تنبلی تخمدان یا سندروم تخمدان

خوشحال می شویم برای دیدن ویدیوهای مرتبط با تنبلی تخمدان پیج اینستاگرام دکتر فرزاد طباطبایی را دنبال کنید.

آیا تا به حال در مورد تنبلی تخمدان یا سندرم تخمدان پلی کیستیک چیزی شنیده‌اید؟ تخمدان پلی کیستیک که به اختصار تحت عنوان سندروم PCO نیز شناخته می‌شود وضعیتی است که از عدم توازن هورمون‌های جنسی در بدن زن خبر می‌دهد و می‌تواند با مشکلات متعددی نظیر قطع دوره‌های قاعدگی یا خونریزی‌های بسیار شدید خود را نشان دهد. پزشکان هنوز نتوانسته‌اند علت دقیق بروز تنبلی تخمدان را دریابند. با این حال آن‌ها معتقدند آنچه بیش از هر چیز در روند اختلال تخمک گذاری و متوقف شدن چرخه قاعدگی تأثیر دارد وجود سطوح بالای هورمون‌های مردانه در بدن زن است و برای بهبود وضعیت از دارو درمانی استفاده می‌کنند. همچنین نباید فراموش کرد که تنش های روانی ارتباط مستقیمی با هورمون های زنانه داشته و به شدت می تواند در این زمینه تاثیر گذار باشد. بنابراین می توان با مشاوره های روانشناسی برای درمان و رفع اختلالات روانی و رسیدن به آرامش ذهن این فاکتور مهم را نیز در نظر داشت. برای کسب اطلاعات در خصوص مشاوره روانشناسی کلیک کنید.

تنبلی تخمدان چیست؟

سندروم تخمدان پلی کیستیک (PCO) که تحت عنوان تنبلی تخمدان نیز شناخته می‌شود، نتیجه نوعی عدم تعادل در هورمون‌های بدن زن است که بسیاری از زنان را در سنین باروری یعنی 15 تا 44 سالگی تحت تأثیر قرار می‌دهد. در این وضعیت پزشکی، نوعی اختلال عملکرد در تخمدان‌ها، ارگان‌های تولید کننده اســتروژن، پروژسترون و سایر هورمون‌هایی که سیــکل قاعدگی را تنظیم می‌کنند مشاهده می‌شود و تخمدان‌ها به مقدار کمی هورمون‌های مردانه یا همان آندروژن‌ها را نیز تولید می‌کنند.

در حالت طبیعی تخمدان‌های زن ماهانه یک تخمک برای بارور شدن توسط اسپرم آزاد می‌کنند که به فرایند آن تخمک گذاری گفته می‌شود. هورمون‌های FSH و LH نقش کنترل‌گر را در این فرایند ایفا می‌کنند. در سندروم تخمدان پلی کیستیک تخمدان‌ها و عملکرد تخمک گذاری آن دستخوش تغییرات مختلفی می‌شوند. مشخصه بارز این تغییرات وجود کیست‌های ریز در تخمدان‌ها، بالا رفتن سطح هورمون‌های مردانه و نامنظم شدن دوره پریودهای ماهانه است. برای اطلاعات بیشتر در زمینه عــلت پریود نشدن کلیک کنید.

اینفوگرافیک تنبلی تخمدان
 

تنبلی تخمدان | فرایند تشکیل کیست‌ها و پیامدهای آن

کلمه پلی کیستیک به معنای کیست‌های زیاد است. بانوانی که به سندروم PCO مبتلا هستند در هر ماه فولیکل‌های بسیار ریز زیادی را تولید می‌کنند که هرکدام در واقع نوعی تخمک نابالغ هستند. اما مشکل اینجاست که هیچ یک از این فولیکول‌ها به اندازه کافی رشد نمی‌کنند تا به یک تخمک واقعی تبدیل شوند و فرایند تخمک گذاری را آغاز نمایند. به هیمن دلیل عــلائم تخمک گذاری به طور منظم و ماهانه در این افراد نمایان نمی شود.

همین عدم تخمک گذاری در بدن زن میزان هورمون‌های استروژن، پروژسترون، FSH و LH را تغییر می‌دهد در نتیجه این تغییرات هورمونی، استروژن و پروژسترون به میزان کمتری از حد معمول تولید شده و در ازای آن هورمون‌های مردانه بیش از حد معمول ترشح می‌شوند. وجود بیش از حد آندروژن‌ها یا همان هورمون‌های جنسی مردانه روند قاعدگی را مختل کرده و باعث می‌شود که زنان مبتلا به این سندروم دوره‌های قاعدگی کمتری را نسبت به شرایط عادی تجربه کنند. برای کسب اطلاعات بیشتر در این زمینه پیشنهاد می کنیم مقاله زمــان تخمک گذاری بعد از پریود را مطالعه فرمایید.

علل بروز تنبلی تخمدان

پزشکان و محققان هنوز نتوانسته‌اند علت دقیق بروز تنبلی تخمدان را دریابند. با این حال آن‌ها معتقدند آنچه بیش از هر چیز در روند اختلال تخمک گذاری و متوقف شدن چرخه قاعدگی تأثیر دارد وجود سطوح بالای هورمون‌های مردانه در بدن زن است. ژن‌ها، مقاومت در برابر انسولین و وجود التهاباتی در بدن از جمله عواملی هستند که می‌توانند به تولید بیش از حد آندروژن در بدن بیانجامند که ما در ادامه به توضیح هریک از آن‌ها پرداخته‌ایم.

ژن‌ها

تحقیقات نشان می‌دهند که نه یک ژن بلکه مجموعه‌ای از ژن‌ها می‌توانند در تنبلی تخمدان و تولید بیش از اندازه آندروژن‌ها در بدن زن مؤثر باشند. در راستای تأیید زمینه ژنتیکی این بیماری، مطالعات نشان می‌دهند افرادی که در خانواده خود سابقه بروز این مشکل را دارند بیش از دیگران به PCO و یا نارسایی زودرس تــخمدان مبتلا می‌شوند.

مقاومت در برابر انسولین

پژوهش‌ها و آمار و ارقام در مورد مبتلایان به تنبلی تخمدان به ما نشان می‌دهند که بیش از 70 درصد مبتلایان دچار مقاومت به انسولین هستند. به این معنا که سلول‌های آن‌ها قادر به استفاده مناسب از انسولین تولید شده در بدن نیست.

انسولین یکی از انواع هورمون‌های تولید شده در پانکراس است که به بدن کمک می‌کند تا بتواند از قند موجود در غذاها استفاده کند و از آن‌ها انرژی بگیرد. زمانی که سلول‌ها نمی‌توانند به درستی و به میزان کافی از انسولین استفاده کنند بدن برای جبران مشکلات ناشی از آن به تولید بیشتر این هورمون می‌پردازد و منجر به اخــتلالات هورمونی در زنان می شود.

وجود انسولین بیشتر در بدن یکی از عوامل مهمی است که تولید هورمون‌های مردانه در بدن را تحریک می‌کند. اگر بپرسید چه عاملی باعث مقاومت بدن در برابر انسولین می‌شود باید گفت که چاقی یکی از مهم‌ترین علل آن است.

وجود التهاب در بدن

بررسی‌هایی که روی زنان مبتلا به تنبلی تخمدان انجام شده بیانگر این است که آن‌ها اغلب سطوح بالاتری از التهابات را در بدن نشان می‌دهند که این امر نیز می‌تواند در تولید بیشتر آندروژن‌ها تأثیر گذار باشد.

علائم تنبلی تخمدان

- نامنظم شدن چرخه قاعدگی: در واقع کاهش تخمک گذاری منجر به از دست رفتن دوره‌های پریود می‌شود تا جایی که بسیاری از زنان مبتلا به تنبلی تخمدان چیزی کمتر از 8 دوره قاعدگی را در سال تجربه می‌کنند.

- خونریزی بسیار شدید: که در نتیجه ضخیم‌تر شدن دیواره رحم اتفاق می‌افتد.

- بروز جوش و آکنه زیاد: چرا که وجود سطوح بالاتر هورمون‌های مردانه در بدن منجر به چرب شدن پوست می‌شود و همین امر می‌تواند تحریک کننده بروز جوش‌های پوستی روی نواحی مختلفی نظیر صورت، سینه و پشت بدن باشد.

- افزایش وزن که تقریباً در 80 درصد زنان مبتلا به تنبلی تخمدان دیده می‌شد.

- افزایش رشد موهای زائد بدن به طوری که تحقیقات نشان می‌دهد بیش از 70 درصد زنان مبتلا به PCO از این موضوع شاکی هستند و از رشد موهای زائد در نواحی مختلف نظیر صورت و سینه خبر می‌دهند.

- دچار شدن به سردردهای شدید که معمولاً در نتیجه تغییرات هورمونی اتفاق می‌افتند.

- افراد مبتلا به تنبلی تخمدان اغلب دچار تیرگی پوست در نواحی خاصی نظیر گردن، کشاله ران و زیر سینه‌ها می‌شوند.

درمان تنبلی تخمدان

برای تشخیص و درمان این مشکل لازم است که پیش از هر چیز ابتدا به یک پزشک زنان مراجعه کنید. اگر پزشک به بروز PCO در شما مشکوک شود احتمالاً دستور انجام ســونوگرافی یا آزمایش خون را می‌دهد. در سونوگرافی مشخص خواهد شد که آیا کیست‌های ریز که همان فولیکول‌های نابالغ هستند در رحم وجود دارند یا خیر. همچنین آزمایش خون می‌تواند سطوح غیر معمول آندروژن‌ها را به ما نشان بدهد.

در صورتی که نتایج سونوگرافی یا آزمایش خون، فرضیه تنبلی تخمدان را تأیید نماید پزشک درمان دارویی را آغاز خواهد کرد. برای درمان این مشکل اغلب پزشکان از قــرص ضد بارداری استفاده می‌کنند. برخی داروها اختصاصاً برای علائم و عوارض جانبی تنبلی تخمدان تجویز می‌شوند که از جمله آن‌ها می‌توان به قرص‌های از بین برنده موهای زائد اشاره کرد. همچنین پزشک به افرادی که به دلیل مقاومت در برابر انسولین دچار این سندروم شده‌اند داروی متفورمین را تجویز می‌کند که در درمان دیــابت نوع 2 نیز به کار می‌رود.

راهکار خودیاری کنترل و مدیریت تنبلی تخمدان

اصلاح شیوه زندگی می تواند نقش مهمی در مدیریت علائم PCOS و بهبود سلامت کلی داشته باشد. در ادامه برخی از تغییرات در سبک زندگی وجود دارد که برای افراد مبتلا به PCOS مفید هستند:

1. ورزش منظم

درگیر شدن در فعالیت بدنی منظم می تواند به بهبود حساسیت به انسولین، مدیریت وزن و کاهش علائم PCOS کمک کند. حداقل 150 دقیقه ورزش هوازی با شدت متوسط ​​یا 75 دقیقه ورزش با شدت بالا در هفته را هدف دستیابی قرار بدهید. فعالیت‌های مختلفی مانند تمرینات قلبی، تمرینات قدرتی و انعطاف‌پذیری را در برنامه خود بگنجانید.

2. عادات غذایی سالم

اتخاذ یک رژیم غذایی متعادل و مغذی می تواند به مدیریت وزن، تنظیم سطح قند خون و ارتقای سلامت و شادابی کلی کمک می کند. روی غذاهای کامل از جمله میوه ها، سبزیجات، غلات کامل، پروتئین های بدون چربی و چربی های سالم تمرکز کنید. غذاهای فرآوری شده، میان وعده های شیرین و نوشیدنی ها را محدود کنید. برای در نظر گرفتن یک برنامه غذایی مناسب با شرایط شخصی با یک متخصص تغذیه که در PCOS تخصص دارد کار کنید.

3. مدیریت وزن

حفظ وزن سالم یا دستیابی به کاهش وزن در صورت اضافه وزن می تواند به بهبود علائم PCOS کمک کند. حتی کاهش وزن متوسط ​​5-10٪ می تواند مزایای قابل توجهی داشته باشد. برای رسیدن به وزن مناسب، ورزش منظم را با یک رژیم غذایی متعادل ترکیب کنید. مشاوره با یک متخصص تغذیه می تواند راهنمایی هایی را در مورد تعیین اهداف کاهش وزن واقعی ارائه دهد.

4. مدیریت استرس

استرس مزمن می تواند علائم PCOS را بدتر کند. درگیر شدن در فعالیت‌های کاهش‌دهنده استرس، مانند مدیتیشن، تمرین‌های تنفس عمیق، یوگا یا سرگرمی‌ها می‌تواند به مدیریت سطح استرس کمک کند. تکنیک‌های خواب کافی و تمدد اعصاب نیز می‌تواند به سلامت کلی کمک کند.

5. ترک سیگار و محدود کردن مصرف الکل

سیگار کشیدن و مصرف بیش از حد الکل می تواند اثرات مضری بر سلامت کلی داشته و ممکن است علائم PCOS را بدتر کند. ترک سیگار و محدود کردن مصرف الکل سلامت عمومی و مدیریت PCOS را بهبود می بخشد.

6. الگوهای خواب منظم

خواب کافی و با کیفیت را در اولویت قرار دهید. 7-9 ساعت خواب بدون وقفه در شب را به شکل هدفمند دنبال کنید. با رفتن به رختخواب و بیدار شدن در زمان های ثابت، یک برنامه خواب منظم ایجاد کنید.

7. شبکه های حمایتی

با گروه های پشتیبانی یا گروه های آنلاین افراد مبتلا به PCOS ارتباط برقرار کنید. به اشتراک گذاشتن تجربیات، درخواست مشاوره و دریافت حمایت عاطفی از دیگرانی که چالش های PCOS را درک می کنند می تواند مفید باشد.

سخن پایانی

با توجه به اینکه اختلالات هورمونی ارتباط مستقیمی با اخــتلالات روانی دارند می توان نتیجه گرفت که مشکلات روانی نقش مهمی در ایجاد تخمدان پلی کیستیک داشته باشد. بنابراین ضروری است که زنان در سلامــت روان خود دقت بیشتری داشته باشند و در این راستا از مشاوره های روان درمانی استفاده نمایند. مرکز مشاوره حامی هنر زندگی با فراهم نمودن امکان مشاوره تخصصی به صورت تلفنی و حضوری تلاش دارد تا در جهت ارتقاء سطح بهداشت روانی جامعه نهایت توان خود را به کار بگیرد. برای کسب اطلاعات در خصوص مشاوره تلفنی این مرکز کلیک کنید.

سؤالات متداول

- آیا سبک زندگی منفعلانه و کم تحرکی می‌تواند در دچار شدن به این مشکل تأثیر گذار باشد؟

بله، از آنجایی که چاقی یکی از فاکتورهای مهم در تولید بیش از حد آندروژن‌هاست، افرادی که کم تحرک هستند و اضافه وزن زیادی دارند بیش از دیگران در معرض ابتلا به این سندروم قرار دارند. به همین خاطر پزشکان در درمان این مشکل ایجاد تغییراتی در سبک زندگی را نیز پیشنهاد می‌دهند که تلاش برای افزایش تحرک روزانه، گنجاندن ورزش در برنامه زندگی و پیگیری یک رژیم غذایی سالم از جمله مهم‌ترین آن‌هاست.

- چه علائمی به ما در مورد ابتلا به تنبلی تخمدان هشدار می‌دهند و چه زمانی لازم است که به پزشک مراجعه کنیم؟

قطع دوره‌های پریود، ناتوانی در بچه دار شدن و بروز علائم مرتبط با تنبلی تخمدان نظیر افزایش رشد موهای زائد و یا خونریزی‌های بسیار شدید و غیر طبیعی از جمله مواردی هستند که باید به آن‌ها توجه کنید و برای رفع آن به پزشک مراجعه نمایید.