تفاوت رفتار درمانی و شناخت درمانی | مقایسه اهداف و روش ها

تفاوت رفتار درمانی و شناخت درمانی برای بسیار روشن نیست. بسیار اتفاق می افتد، که بیماران یا بستگان آن ها برای درمان اختلال های درمانی نیازمند شناخت شیوه های درمانی و انتخاب گزینه مناسب تر هستند. موضوع مقاله امروز ما درک تفاوت رفتار درمانی و شناخت درمانی است. برای شناخت بهتر تفاوت در شیوه های رفتار درمانی و درمان شناختی بهتر است، ابتدا نسبت به هر کدام، تعریف، شیوه درمان، کاربردهای آن ها در درمان اختلالات شناخت و آگاهی پیدا کنید و در نهایت با تفاوت آنها آشنا شوید. شما میتوانید برای کسب اطلاعات بیشتر دراین زمینه با مشاوره تلفنی فردی تماس بگیرید.  

آشنایی با رفتار درمانی

رفتار درمانی از رویکردهای اصلی در روان درمانی است، که به حل مشکلات و حذف رفتارهای غیرعادی و آسیب زننده کمک می کند. در رفتار درمانی تمرکز بر رفتارهای قابل مشاهده است و  بر تغییر رفتارها بدون توجه به ریشه آن رفتار تمرکز می کند. که البته می تواند، به تکرار مجدد رفتار بیانجامد. این شیوه در درمان طیف وسیعی از اختلالات روانی به کار می رود. برای شناخت بهتر تفاوت در شیوه های رفتار درمانی و درمان شناختی بهتر است، ابتدا نسبت به هر کدام، تعریف، شیوه درمان، کاربردهای آن ها در درمان اختلالات شناخت و آگاهی پیدا کنید و در نهایت با تفاوت آنها آشنا شوید.
در این شیوه درمانی هدف ایجاد و تقویت رفتارهای سالم و از بین بردن رفتارهای ناکارآمد است. رفتار درمانی برخلاف سایر شیوه های درمانی، شیوه ای مبتنی برعمل است. لذا تمرکز آن بر رفتار اصلاحی فرد است. و می کوشد تا با رفتارهای جدید سالم چالش های رفتاری فرد بیمار را به حداقل برساند. رفتار درمانی در اویل قرن بیستم به وجود آمد و برای سال ها به عنوان روش عملی کارآمد مورد استفاده بود.

1-تفاوت رفتار درمانی و شناخت درمانی | کاربرد رفتار درمانی

• اختلالات اضطرابی
• بیماری وسواس
• پرخاشگری و ناتوانی در کنترل خشم
• وحشت زدگی
• اختلال دو قطبی
• فوبیا
• افسردگی
• اختلالات روان تنی
• اعتیاد به مواد مخدر

2-تفاوت رفتار درمانی و شناخت درمانی | مزایای رفتار درمانی

رفتار درمانی در درمان بیماری و اختلالات زیادی مورد استفاده قرار گرفته است و تحقیقات نشان می دهد، که در درمان تعداد بیشماری از این موارد موفق و موثر بوده. به طور خاص رفتار درمانی شناختی به عنوان استاندارد طلا در درمان بیماری های زیادی از قبیل کنترل خشم، اضطراب، افسردگی، بیماری های روان تنی و سوء مصرف موارد موثر بوده است.
چگونگی عملکرد این شیوه درمانی به عوامل مختلفی از جمله نوع درمان مورد استفاده و شرایط  فردی بیمار بستگی دارد. آن چه از تحقیقات برمی آید، تقریبا دو سوم افرادی که شیوه رفتار درمانی را تجربه کرده اند، اثرات مثبت آن را دریافت کرده اند.

3-مفاهیم اصلی رفتار درمانی

شرطی سازی کلاسیک: در شرطی سازی کلاسیک، دو محرک خنثی و محرک برانگیزاننده را با همدیگر همایند می کنند. محرک خنثی محرکی است، که هیچ پاسخی را برنمی انگیزد. همراه کردن این دو محرک و تکرار شدن این پروسه باعث می شو، که محرک خنثی بعد از مدتی به تنهایی می تواند پاسخ شرطی را موجب شود.
شرطی سازی عامل: در شرطی سازی عامل، بر سیستم ارائه پاداش و تنبیه برای تقویت یا محدود کردن رفتار متمرکز است. رفتارهای که پاداش خوبی دریافت می کنند، در آینده به احتمال زیاد تکرار می شوند اما رفتاری که با پیامد منفی روبرو می شود، احتمال وقوع آن کاهش پیدا می کند.

4-عملکرد رفتار درمانگر

بخش اصلی در این نوع درمان، پاداش دادن به رفتار مثبت و محدود کردن رفتارهای منفی است. این روش بیشتر به صورت رفتار درمانی کاربردی و بازی درمانی برای کودکان مورد استفاده قرار می گیرد. و شامل آموزش روش هایی است که به کودک کمک می کند، نسبت به موقعیت های مختلف پاسخ مناسب بدهد.  

انواع رفتار درمانی

در جلسات رفتار درمانی از رویکردهای متفاوتی از رفتار درمانی برای درمان بیماران و اختلال های متفاوت استفاده می شود از آن جمله:

1-رفتار درمانی شناختی

یک رویکرد بسیار رایج و مشهور برای درمان اختلالات روانی است، که ترکیبی از رفتار درمانی با شناخت درمانی است. این رویکرد نحوه تاثیری که افکار و باور یک فرد بر عملکرد و احساسات او می گذارد بررسی می کند. معمولا از این رویکرد در درمان بیماری فعلی بیمار استفاده می شود. از اهداف دراز مدت رفتار درمانی شناختی تغییر شیوه های نادرست تفکر به الگوهای رفتاری سالم است. برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد رفتار درمانی شناختی کلیک کنید.

2-تفاوت رفتار درمانی و شناخت درمانی | بیزاری درمانی

در این شیوه درمانی، رفتارهای نادرست بیمار با یک اتفاق ناگوار یا خاطره دردناک پیوند می خورد و درمانگر با همایند کردن یک محرک ناخوشایند با محرکی که آسیب زننده است، فرد را نسبت به رفتار ناسالم شرطی کند و به این ترتیب باعث بیزاری او از رفتارناکارآمد می شود. بنابراین فرد در اثر گذشت زمان رفتارهای ناسالم خود را حذف می کند. از این شیوه در درمان اختلالاتی مانند سوء مصرف مواد مخدر و همچنین مشروبات الکلی به کار می رود

3-حساسیت زدایی تدریجی

این شیوه بر اساس اصول شرطی سازی کلاسیک بنا شده است و در درمان فوبیا از آن استفاده می شود. به فرد بیمار آموخته می شود، که چطور به ترس خود با آرامش پاسخ دهد. تکنیک های تنفس و ریکلسیشن در حساسیت زدایی تدریجی استفاده می شود، تا به بیماران در جهت درمان کمک کند. پس از آموزش کامل این تکنیک ها به تدریج فرد بیمار با عامل ترس خود مواجه می شود، که این مواجه می تواند به شکلی واقعی اتفاق بیفتد یا از روش های تصویر سازی استفاده می شود.
برای کسب اطلاعات در زمینه حساسیت زدایی سیستماتیک کلیک کنید.  

آشنایی با شناخت درمانی

شناخت درمانی از روش های درمانی که برای حل مشکلات روانی افراد به کار می رود و روشی است، مبتنی بر روانشناسی شناختی؛ به این معنا که با شناخت بیمار و افکار او نسبت به درمان او اقدام می کند. پایه شناخت درمانی بر معنای نگرش ها و افکار نادرست بنا شده است. در شناخت درمانی به نگرش های غلط و افکار نادرست خطاهای شناختی گفته می شود. شیوه درمان تصحیح نگاه و بینش غلط بیمار نسبت به وقایع اطراف است

1-مهمترین اصل در شناخت درمانی

این اصل مهم توجه به موضوع افکار پشت احساس بیمار به عنوان عاملی برای ایجاد اختلال یا بیماری است. احساسات مثبت یا منفی که ناشی از تفکر مثبت یا منفی است؛ باعث می شود، که فرد به یک باور غلط دست پیدا کند و براساس یک طرز فکر نادرست از سلامت روانی فاصله بگیرد.
بنابراین شناخت درمانگر در وهله اول کاری که انجام می دهد، آگاه سازی بیمار نسبت به خطاهای شناختی است، که به دلیل تفکر و احساس اشتباه دچار آن شده. بعد از آن سعی در جایگزین کردن فکر درست و بینشی واقع بینانه در فرد بیمار می کند.

2-هدف از شناخت درمانی

برجسته ترین هدف شناخت درمانی برطرف کردن افکار جهت دار و سوگیری ها و همچنین خطاهای شناختی فرد است. در این روش تحریف های شناختی بیمار مورد بررسی قرار می گیرد، سنجیده می شود، تا احساسات  و افکار اصلاح شوند. شناخت و توجه به مشکلات مراجع نه فقط در آغاز بلکه در طول درمان نیز از اهمیت برخوردار بوده و درمانگر سعی می کند؛ مشکلات بیمار را تشخیص دهد، ارزیابی کند و با تمرکز بر افکار و بینش بیمار خطاهای شناختی او را درک کند و همچنین فنون مناسب درمانی بیمار را تشخیص داده و در خصوص مراجع به کار بگیرد.

3-تفاوت رفتار درمانی و شناخت درمانی | مزایای درمان شناختی

شناخت درمانی یک شیوه آموزشی است که به بیمار می آموزد درمانگر خود باشد و با شناخت نقاط ضعف فکری و تحریف های افکاری و باورهای نادرست خود در جهت تصحیح آن ها برآید. درمانگر با سنجش افکار بیمار و به چالش کشیدن ماهیت باورهای او به بیمار کمک می کند، تا اعتبار افکار خود را مورد بررسی قرار دهد و به این شکل بیمار را نسبت به درستی باورهای او به تردید می اندازد، تا بتواند به او کمک کند اشتباه های شناختی خود را دریابد و با آن ها مواجه شود.
جلساتی که در شناخت درمانی برای درمان بیمار ترتیب داده می شود، ساختار و الگو دارند. جلساتی پویا هستند، که بیمار  در آن فعالیت می کند. درمانگر هر جلسه خلق بیمار را مورد بررسی قرار می دهد. به کمک بیمار جلسه قبل را مرور می کنند و صورت جلسه جدید را تعیین می کند. از مراجع خواسته می شود نسبت به جلسه قبلی بازخورد بدهد. پس از جلسه فعلی نیز تکالیف جدیدی تعیین می شود که مراجع باید انجام دهد. این جلسات به حفظ یک الگوی ساختاری کمک می کند و بیمار مطابق با برنامه طراحی شده پیش می رود.

4-موارد کابرد شناخت درمانی

از شناخت درمانی در درمان بسیاری از اختلالات مورد استفاده قرار می گیرد. از این بیماری ها

• آگورافوبیا
•  بیماری آلزایمر
•  حملات پانیک یا اختلال اضطراب
• اختلال کمبود توجه یا بیش فعالی
• اخلالات خوردن
• اختلالات خلقی
• وسواس اجباری
• اختلالات شخصیت
• اختلال استرس پس از حادثه
• اختلالات سایکوزیا روان پریشی
• اسکیزوفرنی
• هراس  و اضطراب اجتماعی
• سوء مصرف مواد

شناخت درمانی همچنین در مدیریت و کنترل خشم نیز کاربرد دارد و در درمان دردهای مزمن، بی خوابی شبانه، مورد استفاده قرار می گیرد.از دیگر کاربردهای شناخت درمانی درمان سرطان، آرتریت روماتوئید و کمردرد و...است.

5-عملکرد شناخت درمانگر

درمانگران شناختی معمولا به مراجع خود کمک می کنند با مرور افکار و احساسات خود، افکار اتوماتیک مزاحم را شناسایی کنند و سپس با کنترل بیشتر روی این افکار به بهبود کیفی احساس خود کمک کنند. زمانی که به نادرستی یک طرف فکر پی برده شود، احساس ناخوشایند پشت آن طرز فکر نیز خاصیت آزاردهندگی خود را از دست می دهد. بنابراین مراجع به این هدف چندین جلسه درمانی را با درمانگر خود می گذراند و با شناخت افکار آزار دهنده و جایگزین کردن افکار درست و کارآمد مسیر سلامتی را می پیماید.  

تکنیک های شناخت درمانی

برای درمان بیماری ها و اختلالات روانی، شناخت درمان گران از شیوه ها و تکنیک های مختلفی فراخور موقعیت استفاده می کنند که در ادامه به شرح آن خواهیم پرداخت.

1-اعتبارسنجی

در این روش روان درمانگر از مراجع خود می خواهد برای طرز فکر خود دلیل و حجت بیاورد. به عبارت دیگر با استفاده از شواعد عینی از افکار خود دفاع کند. در این صورت اگر بیمار نتواند به شواهدی در این زمینه اشاره کند، فرضیات او زیر سوال رفته و ماهیت آن بی اعتبار می شود. این روش نوعی رویارویی فرد با واقعیت افکار نادرست خودش است.

2-تمرین شناختی

هدف از این روش آموزش مقابله صحیح با یک موقعیت به بیمار است. به این شکل که از بیمار خواسته می شود، با مرور شرایطی که قبلا تحمل کرده است، آن موقعیت را تصور کند. سپس شناخت درمانگر به بیمار می آموزد، که چگونه باید با آن موقعیت برخورد کند و درواقع مواجه موفقیت آمیز را به فرد می آموزد. بنابراین در صورت قرار گیری در یک وضعیت مشابه می تواند، با روش درست با آن برخورد کند. درمانگر در این روش با پرسیدن سوالات مختلف در یک مسیر مشخص مراجع را با خطاهای شناختی او مواجه می کند.

3-یادداشت برداری

در روش یادداشت برداری از بیمار خواسته می شود، تمام موقعیت های خود را در طول روز یادداشت کند و به بیان احساسات و افکاری که درک می کند بپردازد. سپس درمانگر و بیمار یادداشت های بیمار را مطالعه می کنند، تا به الگوهای نادرست بیمار دست پیدا کنند و بیمار بر نحوه تاثیری که از افکار خود می گیرد، آگاهی پیدا کند.

4-تکالیف روزانه منزل

از این روش برای تقویت دیدگاهایی که در فرد بیمار ایجاد شده است، ممکن است از بیمار خواسته شود، تا تمارین خاصی را در منزل انجام دهد. مانند مرور جلسه درمانی، یادداشت برداری از امور روزانه، خواندن کتاب و متون مرتبط با درمان و ...

5-الگو برداری

در الگو برداری از تمرینات نقش استفاده می شود، تا به کمک آن ها بیمار به واکنش های مناسب در وضعیت های متفاوت پی ببرد و بتواند بعدها از آن ها به عنوان الگوی مناسب رفتاری استفاده کند.  

تفاوت رفتار درمانی و شناخت درمانی

در رفتار درمانی درمانگر معمولا با بستن یک قرارداد و با ایجاد یک برنامه رفتاری برای مراجعین خود، سعی در تغییر رفتارهای غلط او می کند و تلاش بر اصلاح رفتارهای نادرست او است. رفتار درمانی در تغییر رفتار کودکان و بعضا عادت های نادرست بزرگسالان به نتایج مطلوبی دست یافته است. اما با توجه به این که هدف فقط حذف رفتارناسازگارانه بوده و ریشه های رفتاری نادیده گرفته می شود، درمان ها و تغییرات مورد تقاضا معمولا کوتاه مدت هستند. زیرا به اساس و پایه ایجاد رفتار توجه نمی شود.
اما در شناخت درمانی تنها تکیه بر تغییر رفتار فعلی بدون توجه به ریشه و مسبب اختلال به وجود آمده نیست. بلکه درمانگران شناختی اساسا تلاش می کنند تا شخص را متوجه نگاه اشتباه آن ها نسبت به وقایع بکنند و بعد از توجه بیمار به این نکته به او کمک می کنند با تغییر زمینه فکری خود، افکار جدیدی پرورش دهند و شناخت انحرافی خود را اصلاح کنند. درواقع روشی از ابتدا به انتها است. اول اصلاح ریشه سپس اصلاح رفتار که در رفتار درمانی اینطور نیست و فقط به وسیله تکنیک ها و آموزش یک تعداد مهارت های زندگی، صرفا رفتارهای غلط حذف می شوند، که امکان عود مجدد آن ها وجود دارد زیرا مشکل از اساس از بین نرفته است و به عوامل ایجاد آن توجه نشده.  

تفاوت رفتار درمانی و شناخت درمانی | سخن آخر

هر شیوه درمانی متناسب با علل پیداش یک بیماری می تواند، در بعضی زمینه ها بهتر پاسخگو باشد. اما درمیان روش های درمانی، اصولا درمانی بهتر می تواند، به بهبود بیمار کمک کند که به بیمار در کشف علل پیدایش بیماری یاری کند. قدم بعدی پیدا کردن یک درمانگر خوب بسته به شیوه درمانی انتخابی است، تا در کمترین زمان ممکن بتوان به درمان بیماری و اختلال کمک کرد.برای اگاهی بیشتر در این رابطه روی مشاوره روانشناسی کلیک کنید.