مواد مخدر | عوارض، علائم و نحوه درمان

خوشحال می شویم برای دیدن ویدیوهای مرتبط با مواد مخدر پیج اینستاگرام دکتر فرزاد طباطبایی را دنبال کنید.

امروزه مصرف مواد مخدر در میان افراد جامعه رو به افزایش است و با توجه به عدم آگاهی از پیامدهای آن، ضروری است که افراد اطلاعات خود را در این زمینه افزایش دهند تا از اعتیاد خود یا فرزندانشان پیشگیری نمایند. باور عمومی بر این است که تمام مواد اعتیادآور، مخدر هستند اما مواد مخدر تنها گروهی از مواد اعتیادآورند که از گیاه خشخاش به دست می‌آیند و با نام افیون یا شبه افیون‌ها نیز شناخته می‌شوند. عموماً مصرف آن‌ها باعث احساس بی‌حسی و کرختی، تسکین درد و خواب آلودگی می‌شود. اعتیاد به مواد مخدر با وابستگی جسمی و روانی همراه بوده و به همین دلیل ترک اعتیاد به مواد مخدر باید تحت نظارت یک فرد متخصص صورت گیرد. در ادامه به معرفی انواع مواد افیونی و شبه افیونی، عوارض مصرف، علائم و نشانه‌های وابستگی به این دسته از مواد خواهیم پرداخت. برای کسب اطلاع از تعریف اعتیاد کلیک کنید.

مواد مخدر در تعریف عمومی و تخصصی 

در تعریف عمومی، مردم به هرگونه ماده‌ای که به وابستگی جسمانی و روانی می‌انجامد یا به عبارتی دیگر قابلیت اعتیاد آوری دارد ماده مخدر می‌گویند. بر اساس این تعریف تریاک، شیشه، هروئین، ماریجوانا، حشیش، مواد توهم زا و الکل همگی مخدر محسوب می‌شوند. این در حالیست که در اصطلاح تخصصی و داروشناسی مواد مخدر  تعریف دیگری دارند. متخصصان تنها به مواد افیونی که به طور طبیعی از گیاه خشخاش به دست می‌آیند و یا به صورت صنعتی در آزمایشگاه‌ها تولید می‌شوند، مخدر می‌گویند. از جمله مخدرهای طبیعی و صنعتی می‌توان به تریاک، شیره، سوخته، هروئین، ترامادول و متادون اشاره کرد. در این مقاله مقصود از مواد مخدر، افیون‌ها و شبه افیون‌ها هستند. برای کسب اطلاع در زمینه مواد اعتیاد آور کلیک کنید.

 

اینفوگرافیک مواد مخدر

 

مواد مخدر افیونی

مواد مخدر موادی هستند که از گیاه خشخاش به دست آمده و ماده اصلی در همه آن‌ها مورفین است. انواع مخدرها شامل هروئین، تریاک، شیره و... هستند و بر اساس میزان خلوص و مقدار مورفین موجود علائم و نشانه‌های متفاوتی دارند. برای کسب اطلاعات در زمنیه علائم اعتیاد کلیک کنید.
هروئین دارای بیشترین مقدار و تریاک دارای کمترین مقدار مورفین است. به طور کلی مواد مخدر را می‌توان در دو دسته کلی جا داد که عبارتند از:

1.افیون‌ها: مستقیماً از گیاه خشخاش به دست می‌آیند و مواد صنعتی به آن‌ها اضافه نمی‌شوند. از جمله افیون‌ها می‌توان به مورفین، تریاک و شیره اشاره کرد.
2. شبه افیون‌ها: از ترکیب مخدرها با برخی مواد صنعتی به دست می‌آیند و موادی نظیر هروئین ، متادون، ترامادول ، بوپرونورفین یا ب 2 و قرص دراگون را شامل می‌شوند. یکی از دسته‌بندی‌های مواد مخدر، افیون‌های فراوری شده از خشاش است که به شرح زیر هستند:

1. تریاک

تریاک ماده‌ای قهوه‌ای رنگ است که از گل گیاه خشخاش به دست می‌آید، رنگ این ماده با توجه به نوع و منطقه‌ی پرورش آن، از قهوه‌ای روشن تا تیره متغیر است. حدود 10 الی 16 درصد تریاک را مورفین تشکیل می‌دهد و رایج‌ترین روش استعمال آن به صورت کشیدنی (تدخینی) است. در ایران بیشتر با استفاده از وافور و یا سیخ و سنجاق تریاک را سوزانده و با استفاده از یک جسم لوله‌ای دود حاصل را به درون سیستم تنفسی وارد می‌کنند. برای کسب اطلاع بیشتر در مورد روش‌های ترک اعتیاد به تریاک کلیک کنید. 

2. شیره

شیره، سوخته و غلیظ شده‌ی تریاک است. این ماده به مراتب قوی‌تر بوده و بنابراین ترک آن نیز سخت‌تر است. ابزار شیره کشی، نگاری است اما به روش‌های دیگری مثل سیخ و سنجاق، خوراکی و حل کردن در مایع و نوشیدن نیز مصرف می‌شود. برای اطلاع از ترک اعتیاد به شیره کلیک کنید. 

3. مورفین

مورفین ماده‌ای است که به طور طبیعی در گیاه خشخاش وجود دارد. این ماده مسکن بسیار قوی است که برای دردهای شدید تجویز می‌شود. با این حال به دلیل اثرات آرام بخشی که دارد توسط بسیاری از افراد مورد سوءمصرف قرار می‌گیرد. مصرف مورفین به صورت سرخود یا بی‌توجهی به دستورات پزشک، افراد را با همان عوارضی رو به رو خواهد کرد که سایر مخدرها به بار می‌آورند. پیشنهاد می کنیم مقاله درمان اعتیاد را بخوانید.

مواد مخدر شبه افیونی

مواد شبه افیونی با اضافه کردن مواد صنعتی و شیمیایی به مورفین ساخته می‌شوند. اکثر مواد شبه افیونی به غیر از هروئین برای مصارف دارویی ساخته شده‌اند. برای مثال از این داروها برای کاهش دردهای شدید، درمان سرفه، درمان اعتیاد و... استفاده می‌شود. در ادامه به توضیحات بیشتری در مورد هر یک از مواد شبه افیونی خواهیم پرداخت:

1. متادون

متادون، جهت کاهش علائم ترک و درد در مراکز ترک اعتیاد به صورت قرص و یا شربت به بیمار داده می‌شود. مصرف این دارو حتماً باید زیر نظر پزشک صورت گیرد زیرا به دلیل تأثیرات شبه افیونی که دارد اگر در دوز مناسب مصرف نشود، می‌تواند به اعتیاد جدیدی منجر شود. برای اطلاع از بهترین روش ترک متادون کلیک کنید.

2. ترامادول

این دارو با هدف کاهش دردهای متوسط تا شدید تجویز می‌شود و فقط به صورت قرص وجود دارد. ترامادول علاوه بر اثرات تسکین‌دهنده‌ای که دارد، حالات سرخوشی نیز در فرد ایجاد می‌کند و به همین دلیل بسیاری از افراد برای بهبود حالات خلقی خود به سوءمصرف این دارو روی می‌آورند. این کار باعث وابستگی روانی و جسمی شده و در طول زمان میزان مصرف فرد افزایش می‌یابد. برای اطلاع از نحوه ترک ترامادول کلیک کنید. 

3. بوپرنورفین

ب 2 نام دیگر داروی بوپرنورفین است، بوپرنورفین جهت درمان و با هدف کمک به افراد معتاد برای کنار گذاشتن اعتیاد تولید می‌شود، تفاوت اصلی آن با متادون این است که بیمار باید بداند زمانی که این دارو را مصرف می‌کند به هیچ عنوان نباید مواد مخدر استعمال کند چرا که این دارو از دسته آگونیست‌ها بوده و در صورت مصرف هم‌زمان علائم ترک ظاهر می‌شود و امکان سکته و مرگ بیمار وجود دارد. همچنین مصرف سرخود این دارو وابستگی ایجاد کرده و اعتیادآور است. برای اطلاع از ترک اعتیاد به بوپرنورفین کلیک کنید. 

4. هروئین

هروئین، قوی‌ترین ماده مخدری است که با عمل تقطیر به دست می‌آید و با افزودن مواد شیمیایی از دو گروه استیل به مولکول مورفین تولید می‌شود و به صورت پودر سفید رنگ و تلخ مزه در اختیار مصرف کننده قرار می‌گیرد. فروشندگان هروئین (برای دریافت سود بیشتر) با افزودن موادی نظیر شیر خشک، گچ، بیکینگ پودر و... خلوص آن را کاهش می‌دهند. هروئین به صورت تزریق به درون رگ، بخار کردن یا کشیدنی و استنشاق از راه بینی مصرف می‌شود. خطرناک‌ترین شیوه مصرف این ماده به صورت تزریق است زیرا شدت و سرعت اثرگذاری را به میزان زیادی افزایش می‌دهد و به همین دلیل با خطر بالای اوردوز و مرگ همراه است. برای اطلاع بیشتر از ترک اعتیاد به هروئین کلیک کنید.

5- کراک هروئین 

کراک در اکثر نقاط دنیا از کوکائین به دست می‌آید و در نتیجه نوعی ماده محرک و توهم زا محسوب می‌شود. اما در کشور ما کراک هروئین رواج دارد. این ماده از فشرده هروئین به دست می‌آید و اثراتی به مراتب خطرناک‌تر از خودِ آن را به جای می‌گذارد. در حقیقت کراک قابلیت اعتیادآوری بسیار شدیدی دارد و افراد به هنگام قطع مصرف آن نسبت به سایر مواد مخدر با علائم جسمانی و روانی بیشتری مواجه می‌شوند. از همین رو برای درمان اعتیاد به آن حتما باید به متخصص مراجعه کرده و خدمات تخصصی دریافت نمایید. برای کسب اطلاعات از بهترین روش‌های ترک اعتیاد کلیک کنید.

نشانه‌ها و علائم اعتیاد به مواد مخدر

وابستگی و اعتیاد به مواد مخدر به صورت تدریجی ایجاد می‌شود. ابتدا به صورت تفننی و سپس دفعات مصرف بیشتر می‌شود. شناسایی هرچه زودتر، به خانواده و خود فرد جهت جلوگیری از ابتلا به این بیماری و تسهیل روند ترک کمک می‌کند. تغییرات در رفتار و ظاهر فرد می‌تواند به تشخیص کمک کند. از جمله علائم اعتیاد به مواد مخدر می‌توان به موارد زیر اشاره داشت:
 برای کسب اطلاعات در زمینه کاهش علائم ترک کلیک کنید. 

1. نشانه‌های ظاهری اعتیاد به مواد مخدر

-قرمزی چشم‌ها
-جای تزریق و کبودی بر دست‌ها
-تیرگی پوست
-کاهش وزن
-یبوست
-بی‌خوابی
-خارش
-تعریق
-کاهش اشتها
-تشنج
و... (پیشنهاد می کنیم مقاله خماری و حالات آن را بخوانید.)

2. نشانه‌های رفتاری اعتیاد به مواد مخدر

-ترجیح تنهایی و انزوا
-نوسانات خلقی
-دزدی
-دروغ گفتن و انکار
-انجام ندادن مسئولیت‌ها و وظایفش
-ابتلا به افسردگی (برای کسب اطلاعات در زمینه افسردگی و علائم افسردگی کلیک کنید.)
-افت تحصیلی
-بی‌حوصله بودن
-احساس خوشحالی و سرخوشی بی‌دلیل
-نشانه‌های روانشناختی
-مشکل در حافظه
-تغییر شخصیت
-افکار بدبینانه و سوءظن یا پارانویا
-استرس و اضطراب 

عوارض اعتیاد به مواد مخدر

اعتیاد به مواد مخدر تمامی جنبه‌های زندگی مصرف کننده را تحت تأثیر قرار می‌دهد و آسیب‌های زیادی را به فرد تحمیل می‌کند که از مهم‌ترین این آسیب‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره داشت‌:

- آسیب به سلامت جسمی خود فرد معتاد (مشکلات کبدی، کلیه، گوارش، ریوی، حافظه) 
- ابتلا به بیماری‌هایی مثل هپاتیت و ایدز 
- تأثیر منفی بر روی تمایل و توانایی جنسی فرد 
- صدمه به سلامت جسم و روان اعضای خانواده به دلیل مشکلات روحی و ناراحتی‌هایی که از جانب بیمار معتاد برای آن‌ها به وجود می‌آید ( برای اطلاع از نقش خانواده در ترک اعتیاد کلیک کنید.)

-از هم پاشیدن خانواده، طلاق، مشکلات مالی، ورشکستگی، کودک آزاری، خشونت‌های خانگی و آوارگی از دیگر مشکلاتی است که در خانواده‌های افراد معتاد مشاهده می‌شود.

-مشکلات اجتماعی از مواردی است که هم فرد معتاد و هم‌خانواده را درگیر می‌کند. به طوری که جایگاه افراد در جامعه ممکن است به خطر بیافتد. مثل سخت شدن امر ازدواج، درگیری با قانون، از دست دادن شغل و... اگر قصد ازدواج با فردی را دارید که اعتیاد دارد یا سابقه این مشکل را داشته است، حتماً قبل از ازدواج  برای دریافت مشاوره قبل از ازدواج اقدام کنید.

اثرات مواد مخدر افیونی بر مغز 

مواد مخدر افیونی نوعی سرکوبگر دستگاه عصبی مرکزی محسوب می‌شوند. آن‌ها عملکرد مراکز مختلف مغز را با اختلال مواجه کرده و باعث کاهش یافتن پاسخ‌هایی نظیر  ضربان قلب، فشار خون و سطح تنفس می‌شوند. با کاهش یافتن عمق تنفس و دشوار شدن اکسیژن رسانی به مراکز مختلف بدن، افراد در پی مصرف این ماده دچار احساس خواب آلودگی و افت هشیاری می‌شوند. این علامت در صورت بروز اوردوز می‌تواند به اغماء و حتی مرگ بیانجامد. برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد تاثیر مواد مخدر بر مغز کلیک کنید.

اثرات مواد مخدر بر عملکرد جنسی 

در مورد مواد مخدر افیونی باورهای عمومی غلط بسیاری وجود دارد. یکی از رایج‌ترین موارد آن‌ها این است که برخی افراد فکر می‌کنند استفاده از تریاک و مشتقات آن می‌تواند به بهبود مشکلات جنسی نظیر زودانزالی کمک نماید. این در حالیست که تاثیرات مثبت مواد مخدر بر عملکرد جنسی تنها امری کوتاه مدت است اما در حقیقت استفاده مکرر از این مواد نه تنها باعث بهبود عملکرد جنسی نمی‌شود بلکه به اختلالاتی نظیر بی میلی جنسی، بروز مشکل در دستیابی یا حفظ نعوظ و اختلالات انزال می‌انجامد.  برای کسب اطلاع در زمینه ترک اعتیاد به مواد مخدر کلیک کنید.

مواد مخدر، تداخلات دارویی و خطر اوردوز 

استفاده از مواد مخدر خود به تنهایی امری خطرناک است و همان طور که گفته شد فرد را با عوارض جانبی بسیار گسترده‌ای مواجه می‌سازد. در این شرایط مصرف همزمان برخی داروها یا مواد دیگر باعث پیچیدگی هرچه بیشتر اوضاع می‌گردد. برای مثال استفاده از مواد مخدر در کنار مسکن‌ها، داروهای آرام بخش و ضد تشنج به تضعیف مضاعف سیستم عصبی مرکزی می‌انجامد و می‌تواند علائم حیاتی فرد را از کنار بیاندازد. همچنین مصرف همزمان مخدرها با یکدیگر، یا استفاده از آن‌ها در کنار داروهای ترک اعتیاد نظیر متادون و بوپرنورفین خطر اوردوز، اغما و مرگ را تا حد بسیاری افزایش خواهد داد.

درمان و ترک اعتیاد به مواد مخدر

امروزه روش‌های مختلفی برای درمان اعتیاد وجود دارد.  نکته‌ای که در تمامی این روش‌ها اهمیت دارد، جلوگیری از بازگشت بیمار به مصرف مجدد بعد از ترک است. در درمان‌های دارویی و پزشکی، بدن فرد را می‌توانند کامل از مواد پاک کنند به طوری که اگر مصرفی نداشته باشد، هیچ مشکل جسمانی برای او به وجود نخواهد آمد. اما باید بدانید در اعتیاد بخش مهمی از وابستگی فرد، روانی است پس درمان بیمار بدون کمک روانشناس، احتمال بازگشت او به دوران مصرف را تا حد زیادی بالا می برد. برای کسب اطلاعات در زمینه مشاوره ترک اعتیاد کلیک کنید.

درمان‌های روانشناختی امروزه به صورت حمایتی، گروه درمانی و یا فردی انجام می‌شود. مراکز ترک اعتیاد و کلینیک‌های روانشناختی می‌توانند در تحقق این امر به بیمار و خانواده‌اش کمک شایانی نمایند. برای ترک اعتیاد به مواد مخدر می‌توانید با مشاوران مرکز مشاوره روانشناسی هنر زندگی تماس بگیرید تا از خدمات مشاوره تلفنی و حضوری این مرکز بهره‌مند شوید. برای کسب اطلاعات در زمینه گروه درمانی کلیک کنید.

سوالات متداول 

- چرا افراد با گذراندن دوره های بسیار دشوار ترک اعتیاد بازهم به سمت مصرف آن کشیده می شوند؟

این مسئله را در نظر بگیرید که امروزه اعتیاد به عنوان نوعی بیماری عودکننده مغزی شناخته می شود. در نتیجه با تغییرات مغزی ایجاد شده در فرد احتمال عود مجدد آن وجود دارد. برای درمان این وضعیت لازم است که علاوه بر گذراندن دوره های سم زدایی، درمان های روانشناختی به کمک یک روانشناس را نیز در دستور کار قرار دهید. برای کسب اطلاعات در مورد مشاوره تلفنی کلیک کنید.