نگهداری از نوزاد نارس در منزل و نکات مهم مرتبط با آن

نگهداری از نوزاد نارس در منزل را بیاموزید. تجربه مادر و پدر شدن یکی از شیرین ترین تجربه های انسانی است. اغلب همه افراد تمایل به داشتن فرزند در شرایطی مناسب دارند ولی متاسفانه تصور آن ها از شرایط مناسب، تنها محدود به شرایط مالی می شود. البته شرایط مالی مناسب نیز خود یکی از مولفه های مهم مورد نیاز برای فرزند است. اما مولفه های مهم دیگر نیز وجود دارند که توجه به آن ها ضروری است. یکی از این مولفه ها، آمادگی تولد و ورود به دنیا برای جنین است. حال این مقاله قصد دارد به بررسی شرایط و چگونگی نگهداری از نوزادان نارس در منزل بپردازد.  
 

عمل لقاح و تشکیل جنین

برای تشکیل جنین در ابتدا عمل لقاح باید انجام بگیرد. در واقع لازمه عمل لقاح ترکیب سلول های جنسی نر و ماده است که در تمام گونه های پستانداران، این عمل در اندام تناسلی ماده و بخش رحم صورت می گیرد.

1-تخمک گذاری زنان

به طور معمول هر ماه در داخل تخمدان ‌های زنان، تعدادی تخمک شروع به رشد می ‌کنند. در نهایت یکی از این تخمک ‌ها از ناحیه فولیکول آزاد می ‌شود که به این رویداد، تخمک گذاری می گویند. پس از این که تخمک از فولیکول آزاد شد، فولیکول به کیستی که به نام جسم زرد معروف است، تبدیل می ‌شود. جسم زرد نیز شروع به ترشح هورمونی می کند که ضخامت دیواره رحم افزایش داده و رحم آمادگی لازم را برای حضور تخمک بارور به دست می آورد. برای شناخت بیشتر در زمینه علائم تخمک گذاری کلیک کنید.
تخمک 24 ساعت پس از آزاد شدن، در لوله فالوپ منتظر اسپرم باقی می ‌ماند تا عمل لقاح انجام شود. اگر اسپرمی در اطراف تخمک نباشد تا آن را بارور سازد، تخمک از لوله فالوپ خارج و وارد عضو رحم می شود؛ سپس در همان جا تجزیه می ‌شود. بعد از عمل تجزیه تخمک سطح هورمون به حالت ابتدایی بر می گردد، پوشش رحم فرو می‌ ریزد و در نهایت سیکل قاعدگی شروع می ‌شود.

2-رابطه جنسی لازمه عمل لقاح

برای اینکه عمل لقاح در زنان انجام بگیرد، سلول جنسی مردانه باید وارد دستگاه تناسلی زنانه شده و تا لوله های فالوپ مسیر را طی کند. در واقع بعد از هر رابطه جنسی بدون پیشگیری که از طریق دخول آلت جنسی مردانه به ناحیه تناسلی زنانه باشد، تعداد زیادی از اسپرم های مردانه وارد اندام های جنسی زنانه می شوند. 
در نهایت وقتی یکی از اسپرم ‌هایی که توانسته خود را به لوله فالوپ برساند، به تخمک نیز برسد و وارد آن شود، می ‌تواند تخمک را بارور سازد. در این وضعیت است که دیواره بیرونی تخمک تغییر حالت داده  و اجازه ورود اسپرم دیگری را نمی دهد.  

لقاح و فرایند آن

به روند ترکیب سلول های جنسی مردانه و زنانه، عمل لقاح می گویند. حاصل نهایی عمل ترکیبی لقاح، ساختاری به نام زیگوت است که شکل اولیه هر جنینی است. عمل لقاح یک فرایند چند مرحله ای است که مراحل لقاح آن عبارتند از:

1-نزدیکی اسپرم و تخمک

علاوه بر شکل اسپرم که موجب حرکت آن در مایع منی می ‌شود، حرکت های لوله‌ های فالوپ و...، نیز رسیدن اسپرم به تخمک را سهل می کند. فرآیند لقاح فرایندی بسیار تخصصی بوده و فقط در گونه‌ مشترک و یکسان قابل انجام است. تخمک، ماده ای شیمیایی ترشح می کند که به ایجاد جایگاه اسپرم دوست منجر می شود؛ در واقع اسپرم مکمل این جایگاه است.

2-نفوذ اسپرم به داخل تخمک

بخش عمده مایع منی شامل ترشحات غده‌ پروستات، کیسه‌ منی و غده های کوپر است. این ترشحات در خنثی کردن فضای اسیدی واژن و آماده سازی عمل لقاح با تخمک، نقش دارند.. در واکنشی به نام آکروزوم اسپرم به درون سلول تخمک نفوذ می کند و همچنین منجر به آزاد شدن آنزیم های هیالورونیداز و آکروزین به داخل سلول تخمک می شود. نفوذ بیش تر از یک اسپرم به درون تخمک، ایجاد پلی ‌اسپرمی و با عث عدم وقوع بارداری می ‌شود. در این رابطه مطالعه مقاله راه های افزایش اسپرم در مردان پیشنهاد می شود.

3-واکنش های قشری

دانه هایی بر روی سطح بیرونی تخمک پس از نفوذ اسپرم به داخل تخمک ظاهر می شوند که در ادامه آن غشا ویتلین از سطح قشری تخمک جا به ‌جا می ‌شود. این اتفاق سبب ایجاد فضا پری ‌ویتلین در داخل غشا ویتلین می ‌شود. این دانه‌ های قشری با واکنش اگزوسیتوز به فضای پری‌ ویتلین رفته و برخی به سطح درونی غشا ویتلین که ضخیم ‌تر شده است و نسبت به ورود اسپرم ‌های دیگر نفوذ ناپذیر شده است، متصل می ‌مانند.

4-ادغام هسته گامت ها

اووسیت ثانویه تقسیم میوز دوم خود را پس از ورود اسپرم به پایان می ‌رساند و دو بخش تخمک و جسم قطبی ثانویه را می سازد. در این وضعیت اسپرم به طرف جلو پیش می رود و در نزدیکی هسته‌ سلول تخمک قرار می‌ گیرد. در نهایت هر دو سلول جنسی، غشا هسته‌ خود را از دست داده و کروموزوم ‌های والدین با یکدیگر ترکیب می ‌شوند.  

مراحل رشد جنین

جنسیت و نوع ژن ‌های جنین در لحظه لقاح تعیین خواهد شد. اگر اسپرم وارده در تخمک دارای کروموزوم Y باشد، کودک پسر و اگر دارای کروموزوم X باشد، دختر می شود. تخمک بارور 24 ساعت پس از باروری، به سرعت شروع به تقسیم سلولی می‌ کند تا به ساختار بلاستوسیست تبدیل شود. 
بلاستوسیست یا تخمک لقاح‌ یافته‌ در طول لوله رحم حرکت کرده و همچنان تقسیم سلولی ادامه پیدا می‌ کند. پس از تقسیم سلولی و بوجود آمدن بلاستوسیست، لایه بیرونی آن که بعد ها تبدیل به عضو جفت می ‌شود، شروع به ترشح هورمون بارداری می‌کند. همچنین مدتی بعد از ورود بلاستوسیست به رحم، این ساختار به دیواره رحم می ‌چسبد که به این اتفاق، لانه ‌گزینی می ‌گویند.

1-سه ماهه نخست

سلول ‌ها در طول 3 هفته به شکل یک توده در می ‌آیند؛ در همین زمان اولین سلول‌های عصبی نوزاد ساخته می شوند. 3 تا 4 هفته پس از لقاح جنین تشکیل شده و سبب ترشح هورمون HCG که در تست ‌های خانگی تعیین بارداری قابل تشخیص است، می شود.
با تشکیل جنین در محل مناسب، یعنی داخل ناحیه رحم، مراحل تکامل این عضو شروع خواهد شد که در این مراحل هر گونه حادثه ای برای مادر، می تواند در روند تکامل جنین تاثیرات مختلفی را بگذارد. بنابراین در دوره بارداری، مراقبت از مادر و جنین هر دو به یک اندازه مهم است. برای کسب اطلاعات بیشتر درباره تغییرات جنین در مراحل مختلف کلیک کنید.
هفته 1 تا 13 سه ماه اول بارداری، با عمل لقاح آغاز می شود و تکثیر سلولی سبب ایجاد ساختار رویان می ‌گردد. این ساختار در ابتدا دارای دو لایه سلولی است که منشا تشکیل و رشد تمامی ارگان ‌ها و اندام‌ های بدن در طول مدت بارداری هستند. به تدریج رویان به جنین تبدیل می شود. جنین از همان ابتدا در حال حرکت و کشف محیط اطراف خود است اما مادر نمی ‌تواند همه این حرکات را حس کند. در این دوران قلب جنین می تپد و روده ‌ها نیز به تدریج در حال شکل گیری هستند. همچنین در این دوران اندام ‌های مردانه و یا زنانه به همراه عضو های دهان، بینی و پلک ‌ها، ایجاد می‌ شوند. برای اگاهی بیشتر درباره سه ماه اول بارداری کلیک کنید.

2-سه ماهه دوم

سه ماهه بعدی بارداری شامل هفته 14 تا 27 است. در آغاز این سه ماه، طول و وزن جنین به ترتیب به حدود 9 سانتی متر و 40 گرم می ‌رسد. بعد از گذشت چندین هفته، اسکلت جنین سخت ‌تر شده و از وضعیت غضروفی لاستیکی به استخوانی تبدیل می ‌شود. در این زمان جنین توانایی شنیدن صدا را نیز به دست می ‌آورد و همچنین در این دوره مادر می تواند حرکات و لگد های جنین خود را احساس کند. برای کسب اطلاعات دقیق تر از سه ماه دوم بارداری کلیک کنید.

3-سه ماهه آخر

سه ماهه آخر دوره بارداری شامل هفته 27 تا هفته 40 بارداری است. در آغاز این سه ماهه، وزن جنین به 1 کیلوگرم می رسد. جنین در این دوره می‌تواند پلک بزند و حتی چشمانش را به راحتی در داخل رحم باز کند. در این دوره ناخن ‌های دست‌ و پا رشد کرده و مو های نوزاد نیز بر روی ناحیه سر او ایجاد می ‌شوند. همچنین میلیارد ها نورون مغزی ایجاد می‌ شوند و بر وزن جنین نیز افزوده می شود.در پایان سه ماه سوم بارداری جنین به طور کامل شکل می گیرد.  

نوزاد نارس

یک بارداری سالم و عادی به طور معمول 40 هفته طول می کشد و زمانی که نوزاد زود تر از هفته‌ 37 دوره بارداری به دنیا بیاید، نوزادی نارس در نظر گرفته می ‌شود. نوزادان ایرانی در موقع زایمان به طور میانگین، وزنی در حدود 2 کیلو و 700 گرم تا 4 کیلو و 200 گرم دارند. متخصصین اعتقاد دارند هر چقدر نوزاد با این طیف عددی فاصله داشته باشد، خطر بیش تری می‌تواند او را تهدید کند. یکی از عوامل اصلی تعیین ‌کننده وزن نوزاد، وزن مادر او است که تاثیر بسیاری بر وزن گیری نوزاد می گذارد. 
نوزاد کمتر از این گستره وزنی، نوزادی نارس محسوب می شود و با مشکلاتی نظیر عدم شکل گیری کامل ریه و اکسیژن ‌رسانی نامناسب به اندام های بدن مواجه می شود که در بسیاری از موارد همین امر می ‌تواند سبب مشکلات ذهنی نوزادان و در موارد حاد تر فوت نوزاد بشود. در این رابطه مطالعه مقاله نشانه های سلامت نوزاد پیشنهاد می شود.
هفته‌ های انتهایی بارداری برای وزن گرفتن جنین، تکامل برخی از اندام‌های حیاتی نظیر مغز و ریه ‌ها و...، ضروری است. به همین دلیل نوزادانی که نارس به دنیا می ‌آیند بیش تر از نوزادان دیگر درگیر انواع بیماری ها می‌ شوند و بعد از تولد لازم است که برای مدتی طولانی ‌تر در بیمارستان بستری شوند. همچنین احتمال دارد این نوزادان در مدتی طولانی نیز دچار مشکلاتی نظیر انواع ناتوانی ها در یادگیری و توانایی‌های فیزیکی شوند.

1-عوامل موثر در ایجاد نوزاد نارس

عوامل موثر در تولد نوزادن نارس عبارت ‌اند از:

• سایز جسمی والدین
• وضعیت معیشت خانواده
• انواع عفونت ها به خصوص مایع آمونیاک
• مصرف سیگار، مواد مخدر و مشروبات الکلی
• سابقه زایمان زودرس در بارداری های کذشته
• وضعیت نامناسب سلامتی فیزیکی و روانی مادر
• عدم رعایت رژیم غذایی مناسب در طول بارداری توسط مادر
• مشکلات رحمی نظیر ضعف در دهانه‌ رحم و یا باز شدن زود تر از موعد آن

2-مشکلات نوزاد نارس

زمانی که نوزاد نارس به دنیا می آید، هنوز آمادگی لازم را به طور کامل برای سازش با شرایط محیطی بیرون از رحم ندارد؛ بنابراین با خطرات و مشکلات گسترده ای مواجه می شود. برخی از این مشکلات عبارتند از:

• وزن بسیار کم
• مشکلات تنفس نوزاد
• مشکلات حرکتی
• خون ریزی مغزی
• خون ریزی شش ‌ها
• پایین بودن قند خون
• زرد بودن بیش از اندازه‌ی رنگ پوست
• پایین بودن سطح گلبول‌های قرمز خون
• سندرم زجر تنفسی نوزادان به دلیل عدم تکامل شش ‌ها
• پایین بودن میزان فعالیت نوزاد در مقایسه با سایر نوزادان

3-درمان و نگهداری از نوزاد نارس

نارسی نوزاد یکی از بیماری های عمده مربوط به نوزادان  و از شایع ترین علل  سندروم مرگ ناگهانی نوزاد است. نوزادان نارس در معرض عوارض زیادی قرار دارند؛ لذا نیاز به مراقبت بیش تر و مهم تری دارند.  نوزادان نارسی که به واحد مراقبت های ویژه نوزادان در بیمارستان ها منتقل می شوند، از لحاظ انواع عفونت ها، تغییرات تنفس و ضربان قلب، به دقت تحت مراقبت قرار می گیرند. تا زمانی که این درجه حرارت بدن نوزادان به تعادل نسبی نرسد، در دستگاه انکوباتور قرار می گیرند. بهتر است از همان ابتدا مادر نوزاد را حتی اگر تغذیه دهانی انجام نمی دهد، در آغوش بگیرد و یا حداقل تماس پوستی را با او ایجاد کند. هر چه این تماس بین مادر و نوزاد بیش تر باشد، آرام کــردن نوزاد نیز راحت تر شده و به تدریج باعث ثبات علائم حیاتی نوزاد می شود.
بسیاری از نوزادان نارس نمی ‌توانند از طریق دهان خودشان تغذیه بکنند؛ چرا که بین عمل مکیدن و بلع آن ‌ها هنوز هماهنگی لازم وجود ندارد. این نوزادان از طریق سرم و یا قرار دادن لوله ‌ای از طریق بینی و دهان با مواد مغذی حیاتی تغذیه می ‌شوند. هنگامی که نوزاد به اندازه‌ کافی قدرت مکش و بلع را پیدا کند می ‌تواند از سینه‌ خود مادر و یا شیشه‌ های شیر تغذیه بکند. مادر باید با آرامش و صبر زیاد به مراقبت و تغذیه نوزاد تا شش ماهگی او بپردازد. نکته حائز اهمیت این است که ترکیب شیر مادر نوزاد نارس با شیر مادر نوزاد عادی متفاوت است؛ به گونه ای که شیر مادر نوزاد نارس تا حدود زیادی نیازهای تغذیه ای این نوزادان را تامین می کند.

2-نگهداری از نوزاد نارس در منزل | ترخیص از بیمارستان

به طور معمول زمانی که نوزاد بتواند فعالیت ‌های حیاتی زیر را انجام دهد، از بیمارستان مرخص می ‌شود:

• تنفس بدون کمک دستگاه
• افزایش وزن و دمای بدن
• تغذیه از سینه‌ مادر و یا شیشه‌ شیر

نگهداری از نوزاد نارس در منزل  

مراقبت از نوزاد نارس در خانه با مراقبت از نوزاد عادی متفاوت است. این نوزادان بیش تر از سایر نوزادان در معرض بیماری قرار دارند؛ بنابراین باید تحت مراقبت بیش تری قرار بگیرند. بهتر است خانواده ها برای معاینات دوره ای با پزشک در ارتباط مستمر باشند و برای نگهداری از نوزاد در منزل، برنامه‌ریزی مطلوبی داشته باشند. به طور معمول در بیمارستان قبل از ترخیص نوزاد، آموزش‌ های لازم را در جهت نگهداری مناسب از نوزاد به والدین می ‌دهند. این مراقبت ‌ها عبارتند از:

1-نگهداری از نوزاد نارس در منزل | حفظ دمای بدن

حفظ درجه حرارت بدن نوزاد در محدوده‌ عادی بسیار مهم است. بهترین راه برای حفظ دمای بدن نوزاد در حد مناسب، پوشاندن بدن او به صورت لایه لایه ای با لباس و پتو است، تا با توجه به تغییر دما محیط لایه ‌ها را کم و زیاد کرد. نه تنها سرما، بلکه گرما بیش از حد نیز برای سلامت نوزاد مضر است. مشاوره کودک نیز میتواند در این زمینه اطلاعات خوبی در اختیار شما قرار دهد.

2-نگهداری از نوزاد نارس در منزل | تغذیه سالم

هدف از تغذیه، فراهم کردن مواد غذایی کافی و لازم برای رشد مناسب نوزاد است. در نوزادان نارس، مکیدن از ابتدای محدوده قابلیت زنده ماندن و حتی قبل از آن وجود دارد، اما هماهنگی بین مکش و بلع در 34 هفتگی برقرار می شود. و نیاز به پروتئین، سدیم، کلسیم، فسفر و برخی از ویتامین ها در نوزادان نارس بیش تر است. در شیر مادر نوزاد نارس، مقدار پروتئین، اسید های چرب، اسید های چرب غیر اشباع شده، سدیم، کلر، منیزیم و آهن بیش تر است؛ بنابراین بهترین تغذیه برای نوزاد نارس، شیر مادر خود او است.

3-نگهداری از نوزاد نارس در منزل | خواب مطلوب

برای خواب آرام نوزاد لازم است تا مثل یک بزرگسال شرایط را برای خواب آسوده او فرآهم کرد. محیطی آرام با نور کم می ‌تواند با بهبود خواب او شرایط مورد نیاز برای رشد مطلوب را فراهم کند. در ماه‌ های ابتدایی و در طی شب ممکن است نوزاد به دلیل کوچک ‌تر بودن و یا گرسنگی سریع، نسبت به سایر نوزادان، تعداد دفعات بیداری بیشتری را داشته باشد، اما به تدریج و با بزرگ شدن او این مسئله نیز حل می شود. پیشنهاد می کنیم در همین رابطه مقاله مراقبت از نوزاد یک ماهه را مطالعه فرمایید.

4-نگهداری از نوزاد نارس در منزل | سندرم مرگ ناگهانی نوزاد

در اثر این سندرم، متاسفانه در نیمه اول زندگی، نوزادان به ظاهر سالم در زمان خواب می ‌میرند. هنوز علت دقیق این سندرم مشخص نشده است، اما برخی اقدامات به کاهش این سندرم در کودکان کمک می کند. به منظور جلوگیری از مرگ ناگهانی نوزادان می توان از راهکار های زیر استفاده کرد:

• پرهیز از خواباندن نوزاد به پشت
• اجتناب از استعمال سیگار در خانه
• هم ‌اتاقی با نوزاد حداقل تا شش ماهگی
• محافظت کودک از نور مستقیم خورشید
• بسته به میزان نارسی نوزاد، شستشوی آن با آب و پنبه در چند ماه اول تولد. برای کسب اطلاعات در خصوص مشاوره روانشناسی کلیک کنید.