچه ها به دلیل نپوشیدن لباس های مناسب مدرسه .
• دل درد به خاطر خوردن هله هوله های مضر

4-اصلاح رفتار کودکان | عواقب رفتار منفی

سیستم دنیا به این شکل طرح ریزی شده است که شما هرکار اشتباهی کنید عواقبی به دنبال خواهد داشت اما گاهی این عواقب به صورت طبیعی رخ می دهند مثل نپوشیدن لباس مناسب در سرما و سرماخوردگی، گاهی هم این عواقب به طور خودکار رخ نمی دهند اما به دلیل اشتباه بودن رفتار اولیه، والدین یا معلم یا هرکسی که اجرای قانون در دستان او است پیامد منطقی طرح ریزی می شود. همچنین مطالعه مقاله نحوه برخورد با کودک غرغرو پیشنهاد می شود.
به عنوان مثال: عدم جایگزینی اسباب بازی تخریب شده به دلیل شکستن تعمدی اسباب بازی توسط کودک بیرون شدن از کلاس درس به دلیل عدم توجه به درس و صحبت کردن با هم کلاسی و عدم رعایت اخطار معلم، منع شدن از خوردن دسر خوشمزه به خاطر نخوردن وعده های اصلی غذایی ناهار و شام.

5-اصلاح رفتار کودکان | توقف پرخاشگری

همیشه برای رفتارهای آدمی انگیزه ای وجود دارد همینطور برای رفتار تند و پرخاشگری کودکان. ممکن است کودکی به دلیل عصبانیت و ناراحتی یا به دلیل قلدری و دیدن نتیجه ی آن که ترس کودکان و انجام دستورات او است قدم به راه پرخاشگری بگذارند. مهم نیست دلیل پرخاشگری چیست مهم این است که رفتار پرخاشگرانه از میان تمام رفتارهای منفی بدترین آن ها است و باید هرچه سریعتر مقابل آن ایستادگی کنید زیرا در غیر این صورت می تواند موجب بزهکاری نوجوانان باشد.  مراحل مدیریت رفتار پرخاشگرانه کودک در ادامه به اختصار آمده است:

• رفتار نامطلوب او را متذکر شده و متوقف کنید. کودک را به اختصار سرزنش کنید.
• فورا کودک را در محرومیت زمان مند(تایم اوت) قرار دهید.
• پس از پایان مدت زمان تایم اوت با او در مورد رفتار پرخطر و عواقب آن صحبت کنید.
• پس از توضیح او در مورد دلیل رفتارش، به او راه های جایگزین جهت مدیریت احساس عصبانیتش را یاد دهید.
• پیامدهای منطقی ملایم برای رفتار او قرار دهید.
• چنانچه کودک شما به لحاظ حسی در موقعیتی بود که دلش می خواست درمورد اتفاقی که رخ داده است صحبت کند به او به حالت گوش دادن انعکاسی گوش دهید. یعنی حرف هایش را گوش دهید و سپس بخشی از آن ها را به خودش انعکاس دهید با تکه هایی از حرف های خودتان که بار آموزشی دارد.

 

اصلاح رفتار کودکان |سخن پایانی

برای این که بتوانید رفتارهای کودک خود را اصلاح کنید به یاد داشته باشید که از ابتدا دنبال راه های پیچیده و سخت نروید. اول راه های ساده نظیر عشق و محبت، دادن دلگرمی و توجه به فرزندتان را تجربه کنید. در صورت لزوم هرجا که نیاز بود برخورد قاطعانه داشته باشید از روش های حذف رفتارهای منفی که در این مقاله گفته شد استفاده کنید. همچنین می توانید در این راستا از مشاوره روانشناسی مشورت بخواهید.